Punicorum Libri Septemdecim 10

Punicorum Libri Septemdecim 10

Extrema clipei stagnabat Iberus in ora,   Curvatis claudens ingentem flexibus orbem.                       450   Hannibal, abrupto transgressus fœdere ripas,   Pœnorum populos Romana in bella vocabat.   Tali sublimis dono, nova tegmina latis   Aptat concutiens humeris, celsusque profatur:   ≪Heu quantum Ausonio sudabitis, arma, cruore!                    455   Quas, belli judex, pœnas mihi, Curia, pendes!≫     449. Iberus extremam clipei oram obit, ut Oceanus ap. Hom. Il. ς,     607, et Hesiod. Sc. Herc. v. 314; quorum rationem secutus est     Silius, rejecta ea, quæ perperam placuit Virg. Æn. VIII, 671 sq. ubi     mare inter terram, quæ in medio clipei est, et infera loca ponitur.     Sed incidit in Scyllam, dum voluit vitare Charybdim. Subtile certe     artis judicium non magis in eo, quod fluvius orbem clipei ambit,     quam quod ibi trajicitur, declarasse videtur.     451, 452. Vid. ad I, 294.     453. _sublimis_, superbus, elatus.     454. _celsus_, capite erecto et obstipo, h. in tergum nimis     reclinato, cervice rigida, qui habitus est hominis superbi et sibi     admodum confidentis. Sic ≪celsus hæc corpore, vultuque ita læto, ut     vicisse jam crederes, dicebat≫ ap. Liv. XXX, 32; ubi vid. Duker.     Conf. Cic. Tusc. V, 14, et Or. I, 40.     455, 456. Imitat. Virg. Æ. II, 582, et VIII, 537 sqq. ad quæ loca     vid. Heyne et Cerda.       449. _pugnabat_ Put.       456. _judex_, non _vindex_, Col. Ox. R. 2: quod præter Barth.       defendit N. Heins. coll. Lucan. I, 227; VII, 263 al. ut in       invidiam Senatus Rom. dicatur, eum sibi arbitrium belli Saguntini       arrogasse, quod ipse Hannibal ei exprobrat ap. Liv. XXI, 44.       Adstipulatur ei Drak., qui tamen _judicem_ a _vindice_ nonnunquam       parum differre monet, præsertim quum _judicis_ sit, ea, quæ contra       legem fiunt, _vindicare_, unde _belli vindex_ possit esse curia,       quæ puniendos belli, adversus fœdera inlati, auctores censeat.     Jamque senescebat vallatis mœnibus hostis,   Carpebatque dies urbem, dum signa manusque   Exspectant fessi socias: tandem æquore vano   Avertunt oculos, frustrataque litora ponunt,                     460     457 sq. Poeta illuc, unde v. 395 abierat, redit.     --_senescere_, debilitari, fame, vigiliis aliisque malis consumi,     ut γηράσκειν ap. Theocr. XII, 2, et Hom. Il. θ, 360; _vallatis_,     vallo Pœnorum cinctis.     --_hostis_, Saguntini.     458. _dies_, tempus, temporis spatium.     --_Carpere_, ut φθίνειν et φθινύθειν, adtenuare, adterere,     consumere paulatim et minuere. Cf. Drak. ad h.l. et Gronov. ad Sen.     Herc. Fur. 874.     --_signa manusque socias_, auxilia Romanorum.     459. _fessi_ v. ad I, 566.     --_æquore vano_, quod vana et inania promittebat, quod frustra     pollicebatur, classem Romanorum mox adventuram esse. Cf. Heyne ad     Virg. Æn. I, 392. Sic et _frustrata litora_, quæ frustrabantur spem     Saguntinorum; vel passive, quæ decepta sunt frustra exspectando     classem Romanorum, ut litoribus tribuatur, quod ad ipsos Saguntinos     spectat, et illa quasi frustra sperasse fingantur. Ita per     prosopopœiam dici, monet Lefeb. coll. Ovid. Met. VIII, 293.     460. _litora ponunt_ h.c. cogitationes de litore; Withof. coll.     Valer. Fl. I, 632 _seponite fluctus_. Exempla ibi ab intpp. et h.l.     ab Heins. laudata parum convenire, idem recte monuit.     --_ponunt_, pro certo, tamquam exploratum et verum sumunt, vel, si     malis, putant, existimant, ut passim, et ap. Græcos τιθέναι     N. Heinsius conferebat inf. IV, 397; VIII, 95; XI, 157, et     XIII, 473, adeoque adcepisse videtur pro deponunt spem in litoribus,    h. in adventu classis Rom. frustra positam, vel, ut Schmid.     explicat, omittunt spectare litora, unde auxilium Rom. speraverant.     Sed hæc ratio durior videtur iis, quas proposui, etsi nec in his     satis adquiesco. Conf. V.L.       457. _vallatus_ ex Col. reponendum putabat Modius, refragg.       Dausq., N. Heins. et Lefeb.       458. _quies_, h. belli immunitas, conj. D. Heins. quod recte       damnant Dausq. et Drak.       459. _vani_ ex conj. edidit Lefeb., h. qui in rebus vanis spem       ponunt, qui inania sibi persuadent. Vid. Heyne ad Virg. Æn.       X, 631. Sed conf. not. _æquore vanos A. o., f. lumina p._ emend.       Burm. suffrag. Drak. Pro _ponunt_ forte leg. _plorant_, vel simile       quid.   Et propius suprema vident: sedet acta medullis   Jamdudum, atque inopes penitus coquit intima pestis.     461. Egregia et ornata descriptio urbis, fame et inopia in summas     angustias detrusæ. Sed poeta nimium fere diu tristibus inmoratur     phantasmatibus, ad quæ horremus. Juvenes harum deliciarum studiosi     comparent Ovid. Met. VIII, 799 seq., 824 seq. Claud. b. Gildon. Vid.     21 seq. et Juven. Sat. XV, 98 seq.     --_acta medullis_, per medullas, ut _fusa medullis_ inf. v. 515 et     _sitis acta omnibus venis_ ap. Virg. Ge. III, 483.     462. _inopes_ victus.     --_pestis_, h. fames. Conf. ad I, 174.     --_coquit_, vexat, lente consumit. Vid. ad v. 327. Sic et mox     _exurit fames_, ut ap. Quintil. XII, 9; ubi c. 8 _ignea f._ dicitur,     ut λιμὸς αἴθον Callim. H. in Cer. v. 67; ubi vid. Spanh. 463.     463. _Est_, ἐσθίει, _viscera durantia_, h. obdurantia, seu     perferentia malum, ut ap. Virg. Æn. VIII, 577. Conf. Ind. et quos     N. Heins. laudat, Stat. Silv. I, ii, 91; II, i, 141; V, ii, 153;     Val. Flacc. I, 237; (ubi vid. Burm.) VII, 338; Lucan. II, 256;     IV, 52, 519; VI, 93; Hor. Od. I, xiv, 7. Drak. interpretatur: fames     diu celata consumebat viscera, quæ tamen durabant, quoniam non     repentino, sed lento malo exedebantur.     --_tabum_ et _tabes_ dicitur lenta corruptio et consumtio cujusvis     rei et corporis, cujus causa est fames, vel morbus, venenum,     putredo, pestis, liquatio, etc.       461. _En_ reposuit Lefeb. sine auctoritate. _Ut_ suspic. N. Heins.   Est furtim lento misere durantia tabo   Viscera, et exurit siccatas sanguine venas   Per longum celata fames: jam lumina retro                        465   Exesis fugere genis; jam lurida sola   Tecta cute, et venis male juncta trementibus ossa   Exstant, consumtis visu deformia membris.     466 sq. _Exesis_ conf. Bentl. ad Hor. Epod. V, 37.     --_lurida sola Tecta cute ossa_; conf. Horat. Epod. XVII, 22,     ibique Bentl. Conf. Theocrit. II, 88 sq. Callim. Hymn. in Cer.     v. 93, 94, ubi vid. Spanh. Drak. comparavit Senec. Controv. I, 1.     Quintil. Declam. XII, p. 210, et Claud. bell. Gild. v. 21 seq. 471.     Conf. Sen. de Ira III, 20; Liv. XXIII, 19 et 30; Cic. Verr. V, 33,     38.     --_frustra_ cum _casso labore_, et verba _rores noctis_ cum _terra     madentem_ juncta languent. Nugatur D. Heins. cujus hæc nota est:     ≪Mirum, siccitatem fami opponi. Ita tamen, ut hæc omnia magis     loquendi genera esse, quam ad historiam pertinere, cognoscas: Græci     certe insigni elegantia ξηροφαγεῖν de homine egeno dicunt et     famelico, et ἀναξηραίνειν Callim. H. in Cer. 114, et ἐπὶ ξηροῖσι     καθιξεῖν Theocr. I, 50.≫       463. _misere_, non _miseris_, Col. _rurantia_, h. rorantia, conj.       N. Heins. coll. Stat. Th. I, 618 ubi _liquentia viscera tabo_       legendum docet.       467. _nervis_ scripsit Lefeb. libris non addicentibus, hoc est,       tendinibus, musculis, ligamentis, quæ a Græcis, in quibus rudis       sit Drakenborch., qui absurde _venis_ ediderit, τένοντας et νεῦρα       vocari nos docet. Sed vir doctus ignorare videtur, _venas_ poetis       v.c. Virg. Georg. IV, 238, et aliis etiam cutem totumque adeo       corpus dici, et verba _venis exstant_ jungi posse.       468. _membris_, non _nervis_, scripti. Vid. ad I, 177.       [recte I, 178]   Humentis rores noctis terramque madentem   Solamen fecere mali, cassoque labore                             470   E sicco frustra presserunt robore succos.   Nil temerare piget: rabidi jejunia ventris   Insolitis adigunt vesci, resolutaque, nudos   Linquentes clipeos, armorum tegmina mandunt.     472. _Nil temerare piget_, non piget, omnia, corium, etc. temerare,    h. edere, vel, ut N. Heins. exponit, violare morsu res eas, quæ     victui humano non sunt destinatæ, quod Drak. confirmat loco Ovid.     Met. XV, 75. Nam _temerare_ est aliquid facere, quo nobis     interdictum est, vel esse videtur. Conf. ad I, 11, et III, 501.     --_rabidi jejunia ventris_ ut fere ap. Virg. Æn. II, 356;     Ἀτέλεστον λύσσαν ἀεὶ βούβρωστιν ἀναιδέϊ γαστρὶ φυλάσσει dixit     Oppian. Ἁλιευτ. II, 207.     473, 474. Pelles, vel coria _resoluta_ h. clipeis detracta,     comedebant, relictis nudis clipeorum cratibus: ut Drak. jam     exposuisse video. Sed malim fere _resoluta_ adcipere de liquefactis,     vel aqua mollitis pellibus, ut ≪Casilinates obsidione Hannibalis     clausos, lora, necessariis vinculorum usibus subducta, eque scutis     detractas pelles, ferventi _resolutas_ aqua, mandere≫ coactos     fuisse, tradit Val. Max. VII, 6, 2. Eosdem ≪lora detractasque scutis     pelles, ubi fervida mollissent aqua, mandisse≫ memorat Liv.     XXIII, 19.       469. _Umentis_ Col. vid. ad v. 125. _Viventis_ Ox. unde _Uventis_       conj. Barth. Adv. VI, 25, et N. Heins. qui id passim poetis       obtrudit. Sed ut taceam, quod Drak. monet, τὸ       _viventis_ propius ad _umentis_, quam ad _uventis_ adcedere, quum       literæ _iu_ et _m_ in Longobard. scriptura vix discerni possint,       quid quæso vulgatum mutare nos cogit? vid. ad I, 259.       472. _tentare_ volebat Barth. l.c. Male!       473, 474. Vulgata lectio plane inepta videbatur N. Heins., qui       varia proponebat, _r. nudo Liquantes_ (h. liquefacientes, seu aqua       mollientes) _clipeo taurorum tegmina_ (coria) _mandunt_, vel _r.       nudo Ingentum clipeo taurorum t. m._, vel denique, quod ceteris       præferebat, _r. nudo Liquentum_ (h. aqua fervida liquefactorum)       _clipeo taurorum t. m._ Sed vid. not.     Desuper hæc cælo spectans Tirynthius alto                      475   Inlacrimat fractæ nequidquam casibus urbis.   Namque metus magnique tenent præcepta parentis,   Ne sævæ tendat contra decreta novercæ.   Sic igitur, cœpta occultans, ad limina sanctæ   Contendit Fidei, secretaque pectora tentat.                      480     475. Hercules deus tutelaris Sagunti. Conf. I, 273 seq.     476. _Inlacrimat_, quod nec diis, nec heroibus indignum est. Vid.     Koppen ad Hom. Il. α, 349; Riccii Diss. Hom. XIII. Lessing. in Laoc.     p. 6, et Ill. Harles. ad Val. Flacc. IV, 42; ubi idem Hercules     lacrimas fundit, ut ap. Virg. Æn. X, 465; ubi vid. Heyne. Conf.     inf. V, 204, 205.     477. _tenent_ retinent, impediunt quo minus ipse Saguntinis opem     ferat.     478. _novercæ_, Junonis.     479. Etiam hæc ingeniose fingit poeta. Cf. ad I, 598, et quem     N. Heins. jam laudavit, Val. Max. VI, ext. 1. ≪Crediderim tum ipsam     Fidem, humana negotia speculantem, mæstum gessisse vultum;     perseverantissimum sui cultum, iniquæ fortunæ judicio, tam acerbo     exitu damnatum cernentem.≫     480. _secretaque pectora tentat_, secreto ejus animum tentat.       479. _sacræ_ Med. ut XIII, 282. Vulgatum Drak. tuetur loco Virg.       Æn. VII, 365; conf. not. ad I, 481.   Arcanis Dea læta, polo tum forte remoto   Cælicolum magnas volvebat conscia curas,   Quam tali adloquitur Nemeæ pacator honore:     481. _Arcanis læta_, forte solitudinem pro solatio petens. Tum     _remoto_ dictum pro remota a diis. Sed malim ita explicare:     _arcanis_ deorum consiliis delectabatur, _polo remoto_, ἐν ἀκροτάτῃ     κορυφῇ τοῦ Ὀλύμπου, ubi concilia deorum haberi solent; v.c. ap.     Hom. Il. θ, pr. An _polus remotus_ est simpl. μακρὸς, αἰπὺς, ἀκρος     Ὀλυμπος? et _arcanis læta_, cui arcana credi solent?     483. _tali honore_, ut X, 572, et apud Virgil. Æneid. III, 474.     ≪multo compellat honore.≫     --_Nemeæ pacator_, ut contra leo _vastator Nemeæ_ dicitur Stat.     Silv. IV, vi, 40. Ita N. Heins. quem vid. ad Virg. Æ. VI, 804, et ad     Claud. laud. Stil. III, 284. Cfr. quæ Drak. notavit loca, inf.     XVI, 246; Stat. Th. IV, 250; Ovid. Epist. IX, 15; Sen. Herc. Œt.     v. 282; inpr. 1990, et de Benef. c. 13; ubi _orbis terrarum marisque     pacator_ vocatur Hercules, ut _pacifer_ in numis ap. Beger. Thes.     Brand. T. II, p. 779, 780, et in marm. ap. Gruter. p. 49, 1, et     1113, 4.       481. _solo t. f. remota_ conj. El. Putschius, prob. D. Heins.       coll. v. 496 seq. Verum non _tum forte_, sed jam diu ante, Fidem       terra relicta in cælum aufugisse, monent Dausq. et Drak. _sorte_       contra omnium librr. consensum reposuit Lefeb., quoniam olim nil       sine sorte actum, unde _sortiri_ etiam sit obtinere, licet sine       sorte. Quæ recondita doctrina vereor ut sint, quibus adsensum       extorqueat.       483. Ita Col. et Oxon. Recte, judice etiam Dausq. qui tamen, ne       Modio concederet, commodum quoque sensum, quem vellem declarasset,       inesse contendebat vulgatæ lect., _Quam tamen alloquitur veniæ       pacator honoræ_, in qua interpretanda nugabatur Marsus, si quis       unquam. _Neme_ Tell. propius verum.   ≪Ante Jovem generata, decus Divumque hominumque,   Qua sine non tellus pacem, non æquora norunt,                    485   Justitiæ consors, tacitumque in pectore numen,   Exitiumne tuæ dirum spectare Sagunti,   Et tot pendentem pro te, Dea, cernere pœnas   Urbem lenta potes? moritur tibi vulgus, et unam   Te matres, vincente fame, te mœsta virorum                       490   Ora vocant, primaque sonant te voce minores.   Fer cælo auxilium, et fessis da surgere rebus.≫     [484.] Verbis _ante Jovem generata_, Silius _canam, priscam,     antiquam Fidem_ declarare voluisse videtur, quibus tamen epithetis     prisca potius religio innuitur, quam quod ante Jovem nata sit, quo     sensu Vesta _cana_ dicitur. Ex theogoniis certe id non constat, nisi     poeta forte Fidem cum Themide confudit, quæ fœderibus et feriendis,     et religiose _servandis præfice solet_. Cf. Heyne ad Virg. Æ.     V, 744, et mox v. 494.     486. _Justitiæ consors_; vid. Jani ad Hor. Od. I, xxiv, 6.     489. _lenta_ in ope ferenda, secura et parum sollicita; ut VII, 440;     et XII, 567. Cf. Heins. ad Ovid. Trist. II, 514, et inpr. ad ej.     Epist. XV, 169, et XIX, 81.     491. _minores_, ut _parvi_, infantes.     --_vocant_ et _sonant_, h. invocant, tuum auxilium inplorant et     præstolantur.     492. _cælo_, de cælo.     --_fessis rebus_ vid. ad I, 566.       485. _norint_, et mox, _tacitoque_, volebat N. Heins.       489. _unam_, non _una_, scripti.     Hæc satus Alcmena, contra cui talia virgo:   ≪Cerno equidem, nec pro nihilo est mihi fœdera rumpi,   Statque dies, ausis olim tam tristibus ultor.                    495   Sed me pollutas properantem linquere terras   Sedibus his, tectisque novis succedere adegit   Fecundum in fraudes hominum genus: inpia liqui   Et, quantum terrent, tantum metuentia regna,   Ac furias auri, nec vilia præmia fraudum,                        500   Et super hæc ritu horrificos ac more ferarum   Viventes rapto populos, luxuque solutum   Omne decus, multaque obpressum nocte pudorem.     495. _Stat_, constituta est.     --_tristibus_, horrendis, nefariis.     496. Dii, ætate aurea inter homines commorati, postea inpietate     eorum commoti terram cum cælo commutarunt: quæ prisca fabula ex     Hesiod. Ἐργ. v. 174, 201, et Ovid. Met. I, 125, 150,     nota est.     497. _Sedibus his_ δεικτικῶς.     [498.] _Fecundum in fraudes hominum genus_, ut _fecunda culpæ     secula_ dixit Horat. Od. III, vi, 17.     499. _Qui terret, plus ipse timet_, Claud. Cons. Honor. IV, 289.     Cell. Plures ejusmodi sententias congessit Barth. Adv. XLVIII, 11.     500. _furias auri_ vid. ad I, 32.     --_liqui furias auri_, etc. h. populos, vel homines cupidos auri,     et malis artibus felices.     502. _luxu solutum_, sublatum, _Omne decus_, decorum et honestum.     503. _nocte_, concubitu, ut III, 429; vel propr. etsi sensus idem     est. Vitiorum caligine, Mars. 504. Cf. XI, 183; ubi Drak. comparavit     Lucan. I, 175; Sen. Herc. fur. v. 253; et in Hippol. v. 543.       497. _novis_, scil. superis, non _Jovis_, scripti, Parm. Med.       502. _luxoque_ Mars. vitiose in textu, non in comment.   Vis colitur, jurisque locum sibi vindicat ensis;   Et probris cessit virtus: en, adspice gentes:                    505   Nemo insons; pacem servant commercia culpæ.   Sed secura tua fundata ut mœnia dextra   Dignum te servent memorando fine vigorem,   Dedita nec fessi transmittant corpora Pœno,   Quod solum nunc fata sinunt seriesque futuri;                    510   Extendam leti decus, atque in secula mittam,   Ipsaque laudatas ad Manes prosequar umbras.≫     506. _commercia_, societas, _culpæ_ h. socii sceleris. His solis     invicem pax est.     511. _Extendam leti decus_, efficiam, ut eorum interitus memorabilis     et gloriosus sit.     --_mittere_, ut _dimittere_, _tollere_, _diffundere_, _efferre_,     _aperire in sæcula_ (IX, 341) _vulgus_, _ævum_, _populos_, _ora_,     _diem_, etc., ἱέναι φωνὴν, ἐκφέρειν ἐς ἀνθρώπους, vel φανερὰ     καταστήσειν ἐς ἀνθρώπους τὰ ἔργα, (ap. Arrian. expedit. Alex. I, 12)     pro, in cognitionem omnis ævi, omnium populorum et hominum adducere,     efficere ut semper prædicetur aliquid, vel omnibus innotescat, palam     facere, divulgare. Similiter _ire_, _abire_, _volare_, _volitare_,     _ferri_, _venire_, _nasci_ (h. crescere, VIII, 371) _in sæcula_, _in     ora_, et _per ora hominum_, vel _in ore omnium esse_ de eo, qui tam     notus fit, vel est, ut omnes et omni tempore de eo loquantur. Conf.     Drak. ad III, 135; VI, 711; XII, 312; Gronov. Obss. I, 15; Heins. et     Burm. ad Val. Fl. II, 439. VV. DD. ad Virg. Ge. III, 9, et Æn.     IV, 195; XII, 235; Broukh. ad Prop. II, 1, 2; Heyne Obss. ad Tibull.     IV, 1, 200.       505. _cessat_ R. 2, non inprob. Lefeb.       507. _Sed si cura_, h. si tibi curæ est, ex emend. N. Heins.       recepit Lefeb. Totus versus ob ὁμοιόπτωτα auribus est ingratus.       510. Vulgo parenthesis post _sinunt_ clauditur.     Inde severa levi decurrens æthere virgo   Luctantem fatis petit inflammata Saguntum;   Invadit mentes, et pectora nota pererrat,                        515   Inmittitque animis numen: tum fusa medullis   Inplicat, atque sui flagrantem inspirat amorem.   Arma volunt, tentantque ægros ad prælia nisus.   Insperatus adest vigor, interiusque recursat   Dulcis honos Divæ, et sacrum pro virgine letum.                  520     512. Eleganter pro, faciam, ut Saguntini etiam post mortem     celebrentur. Cf. Ovid. Epist. XI, 119; ubi vid. Heins.     --_prosequi_ est voc. exsequiale.     513. _severa_, irata.     514. _Luctantem fatis_, δεινῶς, ut _componere fatis_     I, 39.     516. _numen_ pro se.     --_fusa medullis_ vid. ad v. 461.     --_medullis inplicat amorem_, ut _ossibus inplicet ignem_ ap.     Virg. Æn. I, 660; ubi vid. Heyne.     518. _Arma volunt_, moræ inpatientes, prœliique cupidissimi, ut     IX, 7; ubi Drak. Conf. XIII, 318; Virg. Æ. VII, 340; IX, 539; Stat.     Th. III, 664, et Val. Fl. I, 67; ubi vid. Burm.     --_ægros nisus_, vires tenues.     519. _interius recursat_, ut _animo recursat_ dixit Virg. Æ. I, 662,     et IV, 3.     520. _sacrum pro virgine letum_, mors egregia, laudabilis et honesta     (v. ad VII, 9) pro fide servanda.       513. _levi_ Col. recte, ut ap. Virg. Ge. I, 489. Vulgg. _severa       Jovi_, h. irata J., ob cladem Saguntinis inminentem, quos præmio,       non pœna adficere, Jovis erat, fœderum præsidis. Ita Barth. Adv.       VI, 25. Male Marsus, quæ etiam ipsum Jovem ad fidem servandam       coegit, quod tamen contra Modium defendit Dausq., cui nec       displicet Gossuini conj. _Jovis d. a. v._, quia Jupiter præses       istius regionis.   It tacitus fessis per ovantia pectora sensus,   Vel leto graviora pati, sævasque ferarum   Adtentare dapes, et mensis addere crimen.   Sed prohibet culpa pollutam extendere lucem   Casta Fides, paribusque famem compescere membris.                525     521. _fessis_ vid. ad I, 566.     522. _Vel leto graviora pati_; quum quis non capit generosæ virtutis     stimulos, mortem ipsam contemnit, Barth. Adv. X, 24. Sed verba hæc     spectant potius ad _sævas ferarum dapes_, quas propter ea, quæ poeta     v. 523 et 525 adjecit, recte exponunt, carnes humanas, quas feræ     invadant, quasque Euripidi Hecub. v. 1072: θοίναν ἀγρίαν θηρῶν,     Senec. Thyest. 150 _dapes feras_, Minuc. Fel. in Octav. c. 8     _inhumanos cibos_, et Tertull. Apolog. c. 9 _feram libidinem_, dici     monent D. Heins. et Drak. Rem ipsam permultis obsessarum urbium     exemplis illustrarunt Dausq. et Drak.     525. _Casta Fides_ vid. ad I, 481.     --_paribus_, humanis: unde _crimen et culpa_. Conf. vid. 635.       521. _It_, non _Et_, Col. ut III, 215; XII, 244; Virg. Æn.       II, 173; Stat. Th. I, 494; V, 239, et aliis locis, quæ excitarunt       N. Heins., Drak. et Gronov. Obss. IV, 18.       522. _fœdasque_ conj. Burm.     Quam simul invisæ gentis conspexit in arce   Forte ferens sese Libycis Saturnia castris,   Virgineum increpitat miscentem bella furorem,   Atque, ira turbata gradum, ciet ocius atram   Tisiphonen, imos agitantem verbere manes,                        530     526 seq. Facile adnoscas imitatorem Virg. Æn. VII, 323 sqq. ubi vid.     omnino Heyne, et conf. Æn. XII, 845 seq.     528. _miscentem bella_ vid. ad I, 69.     529. _ira turbata_, commota, incitata, κατὰ _gradum_,     irate gradum adcelerans. Conf. V.L. et ad I, 477.     --_ciet_, ut ap. Virg. Æ. VII, 325; ubi vid. Heyne.     530. _agitantem_ vid. ad I, 146.     --_imos agitantem verbere manes_ conf. Virg. Æn. VI, 555 sq. inpr.     v. 570, 571.       526. _conspexit_, non _prospexit_, Col.       528. _miscentis_, vel _miscenti_ malebat N. Heins.       529. _ira_ Colon. et Put. ut v. 617, 642, et IX, 23, Drak. _ita_       antt. edd.  [“v. 617” recte v. 619]   Et palmas tendens; ≪Hos, inquit, Noctis alumna,   Hos muros inpelle manu, populumque ferocem,     531. Cerda ad Virg. Æn. VII, 330, Silium reprehendit, quod præter     decorum neglexerit majestatem regiam Junonis, quam Furiis     supplicasse, seu palmas tetendisse fingat. Contra poetam consulto     potius ad tam indignas preces demisisse Junonem, ut eo magis     elucesceret acerrimum ejus in Romanos odium, coll. Ovid. Met.     IV, 444, 445 et 471, suspicabatur Drak. Mihi potius viri docti     argutari, nec preces, modo nimis supplices non fingantur, vel, ut     in simili loco Ovid. Met. IV, 471, et mox v. 533, cum mandatis     misceantur, dignitatem Junonis dedecere videntur. Conf. Hom. Il.     ξ, 232 seq. Virg. Æn. I, 64 seq. et al. Forte etiam Juno h.l. manus     non tetendisse censenda est, ut supplicaret, sed ut urbem Furiæ     ostenderet, quod ex verbis ejus, δεικτικῶς pronuntiatis, _hos     muros_, etc. probabile fit. Si vero jure vituperatur poeta, cur id     non feramus in Silio, quum et bonus quandoque dormitet Homerus? vid.     V.L.     --_Noctis alumna_ Conf. Heyne ad Virg. Æn. VI, 250; VII, 331;     XII, 846, 860.     532. _muros inpelle_ prorue, _manu_, magnifice, ut _montem Inpulit     in latus_ Æolus ap. Virg. Æn. I, 82, ubi vid. Heyne.       531. _Et palma ostendens_ corrig. N. Heins., quod nimis forte       cupide adripuit Drak., ut Juno non supplicet, sed Saguntum digito       monstrans satis dictarorie eam protinus exscindere jubeat; quasi       non codem modo explicari possit vulgata. Antiquitas autem _palm’       ostendens_, vel _palmostendens_ scriptum putabat, refrag. Lefeb.,       qui in priscis libris _palma tendens_ se reperisse testatur, et       hinc _palmam tendens_ edidit.   Dextris sterne suis; Juno jubet: ipsa propinqua   Effectus studiumque tuum de nube videbo.   Illa Deos summumque Jovem turbantia tela,                        535   Quis Acheronta moves, flammam inmanesque chelydros   Stridoremque tuum, quo territa comprimit ora   Cerberus, ac, mixto quæ spumant felle, venena,   Et quidquid scelerum, pœnarum quidquid et iræ   Pectore fecundo coquitur tibi, congere præceps                   540   In Rutulos, totamque Erebo demitte Saguntum.   Hac mercede Fides constet delapsa per auras.≫     535. Omnia graviter horrendisque imaginibus expressa, nec minus     præclare ad animi æstum, cui ipse quoque verborum sonus respondet.     --_tela_, arma, quæ mox nominantur.     536. _Acheronta_, ut ap. Virg. Æn. VII, 91, 312.     --_moves_, concutis, vel terres, vel vexas.     --_flammam_, faces.     537. _Stridorem tuum_, sibilum serpentum tuorum, vel serpentes tuos     sibilantes. Eumenides ὀφιοπλόκαμοι, de quo vid. Cl. Hermanni Mythol.     T. II, p. 488. Serpentes autem ac flammæ proprie _stridere_,    h. argutum sonum edere dicuntur. Vid. Ind. et Heyne ad Virg. Æ.     VI, 288; Broukh. ad Tibull. I, iii, 72.     540. _Pectore fecundo_, ut ap. Virg. Æn. VII, 338.     --_coquitur tibi_, a te. Conf. ad v. 327.     541. _Rutulos_ ut I, 584.     --_Erebo demitte_, vid. ad I, 439.     542. _Hac mercede constet_, hanc m. habeat.     --_Fides delapsa per auras_, h. Fidei descensus. Conf. v. 513 sq.     ἀνεμώλιος, vana, D. Heins. Male!       533. _suis_, non _tuis_, Col.       534. Vulgo perperam legitur, _ipsa propinqua Effectus: studiumque       tuum quo comprimit ora Cerberus_, etc., prob. Dausq., ut       _propinqua_ sit verbum, pro depropera, ut v. 281. et Virg. Æn.       X, 254. Sed tres versus, tamquam avulsa a corpore membra, recte       VV. DD. ex membrr. Colon. restituere.       537. _Stridoremque jubæ_, h. comæ, frustra emend. N. Heins.     Sic voce instimulans, dextra Dea concita sævam   Eumenida incussit muris, tremuitque repente   Mons circum, et gravior sonuit per litora fluctus.               545   Sibilat insurgens capiti, et turgentia circum   Multus colla micat squalenti tergore serpens.     543. Magnifica hæc, et ad potentiam Junonis declarandam adcommodata.     Præterea poetam decet, non verba Furiæ, sed ipsam extemplo rem     memorare. Confer lib. IV, 430 seq. Heyne et Cerda ad Virgilium,     Æneid. lib. VII, 341, et Burmann ad Valerium Flaccum, IV, 80. Nec     Juno Furiam mittit, vel immittit urbi, sed _dextra incutit muris_.     His et seqq. verbis multum lyrici spiritus inest. Splendide     adumbratur vis Junonis, et celeritas Eumenidum, quæ ὠκύδρομοι ὥς τε     νόημα dicuntur Orph. H. LXVIII, 9; de quo vid. Hermann. l.c.     --_concita_ ira, irata, vel potius celeriter, repente.     546. _Sibilat insurgens capiti_, ut ap. Virg. Æ. XI, 754, 755, et     Ge. III, 553.     547. _squalenti_ vid. V.L.       546. _circa_ Col. Oxon. R. 3. Parm. Med. unde vel recipiendum, vel       ex _circu_ ortum videtur.       547. _squamoso_ Junt. et Ald. quod glossam redolet. Nam _squalens_       vulgo putant esse squamosum. Sed vid. Heyne ad Virg. Æneid. lib.       X, vers. 314. _tergore_, non _pectore_, scripti.   Mors graditur, vasto pandens cava guttura rictu,   Casuroque inhiat populo: tunc Luctus, et atri   Pectora circumstant Planctus, Mœrorque, Dolorque,                550   Atque omnes adsunt Pœnæ, formaque trifauci   Personat insomnis lacrimosæ Janitor aulæ.     548. Similis Tisiphones comitatus ap. Ovid. Met. IV, 483 seqq. quem     locum Silius ante oculos habuisse videtur, ut Virg. Ge. III, 552.     Singulæ, quas poeta duxit, lineæ horrorem nobis incutiunt, maxime     imago _mortis_, ingluviem suam dilatantis, rictum in immensum     diducentis, et insatiabili cupiditate omnia devorantis. Ipsam     gradientem, faucesque ejus quasi apertas cernimus. Eadem imago     poetis Orientalium familiaris est. Conf. v.c. Habac. II, 5, et Esai.     V, 14; ubi vid. Lowth.     551. _Pœnæ_, Ποιναὶ Deæ ultrices, quæ prop. τοὺς φονεῖς sequuntur et     puniunt, unde ἐμποίνιμοι dicuntur Sophocli in Ajace; D. Heins.     Quidam eas a Furiis distinguunt. Vid. Burm. ad Val. Fl. VII, 147;     Barnes. ad Eurip. Suppl. 490; Ernesti Clav. Cic. Markland. Epist.     crit. p. 125, et, quos Draken. laudat, Scalig. ad Virg. Culic.     v. 218; Delr. ad Sen. Med. v. 13; Barth. Adv. XXI, 9, et 20, et ad     Stat. Th. VIII, 25. Vulgarem tamen vocis vim non spernendam putabat     Drak.     --_formaque trifauci Personat_; doctius _latratu trifauci     personat_ dixit Virg. Æn. VI, 417.     552. _Janitor aulæ_ ut ap. Hor. Od. III, ii, 16.       548. _cava pandens guttura_ Col. quod forte non spernendum.       549. Hunc versum VV. DD. e MSS. Col. et Ox. revocarunt. Voces       autem _luctus_, _planctus_, _mœror_, _dolor_ et _pœnæ_ majoribus       literis scripsi, quoniam pictura efficitur vividior et magis       poetica, si abstracta cogitentur personata. Cf. Virg. Ge.       III, 552, ubi vid. Heyne et Voss.       550. _circumstant_, non _circumdant_, scripti et R. 2.   Protinus adsimilat faciem mutabile monstrum   Tiburnæ, gressumque simul, sonitumque loquentis.   Hæc bello vacuos et sævi turbine Martis                          555   Lugebat thalamos, Murro spoliata marito;   Clara genus, Daunique trahens a sanguine nomen.     553. Tisiphone formam mutat, ut Alecto ap. Virg. Æn. VII, 415 seqq.     ubi vid. Heyne ad v. 328, et de vulgari poetarum ratione, qua Deos,     humana forma indutos, noti fere alicujus et familiaris, ad mortales     adcedere fingunt, ej. Exc. XIII, ad Æn. I. Ipsa specie divina ac     terribili videndam se præbet Tisiphone ap. Ovid. Met. IV, 485 sqq.     554. _Tiburnæ_, viduæ Murri, de quo cf. I, 376 sqq.     555. _turbine Martis_ cf. ad II, 4.     [557.] _Dauni_ cf. ad I, 291.  [556]       553. _adsimilat_ pro _adsimulat_ edidi, usu quidem invito, sed       etymologia ac vi verbi id postulante, et faventibus libris,       nonnunquam omnibus v.c. Tac. Germ. c. 9. Adsentiuntur nobis Heins.       et Heyne ad Virg. Æn. XII, 224; Scheller. in Lex. et præceptis       styli; Barth. ad Claud. Ruf. II, 81, ad Stat. Th. IV, 261; et       alii. Sed refragantur inpr. Gron. Diatr. Stat. c. 6, et Ernesti ad       Cic. Invent. I, 28, ad Tac. Germ. 9, et vit. Agric. c. 10.       557. _Daunique_, non _clarumque_, Col. et Ox. _Daunique t. ab       origine n._ ad oram Aldini cod. ex ant. exemplari notatum vidit       N. Heins. Idem v. 558 _cultus_ malebat, quoniam vultus jam antea       mentio facta. Sed Drak. recte jam monuit, orationem ita procedere:       Huic itaque Tiburnæ pares vultus quum induisset Tisiphone,       dispersis crinibus sectisque genis, etc. _inducta_ Put.   Cui vultus induta pares disjectaque crinem   Eumenis in medios inrumpit turbida cœtus,   Et mœstas lacerata genas; ≪Quis terminus, inquit?                560   Sat Fidei proavisque datum! vidi ipsa cruentum,   Ipsa meum vidi lacerato vulnere nostras   Terrentem Murrum noctes et dira sonantem:   Eripe te, conjux, miserandæ casibus urbis,   Et fuge, si terras adimit victoria Pœni,                         565   Ad manes, Tiburna, meos: cecidere Penates,   Occidimus Rutuli, tenet omnia Punicus ensis.   Mens horret, nec adhuc oculis absistit imago.   Nullane jam posthac tua tecta, Sagunte, videbo?     559. _turbida_, perturbata mente, vel acriter, inpetuose, violenter.     560. _Quis terminus_ calamitatis vestræ erit? quando miseram     finietis vitam?     561. _Sat Fidei proavisque datum_, jam omnia præstitistis, quæ ad     fidem socialem gloriamque majorum tuendam a vobis fieri exigique     poterant. Vid. V. L.     562. _meum Murrum_, suaviter et ad amoris adfectum apte. Conf. ad     VIII, 122.     563. _noctes_, somnum, proprie me noctu. Conf. III, 216; ubi Drak.     laudat X, 348, Virg. Æn. IV, 530; Stat. Th. IX, 600. Contra _somnus_     pro nocte ponitur. Vid. ad III, 200.     564 sqq. Confer Virgilium, Æneid. II, 289, sq.     568. _imago_, εἴδωλον.       561. _Sat F. p. datum_ Col. quod firmatur verbis Virg. Æn. II,       291; IX, 135, et Val. Fl. III, 688. _Sat datum_ etiam Oxon. si       fides habenda Barth. Adv. VI, 25, sed _Stat datum_, teste       N. Heins. Vulgo _Stat F. p. datus_, et _Stat datur_ R. 3.       562. _funere_ ingeniose conj. Lefeb. coll. Virg. Æn. IX, 492 ubi       _lacerum funus_ dicitur cadaver dilaniatum. Vid. not. ad v. 647.       Mihi vero ipsa quoque vox _lacerato_ suspecta videtur, quia modo       præcessit. Forte poeta scripsit _laniato funere_, vel _laniatum_       (_laniatu_) _vulnere_.   Felix, Murre, necis, patriaque superstite felix.                 570   At nos, Sidoniis famulatum matribus actas,   Post belli casus vastique pericula ponti,   Carthago adspiciet victrix, tandemque supremum   Nocte obita Libyæ gremio captiva jacebo.     570. Imitat. Virg. Æ. XI, 158 sq.     574. _Nocte obita_, ut _morte obita_ ap. Virg. Æ. X, 641.     --_Libyæ gremio_, in Libya (ut III, 878; IV, 786; XII, 203)     adeoque in terra peregrina et hostili, procul a patria, ut _captiva     jacebo_, moriar et sepeliar: quod non minus fere miserum veteribus     videbatur, quam sepulcro prorsus carere; quod vel ex Ovidio     tironibus notum. Cf. X, 547; XIII, 875, et Drak. ad IV, 77.     [“III, 878 ... XII, 203” recte III, 678 ... XII, 204]     --_jacere_, ut κεῖσθαι, de mortuis et sepultis centies obvium:     quod multis exemplis probant Drak. inf. ad v. 594; Passerat. et     Broukh. ad Prop. I, vii, 24; Heins. ad Ovid. Trist. III, i, 50;     Burm. ad Phædr. I, 24, et ad Petron. III, p. 666.       574. _Nocte_ Col. Ox. R. 2. Vulgo _Morte_, quod nec ipsum       elegantia sua carere judicabat Drak. coll. Virg. Æ. X, 641; Lucr.       I, 135 al. Sed haud dubie glossema sapit: nam ut _vita_ passim       _lux_, ita _mors_ poetis, vulgari euphemismo, _nox_, _somnus_,       _sopor_, _tenebræ_ dicitur, κελαινὴ νὺξ et σκότος Hom. Il. δ, 461;       ε, 310; ὕπνος χάλκεος, νήδυμος, νήγρετος, vel τανηλεγὴς θάνατος       Il. θ, 70; χ, 210. Hinc et somnus θανάτοιο συνέμπορος, et mors       παλαιότερος κασίγνητος ap. Coluth. rapt. Hel. v. 357, 359. ὕπνος       γείτων et κασίγνητος θανάτοιο Hom. Il. ξ, 231; Virg. Æ. VI, 278,       et Hesiod. Theog. 755, ubi uterque Νυκτὸς quoque παῖδες vocantur.       Sexcenta poetarum exempla congesserunt et librarior. fraudem       notarunt Drak. ad V, 526, X, 173; XIII, 129, 708. Cerda ad Virg.       Æn. X, 745; Ill. Harles. ad Coluth. l.c. Broukh. ad Prop. II, 13,       17, et 15, 24; Lambin. et Jani ad Horat. Od. I, 4, 24; 24, 5; 28,       15; III, 11, 38.   Sed vos, o juvenes, vetuit quos conscia virtus                   575   Posse capi, quis telum ingens contra aspera mors est,   Vestris servitio manibus subducite matres.   Ardua virtutem profert via: pergite primi   Nec facilem populis, nec notam invadere laudem.≫     575. _vetuit_, prohibuit.     --_conscia virtus_ ut ap. Virgilium, Æneid. lib. V, 455; X, 872;     XII, 668.     576. Stoice disputat, ut XI, 186 seqq. ubi Drak. laudat verba Sen.     Herc. Œt. 111, _miser non est, qui mori potest_.     --_telum_ dicitur quodcumque instrumentum, quo nos defendimus:     hinc remedium, tutela, præsidium, vel adjumentum, ut VI, 359;     XVI, 62; Cic. Læl. c. 17, et ad Div. VII, 16; Liv. III, 55, 69;     IV, 28; VI, 35. Similiter ἀσπὶς ap. Æschyl. Agam. 1446; ἕρκος,     ἐρεισμα, πύργος, κίων, ἕρμα ap. Hom. Il. α, 284; δ, 117, 137; π,     549, al. _murus_ inf. XVI, 68; ubi. Drak. monet, sic et _murum_ dici     Ovid. Met. XIII, 281; Claud. Cons. Hon. IV, 109; _pericli turrim     clipeumque_ Claud. in Rufin. I, 267; _clipeum_ eid. laud. Stilic.     II, 62; et Cons. Hon. IV, 433.     578. _via Ardua_, difficilis, δυσχερὴς, _virtutem profert_, palam     facit, ad eam ducit. Conf. ad IV, 603.     579. _populis_, vili humilique turbæ. Vid. ad I, 399, et Burm. ad     Val. Fl. I, 10.     --_laudem invadere_, ad eam adspirare, occasionem ejus comparandæ     cupide amplecti, ut IX, 12, et ap. Virg. Æn. IX, 186.     --_nec notam laudem_, insolita virtutis documenta.       578. _præfert_ conj. N. Heins.     His ubi turbatas hortatibus inpulit aures,                     580   Inde petit tumulum, summo quem vertice montis   Amphitryoniades spectandum ex æquore nautis   Struxerat, et grato cineres decorarat honore.     580. _inpulit aures_ ut ap. Virg. Æn. XII, 618, et Ge. IV, 349.     --_Inpellere_, ut _pellere_, _quatere_, _ferire_, _pulsare_,     _percutere_, _verberare_ aures, vel oculos: de quo v. Drak. ad     III, 694, et IV, 7; Burm. ad Quintil. Declam. 301, p. 584, et ad     Val. Fl. I, 743.     581. _tumulum_, sepulcrum, quod Hercules Zacyntho, socio et comiti     suo, exstruxerat. Conf. I, 274 sqq.   Excitus sede (horrendum) prorumpit ab ima   Cæruleus maculis auro squalentibus anguis.                       585     584. Serpentis portentum, et ipsa quoque verba petita sunt ex Virg.     Æn. V, 84. sqq. coll. II, 203 seq. ad quæ loca vid. Heyne. Ab     omnibus fere antiquis populis, et primum quidem, ut videtur, a     Phœnicibus et Ægyptiis, (de quibus vid. Philo apud Euseb. Præp.     Evang. I, 10, p. 40 seq. ed. Vales., Bochart. Hieroz. P. II, p. 429;     Ælian. H. Æn. XI, 17; Herodot. II, 72; Barth. ad St. Th. V, 460)     serpentibus aliquid divini tribui, ipsique ἀγαθοὶ δαίμονες et Dii     quoque haberi solebant. Eorum symbolis genios inprimis hominum et     locorum adumbratos fuisse, docent præter Heyn. l.c. et D. Heins. ac     Drak. ad h.l., Seguin. Diss. de Agathodæm. et in Select. Numism.     p. 85. Gorius ad Donii Incr. antt. p. 44; Meurs. ad Lycophr.     Cassandr. v. 1473; Spanh. de Usu et Pr. N. Diss. III, p. 173, 192.     Acta Erudit. A. 1723, p. 84 seq. Conf. inf. ad VI, 283 seq. Nec     cuiquam id mirum videbitur, qui meminerit, serpentes olim τὸ     ἐγχώριον, ubertatem, potentiam, felicitatem, (vid. Seguin. et Spanh.     ll.cc.) sapientiam, (unde Apollonium, quamvis, ut Pythagoræus, a     comedendis carnibus abstinuerit, δρακόντων καρδίας δήπου καὶ ἥπατος     ἀπογεύσασθαι, ὡς ἂν καὶ τῆς παρὰ τούτοις κοινωνήσοι σοφίας, tradit     Philost. in ej. vita I, 14, et III, 3) immortalitatem denique et     æternitatem, propter orbem suum, innuisse: ut taceam, veteres ipsis     vim sanandi, (quocirca Æsculapio sacri fuere, de quo vid. Ælian. H.     Æn. XI, 2; Macrob. I, 20, et Festus voc. _dracones_) et vaticinandi     incantandique adsignasse, maxime in Oriente, ubi augures propterea     magicis eos carminibus fascinabant. De hac ὀφιομαντείᾳ et ὀφιολατρε     vid. præter laudatos VV. DD. Hermann. de mythis Lyricorum, not. 900;     Bochart. Hieroz. I, i, 3, p. 21 et II, iii, 6 et 14; Zornii Bibl.     Antiq. T. II, p. 679 seqq. Selden. de diis Syris II, 17; Voss.     Theol. gent. IV, c. 63. Nieubov. Itiner. Sinens. p. 56, 61, 92; al.     Kircher. China Illustr. p. 25, 32, 41. --_ab sede_, tumuli parte,     _ima_, ut _ab imis adytis_ ap. Virg. Æn. V, 84.     585. _auro squalentibus_ v. ad I, 211, et Heyne ad Virg. Æn. X, 314.       584. _prorumpit_, non _prorupit_, scripti.   Ignea sanguinea radiabant lumina flamma,   Oraque vibranti stridebant sibila lingua:   Isque inter trepidos cœtus mediamque per urbem   Volvitur, et muris propere delabitur altis,   Ac similis profugo vicina ad litora tendit,                      590   Spumantisque freti præceps inmergitur undis.     587. _lingua vibrans_ se, celeriter huc illuc se movens, adeo ut     triplex esse videatur, quod notat Serv. ad Virg. Æn. II, 211; unde     _trifida_ et _trifulca_ poetis dicitur. Conf. ad I, 539, et VI, 222;     Heins. ad Ovid. Met. III, 34.     --_stridebant_ v. ad v. 537.       587. _Oreque, vibranti_, etc. edidit Lef., operarum forte incuria,       lectore certe ne admonito quidem.     Tum vero excussæ mentes, ceu prodita tecta   Expulsi fugiant Manes, umbræque recusent   Captivo jacuisse solo: sperare saluti   Pertæsum, damnantque cibos; agit addita Erinnys.                 595     592. Conf. sup. ad v. 365.     593. _Manes_ tectorum præsides poeta facit: Lares enim et Manes pro     iisdem ab antiquis colebantur, quod vel ex Festo voc. _Pilæ_ patet;     unde et _Maniam Deam_ matrem Larum colebant (v. Macrob. Sat. I, 4),     et primo omnium in urbium obsidionibus manes excantabant, cantuque     eliciebant, D. Heins. Conf. Macrob. Sat. I, 7; Apul. de Deo Socr.     p. 50, et Martian. Cap. II, p. 40; ubi docet, _Manes_ ac _Lemures_,     si vitæ prioris adjuti fuerint honestate, in _Lares_ domorum     urbiumque verti: si autem depraventur ex corpore, _Larvas_ vocari ac     _Manias_. Plura vid. ap. Guther. de jure Manium, et Noris. Cenot.     Pis. Sed possis etiam _tecta_ de tumulo Zacynthi (v. 581), vel de     aliorum mortuorum cæsorumque tumulis, vel de tota urbe, et _Manes     umbrasque_ de animabus, circa tumulos suos vagantibus, adcipere.     Vid. Heyne Obss. ad Tibull. III, ii, 15.     594. _Sperare saluti_, ut X, 630 _desperaverit urbi_, et ap. Thucyd.     ἐλπίζειν τῇ τύχῃ Lefeb.     595. _damnant_, recusant, spernunt, ut III, 331; VII, 105. Cf.     V, 60.     --_agere_ et _agitare_, h. stimulare, incitare, vel angere,     vexare, Furiæ passim dicuntur. Ernesti monet, voce _addita_ etiam     simpl. vim adverbii _insuper_ exprimi posse, hoc sensu: non satis     est, Saguntinos de salute desperare, et damnare cibos, sed agit eos     _insuper_ Erinnys, furore et amentia inbuens, ut eo alacrius mortis     consilium capiant. Cf. inf. XIII, 291 sqq.       592. _excussæ mentes_ probb. Modio et Heinsiis, coll. Stat. Th.       III, 93; Lucan. IV, 536; Plin. Ep. I, 18. _Excuti_, pro percuti.       concuti, percelli, terreri, ut ἐκπλήσσεσθαι ap. Hom. Il. ς, 225;       Od. ς, 230: _excussi_ (κατὰ) _mentes_ (ut ἐκπλήσσεσθαι φρένας       dixit Hom. Il. ν, 394, et π, 403), emend. Gron. Diatr. Stat. c.       43, et ad Senec. de ira I, 7, quod doctius est et V, 54; IX, 644,       alibique occurrit, sed N. Heins. minus placet, quia τὸ _expulsi_       mox sequitur: _excussi mentem_ reposuit Lefeb. Pro vulgata       _excussi amentes_, quæ glossema videtur Drak., quum _amens_ sit,       cui _mens excutitur_, perperam stat Dausq., qui cum Cell.       interpretatur: _excussi_, prolapsi domo in publicum, compita,       forum, rogum, quasi extra mentem terrore positi.       594. _jacuisse_ Colon. ut v. 574. Vulgo _latuisse_. Utrumque bene       et ἀοριστῶς dicitur.       595. _damnantque cibos_ Col. et Parm. _clamantque c._ Put. vid. ad       v. 52; _damnatque c._ Mart. Herbipol. _damnare cibos agit_ Gryph.       et Nut. non improb. N. Heins. Vulgo _damnant cibos_, contra metri       leges: _addita_ (h. infesta, non, ad cetera mala accedens, ut vult       Schmid.) Put. cui favet auctoritas Virg. Æn. VI, 90, ubi vid.       Heyne. Cf. etiam Burm. ibid. et ad Val. Fl. V, 286; Gronov. ad       Senec. Herc. F. 1237. Vulgg. _abdita_, quod accipiunt pro,       occultata in Tiburnæ specie.   Haud gravior duris Divum inclementia rebus,   Quam leti proferre moras: abrumpere vitam   Ocius adtoniti quærunt, lucemque gravantur.   Certatim structus subrectæ molis ad astra   In media stetit urbe rogus; portantque trahuntque                600   Longæ pacis opes quæsitaque præmia dextris,   Callaico vestes distinctas matribus auro,   Armaque Dulichia proavis portata Zacyntho,   Et prisca advectos Rutulorum ex urbe Penates.