Punicorum Libri Septemdecim 9

	Punicorum Libri Septemdecim 9

296 sq. Furorem Hannibali et insanam cæcamque bellandi cupiditatem     injiciunt Manes, etc. Cf. I, 78 sq., 101 et 119 sq.     296. _furiæ_, bellandi furor, vel ira in Romanos. Cf. ad I, 32.       289. _speculatur_, non _speculantur_, scripti: _speculatus_       opinabatur N. Heins.   An nunc ille, novi cæcus caligine regni,   Externas arces quatit? haud Tirynthia tecta,                     300   (Sic propria luat hoc pœna, nec misceat urbis   Fata suis) nunc hoc, inquam, hoc in tempore muros   Obpugnat, Carthago, tuos, teque obsidet armis.     299. _novi cæcus caligine regni_, ut XIV, 89.     --Vir doctus in _Algem. litt. Zeit. a._ 1796, n. 139, p. 276,     emend. _Heu, nunc ille, novi cæcus c. regni_, E. a. _quatiens,     Tirynthia tecta_, etc. ut congruant verba Liv. XXI, 10. ≪Juvenem,     flagrantem cupidine regni ad exercitus misistis... Saguntum vestri     circumsident exercitus, unde arcentur fœdere: mox Carthaginem     circumsidebunt Romanæ legiones.≫ Withof. conj. ≪Haud nunc ille, novi     c. c. regni, E. a. quatit, haud T. tecta, sed (propria luat... Fata     suis) nunc hoc, hoc inquam t. m., etc.≫ Ernesti tuetur vulgatam     lect. ≪Exagitant manes Massylaque vates. Annuit. Ille novi c. c. r.     E. a. q. ut T. tecta, sic propria... Fata suis: nunc hoc, etc.≫ hoc     sensu: _adnuit_, sequitur Hannibal furorem, quo manes paterni,     funesta sacra, et ira Deorum eum exagitant: sed quemadmodum propria     novi regni libidine motus Saguntum vexat, ita etiam fas est, ut eam     libidinem propria pœna luat; iniquum autem, ut pœnam, quam ipse     meruit, in Carthaginem convertat. At quis poetæ tam scabram obtrudet     orationem?     [302.] _hoc in tempore_ N. Heins. adcipit, ut _in tempore tali_ VII,     228, et XII, 311.     303. Ut sup. I, 270.       299... 303. Silius expressit Liviana XXI, 10; _Carthagini nunc       Hannibal vineas turresque admovet, Carthaginis mœnia quatit       ariete. Sagunti ruinæ (utinam falsus vates sim!) nostris capitibus       incident_. Sed vulgo male legitur, _Massylaque_, vel vitiose       _Massillaque vates Annuit. ille novi ... quatit ut T. tecta, Sic       propria luat hæc pœna, n. m. u. F. suis: inquam hoc, inquam, nunc       tempore_, etc. Drak., qui h.l. prorsus silet, a vulgg. lect. in       v. 299 et 300 non discessit, nisi quod στιγμην τελειαν post       _vates_ posuit, et v. 299 asterisco notavit. Prius et Dausq.       placuisse videtur, qui certe exponit: _Adnuit_ Hannon, motu       capitis indicat, se vera loqui; gestu fidem facit, more oratorum.       _Adnuite_ quidam, et vel _ac T. tecta_ malebat Dausq. _aut T.       tecta_ Ox. et R. 2. Vulgatum _ut_ genuinum et transpositum       putabant Barth. et Cell. hoc sensu: _ut externas a. q. T. tecta_,       sicut Hannibal Saguntum, ab Hercule conditam (vid. I, 273, 509),       ut externas arces quatit; sic luat hæc, etc. Mox _nunc hoc,       inquam, hoc tempore_ Ox. et Put. cum priscis edd. _inquam_, _hoc       nunc_, _inquam_, _tempore_ alii. _nunc hoc_, _hoc_, _inquam_,       _tempore_ ex emendat. Modii recepit Cell. Ipse reduxi lectionem       cod. Colon., quæ nulla mutatione indigere videtur, modo ea, qua       feci, ratione interpungatur; nisi forte v. 299 _En nunc_ refingere       malis. Nec tamen multum abest, quin præferam emendationem       N. Heinsii, _Haud nunc ille, novi c. c. r., E. a. quatit, haud T.       tecta: (Sic ... Fata suis) nunc hoc_, etc., quam recepit Lefeb. et       adsensu suo comprobavit Ill. Heyne, qui literis ad me datis       significavit, olim in libris _haut nunc_, et per compend. _at ne_       scriptum fuisse, et verbis poetæ magnam inesse vim: Hannibal non       Saguntum, sed ipsam Carthaginem obpugnat, vel obpugnare putandus;       quod utinam ipsi male vertat! conf. I, 270, et Liv. l.l. Tum _sic_       ut in diris et precibus, de quo vid. Lambin et Jani ad Horat. Od.       I, 3, 1; Heyne ad Tibull. I, 4, 1; II, 5, extr., inf. V, 179 seq.       Ovid. Epist. IV, 167 seq. XX, 3; Hor. Sat. II, 3, 300. Sed primum       ex lectione cod. Col. eadem sententia erui, et deinde ex _an nunc_       facilius vulgatum _annuit_ ortum videri potest: præterea _sic_ in       obtestatione adhibetur _vel_ ita, ut ab altero quid petamus, et,       quo facilius id consequamur, ea illi adprecemur, quæ optatissima       ei esse novimus, ut adeo significet hac lege et conditione, _vel_       ut _ita_, seq. _ut_, v. c. ap. Ovid. Met. VIII, 866, unde fere       suspicari possis, h.l. legendum esse, _Haud nunc ... quatit, haud       T. tecta. Sic propria ... Fata suis, nunc hoc, inquam, hoc ut.       t._, etc., nisi forte præstiterit, _At nunc ille ... E. arces       quatiat T. tecta, Si propria_, etc.   Lavimus Hennæas animoso sanguine valles,   Et vix conducto produximus arma Lacone.                          305   Nos ratibus laceris Scyllæa replevimus antra,   Classibus et refluo spectavimus æquore raptis   Contorta e fundo revomentem transtra Charybdin.     304. Campos Siciliæ (ubi princeps b. Punici I, theatrum fuit)     milites nostri animosi sanguine suo inbuerunt. Hæc cladium olim     adceptarum commemoratio spectat ad Pœnos a novo bello absterrendos.     --_Hennæas_ vid. ad I, 93.     305. _produximus arma_, bellum duximus, traximus.     --_Lacone_, Xanthippo. Cf. VI, 301 sq.     306. Hæc spectant ad pugnas navales, quibus victi sunt Pœni in freto     Siculo, in quo _Scylla_ et contra eam Charybdis, quæ naves _refluo     æquore raptas_ suisque vorticibus in gyrum tractas absorbet, et     fractas earum partes ad litus Tauromenitanum, quod inde _Copria_,     Κοπρια, dicebatur, evomit. cf. inf. ad XIV, 254 sqq. Lucan. IV, 455,     et Hom. Od. μ, 73 seqq. de Scylla et Charybdi Heyne ad Virg. Æ.     III, 420 sq. et Hermanni Mythol. Hom. et Hes. p. 373 sq. de ipsa     vero re Polyb. I, 21, 23, 24, 25, 28, 60, 61, et Flor. II, 2, 36.     --_antra_, κοῖλον σπέος, ἐνθα δ᾽ ἐνὶ Σκύλλη ναίει, etc. Hom. Od.     μ, 84 sq. 93 sq.     --_spelunca_ ap. Virg. Æn. III, 424.     307. _spectavimus_ tantum, non malum etiam depulimus, Dausq.     perperam. Ipsum potius Hannonem his præliis interfuisse putabat     Drak. coll. V, 322 sq. Ne hoc quidem necessarium existimem, quia     Hannon oratoris partes agit, et fortunæ civium suorum particeps est.     Sed conf. v. 322. Verba _classibus raptis_ ad ferreas manus et     corvos, quibus classis Pœnorum a Romanis, Duillio duce, tam dilata,     quam dilacerata sit, male refert Dausq. cui Charybdis indoles parum     nota fuisse videtur, quam multis poetarum locis citra necessitatem     declarat Drak.       304. _Hennœas_ Col. Vulgo _Ætnæas_. Vid. ad I, 93. _Henneas_       Lefeb. _Ætneas_ alii.       307. _satiavimus_, vel simile quid suspic. Heins. frustra.   Respice, pro demens! pro pectus inane Deorum!   Ægates, Libyæque procul fluitantia membra.                       310   Quo ruis? et patriæ exitio tibi nomina quæris?   Scilicet immensæ, visis juvenalibus armis,   Subsident Alpes! subsidet mole nivali   Alpibus æquatum adtollens caput Apenninus!     309. Æstuantis animi adfectu abreptus ipsum Hannibalem, tanquam     præsentem, adloquitur.     --_pectus inane Deorum_, religionis fœderumque contemtor.     310. _Ægates_, h. cladem, ad has insulas adceptam. conf. I, 34.     --_membra Libyæ_, corpora Pœnorum e Libya. Sed. vid. V.L. _Membra     Libyæ_ egregie classem adpellat, in qua Carthaginis vis omnis et     robur consistebat, N. Heins. Ita vocat Pœnos, in classe militantes,     Drak. qui male provocat ad I, 670; nam cives reipubl. quidem,     tanquam corporis, non terræ membra dici solent.     312. Acerba irrisione perstringit audax juvenis consilium, Alpes et     Apenninum transeundi.     --_Scilicet_, num utique _subsident Alpes_? Sed præstat, puto,     ironice et cum vi dictum adcipere, ut ap. Virg. Æn. IV, 379; Hor.     Od. III, v, 25; Cic. Sull. 24; _freylich, es versteht sich_! Hinc     notas exclam., non interrog. posui.     [313.] _mole niuali_, etc. ut ap. Virg. Æn. XII, 703.     --_subsidet_, decrescet quasi, et se submittet, ut expeditius sit     iter tuum.       310. _Libyaque procul_ quin poeta scripserit vix est quod       dubitemus.       311. _mœnia_ alii, inepte; _nomina_, ut III, 71, et al. eleganter       pro gloria, fama, ut gr. ὄνομα.       312. Hunc versum Carrion et Modius restituerunt e membrr. Col., in       quibus et _juvenalibus_, non _juvenilibus_, legi testatur et       probat N. Heins. Id recepi, quia et rarior vox poetam decet, et       Maro eadem uti solet. Vid. Æneid. II, 518; V, 475; VIII, 163 et       Intpp. ad hh.ll.   Sed campos fac, vane, dari; num gentibus istis                   315   Mortales animi? aut ferro flammave fatiscunt?   Haud tibi Neritia cernes cum prole laborem.   Pubescit castris miles, galeaque teruntur   Nondum signatæ flava lanugine malæ.   Nec requies ævi nota, exsanguesque merendo                       320   Stant prima inter signa senes, letumque lacessunt.     315. Sed fac, _campos_ et in iis pugnandi facultatem tibi _dari_,     montibus superatis, num Romanos timidi humilisque animi esse putas?     316. _Mortalis_, oppos. τοῦ _divinus_, egregius; vel,     qualis mortalium esse solet; vel ejus, qui vinci potest. conf. mox     v. 338.     --_fatiscere_, lassescere, fatigari, hinc debilitari, vi, cui     impar sis, cedere.     317. Cernes tibi non cum Saguntinis rem esse.     --_Neritia proles_, Saguntini, coloni a Zacyntho aliisque insulis,     quibus Ulysses imperabat, deducti. Cf. I, 290 seq. _Neritos_, Ithacæ     mons et vicina maris Ionii insula. Vid. VV.DD. ad Virg. Æn.     III, 271; Strab. X, p. 312 seq. Hom. Il. β, 632; Ovid.     Metam. XIII, 712, 318, 319; Comparant IV, 425 seq. X, 64 seq. Virg.     Æn. X, 324.     320. _ævi_, senectutis, _requies_ et otium a bello ac negotiis _non     nota_ Romanis res est.     --_exsangues merendo_, militiæ laboribus fracti et debilitati.     321. _letum lacessunt_, mortem ultro adeunt, se ei obferunt. Vid.     Heyne ad Virg. Æn. X, 10.       317. _Naritia_ Put. Parm. Med., quod a Dorico Νάριτος pro Νήριτος       deduci posse monet Drak. Cf. omnino Heins. ad Ovid. Rem. Am.       v. 264.       318. _cristis_ Put. non improb. Lefeb.   Ipse ego Romanas perfosso corpore turmas   Tela intorquentes conrepta e vulnere vidi;   Vidi animos mortesque virum, decorisque furorem.   Si bello absistis, nec te victoribus obfers,                     325   Quantum, heu Carthago! donat tibi sanguinis Hannon?≫     322. _Ipse ego vidi_, cum emphasi, ut v. 340, et ap. Stat. Silv. V,     ii, 113; Drak.     323. _Tela_ e corpore suo tracta, quum alia deficerent, in hostem     mittentes vidi.     324. _decoris_, του κλέους, gloriæ _furorem_.     Vid. ad I, 32.     326. _donat_ conf. ad I, 487.       323. _retorquentes_, ut _remissurus_ ap. Ovid. Met. V, 95, emend.       Burm. prob. Drak.       325. _obsistis_ scripti præter Tell., et priscæ edd., nisi quod in       R. 3 _abistis_.   Gestar ad hæc: namque inpatiens asperque coquebat   Jamdudum inmites iras, mediamque loquentis   Bis conatus erat turbando abrumpere vocem:     327. Turni exemplum Drancem refutantis ap. Virg. Æn. XI, 376 seqq.     sequutus est poeta: Livius XXI, 11; aliique historici non definiunt,     quinam Hannoni nominatim contradixerint; Ern.     --_Gestar_, aliquis ex Barcina factione, quæ apud milites     plebemque plurimum valebat. Ipsum nomen a poeta effictum.     --_asper_, τραχὺς, iratus.     --_coquere iram_ eleganter pro lente parare eam, ut v. 540;     VII, 404; πέπτειν, seu πέσσειν χόλον Hom. Il. δ, 513; πέσσειν κήδεα     μυρία Il. ω, 639. Contra dolor, vel ira _decoqui_, h. defervescere,     deflagrare dicitur ut χόλον καταπέπτειν Hom. Il. α, 81; ubi v.     Schol. et Kœppen Drak. laudat Claud. in Eutrop. II, 350; Isean.     bell. Troj. III, 131, et Gronov. Diatr. Stat. c. 14. Hinc etiam     _coquere consilia_, _bellum_, _extrema cœpta_, pro parare X, 430;     XVI, 3; et ap. Liv. et clam moliri, inf. III, 36; VIII, 3; XL, 11.     Exquisitius vero ipsa _ira_ nos _coquere_, h. vexare dicitur, ut     IV, 538; XIV, 103, et Virg. Æ. VII, 345; ubi vid. Heyne. Ratio harum     locutionum in eo quærenda, quod gravis ira acerrimum motum     ebullientis sanguinis, et in primis oleosarum ejus partium, a quibus     bilis in jecore secernitur, excitat, quo fit, ut bilis largius ex     jecinore effluat. Vid. inf. ad v. 626; in V.L., _Platner’s Briefe     ein. Arztes uber d. menschl. Korper_, T. II, p. 460. et Jani ad Hor.     I, xiii, 4.   ≪Concilione, inquit, Libyæ, Tyrioque Senatu,                     330   Pro Superi! Ausonius miles sedet? armaque tantum   Haud dum sumta viro? nam cetera non latet hostis.   Nunc geminas Alpes, Apenninumque minatur,   Nunc freta Sicaniæ, et Scyllæi litoris undas;   Nec procul est, quin jam Manes umbrasque pavescat                335   Dardanias: tanta adcumulat præconia leto     330. Num concilio nostro Romanus interest, qui tantum non arma     cepit? nam quoad ceterea, alioquin hostis speciem satis manifestam     præbet Hannon. τά γὰρ ἄλλα ἐχθρός οὐ λανθάνει ὤν; quæ solemnis     Græcorum locutio. D. Heins.     333. _geminas Alpes_ Dausq. perperam exponit _fissas_ ab Hannibale,     quasi duas ex unis factas: sed melius N. Heins. et Drak. Alpes ipsas     et Pyrenen, ut ap. Sidon. Apoll. V, 593, et _binæ A._ ap. Prudent.     Pass. Laurent. v. 438.     335. Nec multum abest, quin Romanos etiam occisos pertimescat.     336. _adcumulat præconia leto_, ut ap. Ovid. Fast. II, 122.       330. _Concilio, en_, sublata interrogat. nota, et mox _arma       Quiritum_, malebat N. Heins.       332. Vulgo _nam cætera (non latet) hostis_.       333. _minati_ Oxon. _minaci_ Put. unde _minari_ conj. N. Heins.       vid. ad lib. I, vers. 334. Non male!   Vulneribusque virum, ac tollit sub sidera gentem.   Mortalem, mihi crede, licet formidine turpi   Frigida corda tremant, mortalem sumimus hostem.   Vidi ego, quum, geminas artis post terga catenis                 340   Evinctus palmas, vulgo traheretur ovante,   Carceris in tenebras, spes et fiducia gentis   Regulus Hectoreæ: vidi, quum robore pendens,   Hesperiam cruce sublimis spectaret ab alta.     338. _Mortalem... hostem_: cf. sup. v. 316; Virg. Æn. X, 375; Hom.     Il. π, 622; φ, 568, 569. Gestar oratoria arte singula fere Hannonis     argumenta adsertaque refellit, et iisdem sæpe verbis utitur.     340 seq. Hæc obponit iis, quæ Hannon v. 322 seq. dixerat, et vim     virtutemque hostium non magnopere extimescendam esse, probat ex eo,     quod Pœni Regulum, summum Romanorum ducem, captivum duxerint.     [342.] _gentis Hectoreæ_, Trojanæ, et hinc Romanæ, ab illa oriundæ.     343, 344. Vide notas Argum. Lib. VI, subnexas.       337. _ac tollit sub sidera gentem_, Col., quod Draken. firmat       coll. Virg. Æneid. III, 422, 576; IV, 504. Vulgg. _tollitque ad s.       g._ Post _gentem_ distinguitur in ed. Parm., probb. N. Heins. et       Drak., ut vox _mortalem_ cum emphasi repetatur. Vulgo _gentem       Mortalem: mihi_, etc.       341. _Evinctus_ ex Col. recepi cum Lefeb. vid. sup. ad v. 48.       Vulgo _Succinctus_.       344. _spectabat_ Put. et priscæ edd.   Nec vero terrent puerilia protenus ora                           345   Sub galea et pressæ properata casside malæ.   Indole non adeo segni sumus! adspice; turmæ   Quot Libycæ certant annos anteire labore,   Et nudis bellantur equis! ipse, adspice, ductor,   Quum primam tenero vocem proferret ab ore,                       350   Jam bella et lituos, ac flammis urere gentem   Jurabat Phrygiam, atque animo patria arma movebat.     345. Refutat et irridet verba Hannonis sup. v. 318 seq.     346. _properata_, ante justam militaremque ætatem sumta.     348. _annos anteire labore_ plus laboris et ante, quam ætas     patiatur, suscipere. Drak. conf. IV, 426; Stat. Theb. XI, 34, et     Silv. V, ii, 13 seq.     349. _nudis_, infrenatis, _equis_. Vid. ad I, 215.     --forte etiam, sine stragulis. Conf. inf. XVII, 64, 65.     --Conf. I, 78 sq. et XIII, 744 seq. ubi tamen decimo ætatis anno     Hannibal jurasse dicitur, ut nono Liv. XXI, 1; Polyb. II, 1;     III, 11 al.     350. _primo ab ævo_ inf. v. 428.     [352.] _patria arma_, bellum adversus Romanos, quod pater jam     meditabatur, _animo movebat_. Conf. ad VII, 586.       345. _Nec no_ Tell. et R. 2, vitiose pro _vo_, h. vero.       352. _animo patrio_, qualem pater habebat, Ox. et Put. quod non       displicet N. Heins. coll. sup. v. 288, et Ovid. A. am. I, 191.       Post hunc versum in editis, non scriptis, exemplaribus legitur       alius, inepti versificatoris manu adsutus, _ultor erit cædis jam       te spectante propinquæ_, quem jam Carrion et Modius obelo       transfixerunt, quibus nec ipse Dausq., ut solet, obstrepit.   Proinde polo crescant Alpes, astrisque coruscos   Apenninus agat scopulos; per saxa nivesque,   (Dicam etenim, ut stimulent atram vel inania mentem)             355   Per cælum est qui pandat iter: pudet Hercule tritas   Desperare vias, laudemque timere secundam.     353. Hæc spectant ad verba Hannonis v. 312 sq.     --_Proinde_, ut ap. Virg. Æ. XI, 383; ubi vid. Heyne.     --_coruscos_, quia Apenninus est ὄρος νιφόεν, vel ei inminent     silvæ, seu arbores _coruscæ_, de quibus vid. Heyne ad Virg. Æn.     I, 164 et XII, 701.     355. _stimulent_ ad virtutem, reficiant, confirment, _mentem atram_    h. tristem et timidam, ut _nigram_; (vid. Cerda ad Virg. Æn.     IX, 719; et Burm. ad Petron. c. 82.) nisi malis, _stimulent_, ad     iram, vel vexent, crucient, _mentem atram_, invidam, malam, gloriæ     virtutique Hannibalis obtrectantem, ut ap. Hor. Epod. VI, 15;     VIII, 3; Epist. I, xix, 30, et Sat. I, iv, 85.     --Ernesti maluerit, _ut stimulent_, sic paulisper adtollant,     _artam_, timidam, _vel inania_, aucta in miraculum et hyperbolica,     _mentem_.     356. _Hercule_, qui primus Alpes transiit, unde et ara ei sacra in     ipsarum valle erat. Conf. Ind. it. Barth. Adv. VI, 15; Liv. V, 34;     Plin. III, 17; Diodor. IV, 19 sq. et al.     357. _timere_, non sperare, ad eam non adspirare.       353. _Propinquæque_, vel, teste Lefeb., _Pro quinque que polo_       Put. _Proinde paulo_ Dausq. et al., utrumque contra metri leges.       _Satque polo_ R. 2. _Proinde_ duabus syllabis efferendum, ut ap.       Lucret. III, 1049, 1066; IV, 652, 998; Virg. Æn. XI, 383. Conf. ad       III, 16: _accrescant_ corrig. N. Heins. Sed vulgatum doctius, ut       mox _astris agat_. Conf. App. _astrisqe_, non _altusque_, Col et       Ox.       357. _Despectare_ R. 3.   Sed Libyæ clades, et primi incendia belli   Adgerat, atque iterum pro libertate labores   Hannon ferre vetat: ponat formidinis æstus,                      360   Parietibusque domus inbellis femina servet   Singultantem animam: nos, nos contra ibimus hostem,   Quis procul a Tyria dominos depellere Byrsa,   Vel Jove non æquo, fixum est: sin fata repugnant,     358. _incendia belli_ ut ap. Virg. Æ. I, 566.     359. _Aggerat_ conf. v. 304 sqq.     361. _inbellis femina_ Hannon dicitur, sarcasmo satis noto, ut adeo     non opus sit tot exemplis, quot laudarunt Dausq. et Drak.     362. _Singulantem animam_ D. Heins. docte magis, ut solebat, quam     vere explicabat cessantem, otioque torpentem, ut in lacrimantibus     fieri soleat, quibus a singultu subinde vox inhibeatur, ἀμβλήδην     σχολάζουσαν καὶ ἀργοῦσαν cum adverb. Hom. Innuit potius summam     tristiam mortisque timorem: singultant enim vel lacrimantes vel     morientes.     363. _Tyria Byrsa_, ut ap. Virg. Æn. I, 367; ubi vid. Intpp.     --_dominos_ ut sup. v. 45. Summa vis et πάθος in     his, et qui sequuntur, versibus, ut in tota oratione!     364. _Jove non æquo_, iniquo, irato, invito et non favente, ut     contra _æquus_ est propitius. Cf. Ind. et ad III, 2; Virg. Æ.     I, 479; VI, 129. Jovis autem ira metuenda, quoniam ὅρκιος est. Vid.     ad I, 9.       362. _nostros_ pro _nos, nos_ Put. Male, etsi _hostes_ refingas.       364. _repugnant_, non _repugnent_, scripti et antt. edd.   Et jam damnata cessit Carthagine Mavors,                         365   Obcumbam potius; nec te, patria inclita, dedam   Æternum famulam; liberque Acheronta videbo.     365. Hæc Dausq. ad h.l. et Drak. ad XII, 517 referunt ad vulgarem     veterum opinionem, Deos tutelares geniosque locorum expugnanda et     expugnata urbe excedere vel omnino rebus adversis suos deserere, et     ad hostes transire; unde ab his evocari, (Liv. V, 21; Plin.     XXVIII, 2.) sed ab oppidi incolis in tuto arcanoque loco recondi, et     catenis etiam constringi solebant. Conf. v. 590 seq. Tac. Hist.     V, 13; Plut. Alex. c. 41; Curt. IV, iii, 21; Drak. l.c. et Intp. ad     Virg. Æ. II, 351 seq. Sic contra Dii _præsentes esse_, vel _adesse_,     quibus favent, et _redire_ dicuntur, (v.c. VIII, 235, et Val. Fl.     II, 485) fortuna mutata, cœptisque nostris iterum adspirante. Sed hæ     loquendi formulæ etiam sensu forensi et poetico adcipi possunt; ut     h.l.     365. _Mavors_ de belli fortuna. Altera interpretatio præferenda, si     Carthago Martem præ ceteris diis coluit; quod poeta etiam I, 118,     innuisse videri potest. Idem Marsus colligebat ex portento capitis     equini, inter fundamenta urbis inventi. Sed vid. Heynii Exc. XIV, ad     Virg. Æn. I, et conf. sup. I, 26 sqq.     367. _liberque Acheronta videbo_ ut ap. Ovid. Met. XIII, 465; Senec.     Troad. v. 144 seq. et Lucan. VII, 612; Drak.       366. _dedam_ Col. Vulgo _dudum_, prob. Dausq., qui in verbis       _patria inclita dudum_ et _æternum famulam_ elegantem antithesin       inesse putabat, quæ potius in verbis _famulam_ et _liber_       quærenda. Pessime tamen Barth. jungebat, _dudum famulam non videbo       æternum_.       367. _subibo_ maluerit N. Heins. poeticæ dictioni substituens       vulgarem. Drak. confert VII, 739; XIII, 709, Hom. Il. ο, 252; Hor.       Od. II, 13, 22, xiv, xvii et al.   Nam quæ, pro Superi! Fabius jubet? ocius arma   Exuite, et capta descendite ab arce Sagunti;   Tum delecta manus scutorum incendat acervos,                     370   Uranturque rates, ac toto absistite ponto.   Di procul, o! merita est numquam si talia plecti   Carthago, prohibete nefas; nostrique solutas   Ductoris servate manus!≫ Ut deinde resedit,   Factaque censendi, Patrum de more, potestas;                     375   Hic Hannon reddi propere certamine rapta   Instat, et auctorem violati fœderis addit.     373. _prohibete nefas_, ut ap. Virg. Æn. V, 197; ubi vid. Intpp.     --_solutas manus_, libertatem.     376, 377. Cf. Liv. XXI, 10, extr.       368. Post _jubet_ pro commate interrog. notam posuit N. Heins.       372. _nunquam si_ scripti. Vulgo _si nunquam_ et _nusquam_ Tell.       _si numquam in talia plecti_ emend. Barth. Adv. VI, 25. Male!       _Talia_ ut gr. τοιαῦτα, vel ταῦτα pro οὕτω, κατὰ ταῦτα in hunc       modum, taliter. Marsus per talia, et Cell. ob talia, διὰ ταῦτα,       interpretatur. Pro _plecti_ poetam _felix_, vel simile scripsisse       suspicabatur Withof.       374. _ut_ scripti et primæ edd. Vulgatum _tum_ servavit Lefeb. Sed       _tum deinde_ vix quisquam dixerit, et _tum_ mox sequitur.       375, 377. Hi tres versus desunt cod. Col. et inducendi videbantur,       ut inepti et adulterini, Modio et D. Heins. dissentt. Dausq.,       N. Heins. et Lefeb. quibus ea, quæ sequuntur, favent. _Patribus_       corrig. Burm. et mox _addi_ N. Heins. Illud recepit Lefeb., hoc       Drak.     Tum vero adtoniti, ceu templo inrumperet hostis,   Exsiluere Patres, Latioque id verteret omen   Oravere Deum. At postquam discordia sentit                       380   Pectora, et infidas ad Martem vergere mentes;     378. _Templo_ vid. ad I, 617.     380. _Oravere Deum_, in cujus templo erant, ut omen in Latium     converteret. Conf. Virg. Æn II, 190, et sup. ad v. 54. Conf. omnino     Liv. XXI, 18, extr. Flor. II, 6; ubi vid. Salmas. Appian. Hisp. c.     13, et Polyb. III, 33.       378. _templa irrumperet_, ut II, 692, V, 450; XIII, 79, etiam legi       posse monent N. Heins. et Drak. qui tamen _irrumpere_ et cum       tertio casu IX, 365; X, 368; XII, 490; XIII, 176 et al. jungi       docent. Sic et _intrare_, de quo vid. ad VI, 498. Conf. Burm. et       Heyne ad Virg. Æn. VI, 528.       380. _sensit_ e Col. recepit Drak. Vulgatam retinui, quia       _exposcit_, _imperat_, etc. sequuntur.   Non ultra patiens Fabius rexisse dolorem,   Concilium exposcit propere, Patribusque vocatis   Bellum se gestare sinu pacemque profatus,   Quod sedeat legere, ambiguis neu fallere dictis                  385   Inperat, ac, sævo neutrum renuente Senatu,   Ceu clausas acies gremioque effunderet arma,   ≪Adcipite infaustum Libyæ, eventuque priori   Par, inquit, bellum:≫ et laxos effundit amictus.   Tum patrias repetit pugnandi nuntius arces.                      390     382. _Non patiens_, μή δυνάμενος.     385. _sedeat_, ut _stat_ II, 235; pro _sedeat animo_, h. statutum     cum animo ac deliberatum habeant, certum sit ac decretum. Nam     _sedere_ est firmum et inmobile esse, v.c. VIII, 648. Cf. Ind. et     Virg. Æn. II, 660; IV, 15; V, 418; XI, 551.     390. Poeta omittit, quæ Livius libro XXI, 19; tradit.       382. _rexisse_ scripti et antt. edd. ante Juntinam, in qua       _texisse_ primus dedit Nicander, sensu parum diverso.       383. Hunc versum ingenio inepti hominis procusum et adsutum esse       arbitror. Nam primum languet; deinde eo extruso sententia bene       procedit; denique non adsequor, cur Fabius, qui et iræ impatiens       est, et senatui interest, novum exposcat concilium, neque extemplo       pacis conditiones ferat, quod teste Livio XXI, 18 fecit.       387. Etiam hic versus ejiciendus videtur tamquam insititius. Non       minus certe languet, et verbum _effundere_ mox repetitur.       389. _effundit_, non _effudit_, scripti et primæ edd.     Atque ea dum profugæ regnis agitantur Elissæ,   Adcisis velox populis, quis ægra lababat   Ambiguo sub Marte fides, prædaque gravatus   Ad muros Pœnus revocaverat arma Sagunti.     392. _Adcisis_, obpressis, _populis_, Olcadibus, Oretanis     Carpetanisque, qui delectus acerbitate consternati metum defectionis     præbuerant. Vid. Liv. XXI, 11, et Polyb. III, 13, 15.     --_Adflictis_, h.e. male mulctatis, emend. Withof. quia Livius     illos populos tantum obpressos dicat celeritate Hannibalis. At vid.     var. lect.     --_labare_, ut Drak. verbis utar, est deficere, labefactari,     minari ruinam, nutare, propemodum labi, nondum tamen labi, ut     egregie notavit Gronovius a Livii Præfationem, et ejus librum XXII,     cap. 61.     --_ægra_, infirma.       391. Vulgo _Elisæ_. Sed vid. ad I, 81.       392. Vulgatam lect. _Accitis_ ab h.l. alienam esse, et alii jam       dudum monuere, et ex notis adparet. _Adscitis_ conj. Dausq., quo       tamen difficultas non tollitur. Melius _Attritis_ N. Heins. ad       h.l. et ad Claud. Epithal. Honor. v. 179, coll. inf. VI, 301;       VII, 247; XII, 83; XV, 3; XVI, 454. Proxime tamen ad vulgatam       adcedit emendatio Barth. Adv. VI, 25 _Adcisis_, quam et Heins. non       improbavit, et nos cum Lefeb. recipere non dubitavimus. _Adcisæ_       propr. dicuntur _res_ tenues, extenuatæ, inminutæ, consumtæ,       debilitatæ, adflictæ, inpr. malis et calamitatibus; unde _populi       adcisi_ sunt virium exhausti, adflicti et obpressi, vel quorum       res, opes et vires adcisæ, seu fractæ sunt et infirmatæ. Prior       dictio in deliciis potissimum est Livio, v.c. III, 10 (ubi vid.       Intpp.); VI, 5; VII, 29; VIII, 29 al. Burmanno neque τὸ       _Adtritis_, neque τὸ _Adcisis_ placebat, quia illud de lento       bello, non de subito impetu, qualis Hannibilis fuerit; hoc autem       de rebus quidem et _robore_, non vero de populis dicatur. Quod ad       posterius adtinet, primum analogia nobis favet, et deinde       contrarium patet ex Silii VIII, 588, et Liv. VIII, 11. Conf. Heyne       Obss. in Tibul. IV, i, 189.     Ecce autem clipeum, sævo fulgore micantem,                     395   Oceani gentes ductori dona ferebant,   Callaicæ telluris opus, galeamque coruscis   Subnixam cristis, vibrant cui vertice coni   Albentis, niveæ tremulo nutamine pennæ;     395. Splendidum hunc locum de Hann. clipeo Silius tractavit ad     exemplum Virg. Æ. VIII, 626 sqq. Varia de hoc episodio dicenda     essent, nisi otium nobis fecissent Ill. Heyne in Exc. IV, ad Virg.     Æn. VIII, et Cl. _Schlichtegroll uber den Schild des Herc._ quorum     observationes ad h.l. transferre magni nec negotii nec ingenii est.     Conf. ad VI, 653 sq.     --_sævo_, δεινῷ summo. Conf. ad I, 2, et Perizon. ad Ælian. V. H.     I, 1.     397. _Callaicæ telluris_ dona sunt, quoniam ea metallis, maxime     auro, abundabat. vid. Martial. X, 16; XIV, 95, et 139, extr.     _Callaici_, Καλλαϊκοὶ ap. Ptol. et Strab., vulgo Καλλαίκοι,     _Callæci_, populus Hispaniæ Tarrac. inter Durium et Minium fluvios,     versus _Oceanum_, ubi nunc fere Gallæcia, seu Gallicia est, et     superior Portugaliæ pars. Nomen adcepisse dicitur ab ant. urbe     _Calle_, cujus portus adhuc nomine _Puerto_, vel _Port a Port_     insignis est, unde Portugalia denominata. Hinc minus recte _Gallæci_     et _Gallœci_ adpellantur.     398. _Subnixam_, conf. Heyne ad Virg. Æn. IV, 217; Heins. ad Ovid.     Met. VI, 715, et Gronov. Diatr. in Stat. c. 55.     399. _Albentis coni_, propr. clari, vel splendidi, λευκοὶ, et hinc,     vel ænei, vel aurei, ut _fulva cassis_ V, 78; VII, 637, _aurea     galea_, Virg. Æn. IX, 50: κόρυθες λαμπροῖσι φάλοισι Hom. Il. ν, 132.       399. _Albentis_ ἀρχαϊκῶς, non _Albentes_, Col. _coni Flaventis_,       hoc aurati, conjectura N. Heinsius audacter et frustra: _tutamine_       Oxon. vitiose. Vid. ad lib. I, 460.   Ensem unum, ac multis fatalem millibus hastam;                   400   Præterea textam nodis, auroque trilicem   Loricam, nulli tegimen penetrabile telo.   Hæc, ære et duri chalybis perfecta metallo,   Atque opibus perfusa Tagi, per singula lætis   Lustrat ovans oculis, et gaudet origine regni.                   405     400. _multis fatalem_: elegantissime: πολλοὺς ἀναιρησομένη;     D. Heins.     401. _Lorica texta_, contexta, _nodis_, χιτὼν λεπιδωτος, vel     στρεπτος Hom. Il. ε, 113, φ, 31, et _conserta hamis_ ap. Virg. Æn.     III, 467; ubi vid. Heyne. Nam _nodi_ dicuntur quæcumque vincula, et     h.l. catenulæ, (conf. Virg. Æ. I, 296.) annuli, seu circuli, inter     se inplexi, quibus squamæ junguntur, quique Maroni et inf. V, 140,     _hami_ vocantur; _bilicem Loricam_ (ut θώρηξ διπλόος ap. Hom. Il. δ,     133.) memorat Virg. Æ. IX, 707, et XII, 375; sed _trilicem_, Æn.     III, 467; V, 259, et VII, 639; ad quæ ll. vid. Heyne.     404. _opibus Tagi_, auro vid. ad I, 155, 234.     --_per singula lustrat_, pro, perlustrat singula, Draken.     --Conf. Virg. Æn. VIII, 617 seq. et 730.     405. _gaudet origine regni_ h. cælatura armorum, clipei in primis,     originem Carthaginis adumbrante. Male Schmid. dona illa futuri regni     putat indicia.       400. _unam_ Col. et Oxon. _una_, hoc simul donum ferebant, recte,       puto, emend. Barth. Adv. VI, 25, et N. Heins.       401. _texam_ Col. _intextam_ conj. N. Heins. Præstiterit forte       _nexam_, vel _lectam_, hoc conlectam, ut apud Virg. Æneid. lib. I,       v. 320. Sed vid. not.       402. _Loricam_, _nulli_, non _l. et nulli_, Col. Recte; nam       _tegimen_ de ipsa lorica intelligendum.       405. _et gaudet o. r._ Col. _gaudetque et_ Put. Vulgo _gaudetque       in o. r._     Condebat primæ Dido Carthaginis arces,   Instabatque operi subducta classe juventus.   Molibus hi claudunt portus, his tecta domusque   Partiris, justæ Bitia venerande senectæ.   Ostentant caput effossa tellure repertum                         410   Bellatoris equi, atque omen clamore salutant.     406. Argumentum clipei exponit poeta, et vv. 406, 425; in epitomen     redegit, quæ Maro de Ænea et Didone pluribus verbis refert.     _Condebat_, _Instabat_, _claudunt_, etc. eleganter pro, in clipeo     videbat imaginem Didonis arcem C. condentis, etc.     --_primæ_, vel ut _primam_ sup. v. 235, ubi vid. V.L., vel     antiquioris C. Nam est quoque _Carthago Nova_ in Hispania, de qua     vid. ad III, 368.     407. _Instabat operi_ ut ap. Virg. Æ. I, 423 et 504.     --_subducta classe_ in litus, ut contra _deducere_, more veterum     satis noto. Conf. Heyne ad Virg. Æn. I, 551.     408. _Molibus_ lapidum _claudunt portus_ vid. Heyne ad Virg. Æn.     I, 427; nostræ ed. vol. I, p. 122. _Ed._     409. _Bitias_ nomen Punicum: teste Serv. ad Virg. Æn. I, 738:     _classis Punicæ fuit præfectus, ut docet Livius_. Βιθύας memoratur     Appian. Pun. c. 111, 114, 120; Draken.     410. Conf. Virg. Æn. I, 441 sq. ubi vid. Heyne in Not. et Exc. XIV.     Hinc Carthago etiam Κακκάβη olim dicta. Vid. quos Drak. laudat,     Berkel. ad Steph. Byz. Vid. Καρχηδὼν, Bochart. Geogr. S. II, I, 24,     et Patin. num. ær. Imper. p. 12.     411. _omen clamore salutant_ ut XV, 146, et ap. Virg. Æn. III, 524,     et XII, 257; ubi vid. Heyne.       409. _justæ B. v. senectæ_ scripti plerique et primæ edd.,       Græcorum loquendi forma. Vid. App. _juste B. v. senecta_ Wolfius       Basil. 1522 primus edidit.   Has inter species orbatum classe, suisque,   Ænean pulsum pelago, dextraque precantem   Cernere erat: fronte hunc avide regina serena.   Infelix, ac jam vultu spectabat amico.                           415     413. _dextra_ porrecta _precantem_, qui dextram precantem, supplicem     protendebat. Cf. V.L. Poeta respexit Virg. Æn. I, 519, 525, 597     seqq. ut in vss. 414, 415; Virg. Æ. I, 575 sq. 613 sq. IV, 1 sqq.       413. _Ænean_ Græco more pro _Æneam_ cum Drak. scripsi, suadente       N. Heins. quem vid. ad Ovid. Epist. VII, 26: _pulsum p. terraque,       precantem_ volebat D. Heins. refragg. Dausq. et Drak., cum dextram       protendere perpetuus sit supplicantium mos, unde frequenter       _dextra precans_ et _supplex_ dicatur v. c. Virg. Æ. XII, 930.       Vid. Heins. et Burm. ad Ovid. Met. III, 721.   Hinc et speluncam, furtivaque fœdera amantum   Callaicæ fecere manus: it clamor ad auras,   Latratusque canum; subitoque exterrita nimbo   Occultant alæ venantum corpora silvis.     416. Conf. Virg. Æn. IV, 124 sq. 165 seq.     417. _manus Callaicæ_, Callaicorum. Conf. v. 397.     --Conf. Virg. Æn. IV, 129 seqq. Hæc sunt verba Virg. Æn. V, 257     ubi vid. Heyne. Ernesti nota hæc est: ≪quæri non debebat, quomodo     hæc arte effingi potuerint. In his, si cum poeta res est, non est     argutandum. Possunt sane figuræ ita effingi, ut, qui spectet, sciat,     utrum clament, nec ne, an aliud quid agant. Sed habet etiam hoc præ     artifice præcipuum poeta, quod actiones continuare dicendo, et vitæ     documenta dilucidius exprimere orationis ornatu potest, quam     artifex, qui unum tantum actionis momentum et veluti punctum figere     valet. Sic ap. Stat. Theb. I, 550 sq. et Val. Flac. II, 410 sqq. ubi     in multis frustra argutati sunt intpp.≫     --_it clamor ad auras_, h. putes ire clamorem ad auras, videtur ire     clamor ad auras. Ita N. Heins. ab acerba censura Barth. Adv. VI, 25     vindicat poetam. Vid. Gronov. Diatr. Stat. c. 4, et Drak. ad h.l.     ubi conf. inf. 429, 430, Anacr. XXVIII, 6 seq., Ovid. Met. XIII,     689, Stat. Th. I, 525 sq. et alia loca, ubi poetæ, incredibilia     narraturi, ea additis vocc. _pæne_, _credas_, _ putes_, _videntur_     aliisve mollire solent. Cf. Virg. Æn. VIII, 646, 656, 717, et alia,     quæ magis ad præstantiam artis, qua in ære expressa sunt, et ad     ornatum poetæ pertinent, quam ad præcepta artis exigenda sunt. Vid.     Heyne in Exc. IV, ad Virg. Æn. VIII, p. 229 sq. edit. prior. et     Lessing Laocoon.     419. _Occultant alæ_, etc., venantes latebant post alas indaginum,     pinnas in formidine; ut interpretatur Heyne ad Virg. Æn. IV, 121.     Marsus et alii _alas_, turbam, _venantum_ intelligunt.   Nec procul Æneadum vacuo jam litore classis,                     420   Æquora nequidquam revocante petebat Elissa.     420, 421. Confer, quæ sint ibi var. lect., et vide Virg. Æ. IV, 393     sq. 571 sq.       421. _nequiquam_ scribendum putabant præter Festum Broukh. et alii       ad Propert. II, 4, 5: _petebat_ Col. et omnes post Marsum edd.,       quod, ut ap. Senec. Troad. v. 165, pro repetebat positum, at, quum       classis _vacuo litore_ non _petierit_ mare, sed jam in eo fuerit,       ab h.l. alienum videbatur Drak. Mens vero poetæ etiam hæc esse       potest: classis litus, in quod subducta erat, deserebat et jam       æquora petebat. Ex _petebat_ stupore librarii ortum videtur       _peribat_ in c. Put., et hinc _preibat_, _præibat_ in Oxon. R. 3.       Parm. _redibat_ conj. Barth. Adv. VI, 25: _iterabat_ N. Heins.       coll. Hor. Od. I, 7, 32, cui tamen magis arrisit _operibat_, cum       classis sæpe poetis _tegere_ et _abscondere mare_, _æquor_ vero       _sub classibus latere_ dicatur. Hoc non inprobabat Drak., qui       tamen præferendam censebat emendat. Burm. _tenebat_ coll. Virg.       Æn. V, 1, 8: _premebat_ edidit Lefeb. Possis et _secabat_ aliaque       tentare. Sed omnibus his non est opus. Cl. Hæufft in Periculis       poet. a. 1788 editis et ab Ern. laudatis defendit vulg. _petebat_       coll. simili loco Val. Fl. I, 136: _operibat_, vel _secabat_ conj.       etiam Withoff.   Ipsa pyram super ingentem stans saucia Dido   Mandabat Tyriis ultricia bella futuris,   Ardentemque rogum media spectabat ab unda   Dardanus, et magnis pandebat carbasa fatis.                      425     422. Conf. Æn. IV, 504 seq.     --_saucia_ vel gravi cura, ut ap. Virg. Æ. IV, 1; vel ense, ut ib.     v. 646, 663.     423. Cf. Virg. Æn. IV, 584 sq. inpr. 622, 629.     424. Vid. Virg. Æ. V, 1 sq.     425. _Dardanus_, h. Dardanius, Trojanus Æneas. Vid. ad I, 14.     [recte I, 15]     --_magnis pandebat carbasa fatis_, ut _fatis vela dare_ dixit     Virg. Æn. III, 9.     --_fatis_ per oracula et prodigia monstratis, vel bonis ominibus     et spe magnæ felicitatis, ad quam eum fata sua ducebant, vel, quod     malim, mandato magni Jovis, ut ap. Virg. Æn. IV, 614.   Parte alia, supplex infernis Hannibal aris,   Arcanum Stygia libat cum vate cruorem,   Et primo bella Æneadum jurabat ab ævo.   At senior Siculis exsultat Hamilcar in arvis;   Spirantem credas certamina anhela movere:                        430   Ardor inest oculis, torvumque minatur imago.     426. Conf. I, 93 seq. 119 seqq.     --_infernis aris_, h. deorum infernorum, τῶν καταχθονίων.     427. _cruor Arcanus_, quod D. Heins. observavit, potest esse, qui     Apollonio μυδάλεος et Virg. Æn. IV, 455: _obscænus_ dicitur, vel     potius, in fossam magicam fusus. In sacris enim, præcipue magicis     omnia, quibus vis quædam occulta et divina inesse putabatur, quia in     vulgus nota non sunt, arcana, ἀπόῤῥητα, κρυπτα _seclusa_, _sacra_     vocantur. Conf. Burm. ad Val. Fl. IV, 15; VI, 477. Cellar. et alii     existimant, poetam h.l. respexisse ad ritum illum, quo juramenta     olim, in conjurationibus inprimis, potione sanguinis horrenda et     sancta facere solebant; v.c. Lydi et Medi Herodot. I, 74. Catilina     Sallust. b. Cat. c. 22; insulani Atlantici Plat. in Crit. extr.     reges Asiatici Tae. Ann. XII, 47; (ubi memorat, id fœdus _arcanum_     haberi, quasi mutuo cruore sacratum) Scythæ Lucian. in Toxari, seu     de Amicitia c. 37, T. V, p. 273; ed. Schmid. et Mel. II, 1, 7;     Armenii Val. Max. IX, 11; ext. 3, et alii. Conf. Lips. ad Tac. l.c.     et Michaelis Colleg. crit. ad Psalm. XVI, 4, p. 107 sqq. et ejusd.     Jur. Mos. §. 70, et 206; Hinc Sil. sup. I, 102: _diros templi     ritus_, et inf. III, 140 _sacra horrida_ dixisse videri potest.     429. _exsultat_ ut VIII, 413 et ap. Virg. Æn. XI, 648, quia dux     erat, vel ob equum ferociorem.     430. Viventi similis bella gerere videbatur. Sic _spirantia signa et     vivos vultus_ dixit Virg. Ge. III, 34; et Æn. VI, 848; _animosa     signa_ Prop. III, 7, (al. 9) 9.     --Spirare, ut πνεῖν Il. ρ, 447; al. pro vivere. Cf. Drak.     431. _torvum minatur_, ὑπόδρα ἰδῶν.     Nec non et lævum clipei latus aspera signis   Inplebat Spartana cohors: hanc ducit ovantem   Ledæis veniens victor Xanthippus Amyclis.   Juxta triste decus pendet sub imagine pœnæ                       435   Regulus, et fidei dat magna exempla Sagunto.   Lætior at circa facies, agitata ferarum   Agmina venatu, et cælata mapalia fulgent.   Nec procul usta cutem nigri soror horrida Mauri   Adsuetas patrio mulcet sermone leænas.                           440     432. _aspera signis_, ut V, 141, et XI, 279; locutio Virg. Æn.     V, 267; ubi vid. Heyne. Conf. Heins. ad Ovid. Met. XIII, 235, et     XII, 700. Propr. clipei latus _asperum signis_ erat.       [“I, 279” recte XI, 277]     433. Conf. loc. class. Polyb. I, 32, et inf. VI, 301 seq.     434. _Ledæis Amyclis_ ubi Leda habitasse dicitur. Conf. IV, 356.     435. _pendet sub imagine pœnæ_ cf. Gronov. Obss. II, 15, p. 335, et     sup. v. 343.     440. Cf. ad I, 406.     --_Adsuetas_ hominibus.       436. _magnæ_ conj. Huetius, quod prosaicum est.       437. _contra_ pro _circa_ Puteol.   It liber campi pastor, cui fine sine ullo   Invetitum saltus penetrat pecus: omnia Pœnum   Armenti vigilem patrio de more sequuntur,   Gæsaque, latratorque Cydon, tectumque, focique   In silicis venis, et fistula nota juvencis.                      445   Eminet excelso consurgens colle Saguntos,   Quam circum inmensi populi condensaque cingunt   Agmina certantum, pulsantque trementibus hastis.     441. Conf. III, 290 sq. et, cujus vestigia Silius pressit, Virg. Ge.     III, 339 seq. ubi vid. Heyne.     --_It liber campi_, etc., h. sine ullis terminis et quousque     libet, pecus libere in saltibus pascitur.     444. _Gæsa_ vid. ad I, 629.     --_latratorque Cydon_, canis Cydonius, Cretensis: epitheton ornat.     Conf. ad v. 689, et sup. ad v. 90.     --_tectum_, mapalia.     --_foci_ h. ignis, _in silicis venis_, ut ap. Virg. Ge. I, 135, et     Æn. I, 174 sq. et VI, vi, 7.       441. _liber campi_ Col. et Oxon., hoc liberum campi spatium       habens, cui non peculiaris campus est adsignatus, sed qui modo       hunc, modo illum occupat, et libere vagatur. Confer inpr. Stat.       Silv. IV, 2, 24, et Ovid. Ep. Her. I, 80. Vulgatum _campis_ tuetur       Schmid., putans, verba _liber campi_ non commodum habere sensum,       et prius sæpe quidem cum genit. jungi, sed semper, ubi liberatio a       re molesta, invidiosa et ingrata innuatur, quo utique spectant       V, 212; Lucan. lib. IV, v. 384; VII, 818, et Senec. Hippol. 492,       quæ loca Drak., et alia, quæ Heins. ad Virg. Æneid. X, 154, ad       Claud. Laud. Stil. I, 151, et Gronov. Diatr. Stat. c. 2       congesserunt.       445. _juvencis_ Col. Parm. Med. _juventis_ Ox. _juventis_ Put.       _viventis_ quædam edd. _jumentis_ Martin. Herbipol., et post eum   alii, contra metri leges.