--_vivere paci_ (dat comm.), ut pacis artes exerceant.
325. _motus_ placebat N. Heins.
329. Forte leg. _taxo_, h.e. veneno. Taxi baccis in Hispania
præcipue venenum letale inesse testatur Plin. XVI, 10.
Venit et Auroræ lacrimis perfusus in orbem
Diversum, patrias fugit quum devius oras,
Armiger Eoi non felix Memnonis Astyr.
His parvus sonipes, nec Marti notus: at idem, 335
Aut inconcusso glomerat vestigia dorso,
Aut molli pacata celer rapit esseda collo.
Cydnus agit, juga Pyrenes venatibus acer
Metiri, jaculove extendere prælia Mauro.
332. Venerunt et Astures, oriundi ab _Astyre_, Memnonis armigero,
post domini mortem ex Oriente in Hispaniam profecto: quod poeta
propter nominis similitudinem, ut solet, comminiscitur.
334. _lacrimis_, cf. Ovid. Met. XIII, 621, 622.
--_Auroræ lacrimis perfusus_, vivens in extremis orientis partibus.
--De _Memnone_, Tithoni et Auroræ f. Æthiopum duce, vid. Quint. Cal.
lib. II; et Heyne ad Apollod. p. 756; et Exc. XIX, ad Virg. Æn.
I, 489.
335. Plinius VIII, 42: ≪In Hispania, inquit, Gallaica gens et
Asturica equini generis, quos Thieldones vocamus, minori forma
adpellatos Asturcones, gignunt, quibus non vulgaris in cursu gradus,
sed mollis alterno crurum explicatu glomeratio: unde equis tolutim
(h.e. volutim, volubiliter, si fides habenda Nonio I, 12, nec potius
_volutim_ substituendum) carpere incursus traditur arte.≫ Ejusmodi
Asturco, gradarius, seu tolutarius equus, βαδιστὴς, Gallis dicitur
_guilledin_, vel _haquenee_, _qui va l’amble_, nobis _Passganger_,
_Zelter_. Cf. XVI, 349 sq., et 584; Martial. XIV, ep. 199, et, quos
Drak. laudat, Ulit. ad Grat. v. 514; Gron. et Burm. ad Petron.
c. 86.
336. _inconcusso dorso_, molli lenique incessu.
--_glomerat vestigia_, ut ap. Plin. l.c., et Virg. Ge. III, 117, ubi
vid. Intpp.
--_glomerat vestigia_ equus, quum passibus brevioribus incedit, ut
faciunt parvi equi; Ern.
337. Conferenda et ex h.l. explicanda sunt verba Virg. Ge. III, 204.
--_pacatum_, pacis usui inserviens, _essedum_, cujus contr. currus
bellicus.
338. _Cydnus_ Asturas _agit_, h.e. ducit, ut mox v. 354.
--_acer metiri_, δεινὸς διοδεύειν, ut ap. Lucan. I, 146.
--_metiri juga_, ut _metiri æquor_, Virg. Ge. IV, 389; et μετρεῖν
πέλαγος, Hom. Odyss. γ, 179, dixit.
339. _jaculo Mauro_, vid. Heins. ad Ovid. Fast. V, 580; Bentl. et
Jani ad Hor. Od. I, xxii, 2.
--_extendere prælia_, eminus pugnare; Schmid.
334. _Astur_ R. 3. Sed _Astyres_ quoque in antt. marmorr. reperiri
monet N. Heins.
335. _natus_ ex ingeniosa emend. N. Heins. recepit Lefeb. Sic gr.
πεφυκὼς. Drak. laudat VI, 341; XV, 464; Intpp. ad Hor. Od. I,
xxvii, 1; Broukh. ad Prop. II, ii, 93; Gronov. Obss. IV, 17;
Heins. ad Ovid. Rem. Am. 220.
337. _rapit_, non _trahit_, Col. et Ox.
338. _Cydnus_ Col. Κύδνος Ciliciæ fl. vid. ad I, 306; _Erdnus_ Ox.
_Ervus_ Put. _Erdus_ e R. 2 et 3 recepit Lefeb. quod plures hujus
nominis fluvii olim apud Celtas fuerint, et hodie prope Nannetes
sit fl. _Erde_. Alii _Ardus_, _Arvus_, _Ergus_, _Herdus_.
Venere et Celtæ sociati nomen Iberis. 340
His pugna cecidisse decus, corpusque cremari
Tale nefas: cælo credunt Superisque referri,
Inpastus carpat si membra jacentia vultur.
340. Celtiberos in parte australi Hispaniæ Tarrac., qui a _Celtis_,
dextram _Iberi_ fl. ripam occupantibus, nomen originemque habent,
περιφράζει, ut Lucan. IV, 9, nam versus natura ipsum nomen non
admittit. Celtas autem et Iberos, seu Hispanos post multas pugnas
postremo in unum nomen populumque coaluisse, nota res est. V. quos
laudant Appian. Hisp. c. 2 (ubi vid. Schweigh. V. Cl.); Strab. I, p.
33; Diodor. V, pag. 309.
341. Nefas iis videtur, _corpus tale_, h.e. ejus, qui pugna cecidit,
cremari, Drak. coll. XIII, 471 seq.
342. _cælo credunt referri_, etc., in cælum redire putant animam,
si, etc. Quare? forte quia aves cælo diisque adeo propiores esse
fingebantur, ex qua rudi notione auguria quoque orta, et quod in
apotheosi Cæsarum aquila animam defuncti in cælum portare
credebatur. Caspii, teste Strab. XI, si mortuos ab avibus dilaniari
viderent, prædicabant beatos, sin a feris aut canibus, non item.
Stob. Ecl. 122, Diogenem dixisse testatur, si canes cadaver suum
dilacerarent, Hyrcanam fore sepulturam; si vultures, Iberam. Barcæi
Iberi, seu Hispani eos, qui in prælio ceciderant, ut summa virtute
ornatos, vulturibus objiciebant, quod eas aves sacras putabant, de
quo vid. Ælianus H. A. X, 22. Conf. Kirchman. de funer. Rom. Append.
c. 2, p. 595 sq.
341. Vulgo post _cremari_ διαστίζεται, ut sensus sit: cremant
cadavera cæsorum, quia piaculum putant, a feris ea lacerari. Male,
et repugnante usu loquendi.
342. _Tabe nefas_ emend. N. Heins. quo indice excidit versus, qui
innuerit _corpus resolvi Tabe nefas_. _Vile_ pro _Tale_ legendum
esse non male opinabatur Withof. quem vide in Spec. ad Guntheri
Ligurinum, p. 60 et 61. N. Heins. mox _In pastus_ conj. Sed conf.
VII, 129; Virg. Æn. IX, 339; X, 560.
Fibrarum, et pennæ, divinarumque sagacem
Flammarum misit dives Callæcia pubem, 345
Barbara nunc patriis ululantem carmina linguis,
Nunc, pedis alterno percussa verbere terra,
Ad numerum resonas gaudentem plaudere cætras.
344. _pennæ_, aves, ut ἀγαθαὶ πτέρυγες, ap. Callim. H. in Lav. Pall.
v. 124.
345. _dives Callæcia_, vid. ad II, 397. Triplex divinandi genus
jungitur, extispicium, vel haruspicina, augurium ex volatu, cantu ac
tripudio avium, et auspicium ex tonitru et _divinis flammis_, h.
fulmine. Drak. jam comparavit Virg. Æ. X, 179 sq.; Lucan. I, 587
sq.; Val. Fl. I, 231 sq., ubi vid. Burm. et Tibull. I, viii, 3, ubi
vid. Broukh. Strabo, III, p. 232, de Lusitanis in genere similia
habet; Ern.
346. Hæc, quod jam Drak. monuisse video, spectant ad morem
barbarorum, quo saltantes et cætras percutientes virorum fortium,
seu heroum laudes canunt, quum prælium ineunt, vel eo finito
quiescunt et Diis sacra faciunt, vel _sacras_ epulas festis diebus
celebrant. Conf. VIII, 420 seq.; Liv. XXXVIII, 17; et Virg. Æn. VII,
698, ubi vid. Heyne. Drak. ad X, 230, comparat Liv. XXI, 28; Val.
Fl. VI, 92 sq.; Lucan. I, 447 sq.; Tac. Ann. II, 88, et Mor. Germ.
2; Ammian. Marcell. XV, 9. Observa autem h.l. dilectum verborum.
346. Cf. Lips. analect. ad mil. rom. III, 1; Opp. T. III, p. 430;
ubi etiam similis Diodori locus de Hispanis laudatur: Ἐν δὲ τοῖς
πολέμοις πρὸς ῥυθμοὺς ἐμβαίνουσι, καὶ παιᾶνας ᾄδουσιν, ὅταν ἐπίωσι
τοῖς ἀντιτεταγμένοις.
--_carmina barbara_, more barbarorum incondita ad celebrandum
auctorem stirpis.
347. _pedis alterno verbere_, pede in numerum, alterne posito.
348. _Ad numerum_, πρὸς ῥυθμὸν, ut VI, 363; et ap. Virg. Ecl. VI,
27; et Ge. IV, 175: ἀμβολαδὶς τετύποντες, Cyclopes ferrum cudentes
ap. Callim. H. in Dian. v. 61, ubi vid. Spanh.
--_cætras plaudere_, saltare Pyrrhichen, τὴν ἐνόπλιον χορείαν, de
qua vid. D. Heins. ad h.l. Ern. et Spanh. ad Callim. H. in Jov. v.
52, 53; in Dian. v. 241, 242; et in Del. v. 136, 137; Cf. inf. X,
230 sq.; et Lucret. II, 635 sq. _Armati in numerum pulsarent æribus
æra_, etc.
345. _Callæcia_ antt. membrr. Alii _Gallæcia_ et _Gallecia_, vid.
ad II, 397. [“ad II, 397”: in Not.]
Hæc requies ludusque viris, ea sacra voluptas.
Cetera femineus peragit labor: addere sulco 350
Semina, et inpresso tellurem vertere aratro
Segne viris: quidquid duro sine Marte gerendum,
Callaici conjux obit inrequieta mariti.
Hos Viriathus agit, Lusitanumque remotis
Extractum lustris; primo Viriathus in ævo, 355
Nomen Romanis factum mox nobile damnis.
349. _ludus_, παιδιὰ, animi relaxatio.
--_sacra_, in sacris epulis et festis diebus.
350 sq. Idem de Scythis, Celtis, Thracibus et Artabris memorant
Strab. III, p. 250, et alii quos laudat Dausq. 356.
354. _Viriathus_ Lusitanus, qui serius cum Romanis bellum gessit,
notus ex Liv. Epit. 52; Flor. II, 17; Cic. Off. II, 11 al. Vid. V.L.
356. Silius forte eo respexit, quod Viriathi nomen ignobile antea
fuit, quia ex pastore venator, ex venatore latro, et mox justi
exercitus dux factus est; Ern. Cf. X, 220 sq.
349. _cara voluptas_, vel _sera_, post bellum, maluerit N. Heins.
Vid. not.
350. _abdere_ Put. Sed _addere_ pro simpl. dare, vel tradere
centies occurrit. Vid. Ind.
352. _gerendum_, non _gerendum est_, scripti.
354. _Viriathus_ Col. h.l. et X, 220; ubi Drak. monet, ita etiam
esse in ant. marm. ap. Gruter. p. 871, n. 2, (quod tamen Scaligero
spurium videbatur) et Οὐιρίαθος in excerptis Dion. p. 614; ed.
Vales. probb. Fabric. ad Cic. Off. II, 11, et Schott. ad Aurel.
Vict. de viris ill.c. 71. Vulgo _Viriatus_ forte rectius ut ap.
Gruter. p. IX, 4; XII, 11; et Gr. Οὐϊρίατος. _Viriatthus_ quædam
edd., ut Οὐρίατθος et Οὐιρίατθος apud Appian. Hisp. c. 60, 74; ed.
Schweigh. (nam in aliis Οὐριάθος) et ap. Diodor., v.c. in
excerptis p. 346, ed. Vales. et al. conf. Drak. ad Liv. Epit. 52;
et quos Reimar. ad Dion. T. I, p. 32 sq. laudavit.
356. _Omen_ R. 2.
Nec Cerretani, quondam Tirynthia castra,
Aut Vasco, insuetus galeæ, ferre arma morati.
Non, quæ Dardanios post vidit, Ilerda, furores,
Nec, qui Massageten monstrans feritate parentem, 360
Cornipedis fusa satiaris, Concane, vena.
357. _Cerretani_ et _Vascones_, populi Hisp. Tarrac. in hodierna
Catalonia et Navarræo regno, ad Pyrenæi radices habitantes. Plin.
III, 3.
--_Tirynthia castra_, quod Hercules tradebatur per Cerretanos ad
Pyrenæos versus iter fecisse; Ern. Coll. v. 421 sq.
358. _insuetus galeæ Vasco_, cf. V, 197; IX, 232.
359. _Ilerda_, urbs Hispaniæ Tarrac., hod. _Lerida_, ad Sicorim fl.
(_Segre_) quæ mala belli civilis, a Cæsare et Pompeio gesti, experta
est. Vid. Cæs. b. Civ. I, 43... 59; Lucan. IV, 11 sq.; Flor. IV, 2.
360, 361. Concani (vid. V.L.) imitantur morem Massagetarum vel
Scytharum, qui sanguinem equinum bibunt, de quo vid. Dausq. ad h.l.
VV. DD. ad Martial. spect. 3, 4; Barth. ad Claud. in Rufin. I, 311,
et Stat. Achill. I, 307; Cerda ad Virg. Ge. III, 463, et Burm. ad
Val. Fl. II, 157. _Lætum equino sanguine Concanum_, dixit Hor. Od.
III, iv, 34, ubi vid. Jani.
--_parentem_, conditores urbis, teste Tarapha, Dausq.
--_Massagetæ_, inclita Scythiæ orientalis gens, Parthis vicina.
Plin. VI, 19; Herodot. II, 201.
357. _Cerretani_ Col. Κεῤῥητανοὶ Strab. III, p. 111, al. 162;
Martial. XIII, 54, et Plin. III, 3; _Terretani_ Ox. Put. R. 3;
Vulgo _Ceretani_, ut in vet. marm. Κερήτανοι ap. Dion. l. 48;
p. 382. Sed Κεῤῥοιτανοὶ Ptol. II, 6.
359. _Non_ Col. Vulgo _Nec_.
361. _Concane_, non _Concave_, scripti. Κόγκανα Ptol. II, 6; (in
cod. Palat. pro Κούκανα) urbs mediterr. Cantabrorum, hod. _Cangas
de Onis_, Κωγκανοὶ ap. Strab. III, p. 107, al. 159, ubi ita pro
Κωνιακοὶ legendum putabat a Drak. laudatus, Delrius ad Senec.
Hippol. 110; cf. Jani ad Hor. Od. III, iv, 34.
Jamque Ebusus Phœnissa movet, movet Arbacus arma,
Aclyde, vel tenui pugnax instare veruto:
Jam cui Tlepolemus sator, et cui Lindus origo,
Funda bella ferens Baliaris et alite plumbo; 365
Et quos nunc Gravios violato nomine Graium
Œneæ misere domus Ætolaque Tyde.
362. Pityusæ, Πιτυοῦσαι, insulæ maris Balearici prope Hispaniam, a
piceis, quibus abundant, sic dictæ (nam πίτυς est pinus) quarum
major _Ebusus_, minor Ὀφιοῦσα, hodie _Ivica_ et _Formentara_.
Posterior tam parva est, ut a quibusdam nulla ejus ratio habeatur.
Livius XXVIII, 37, _Pityusam_ sing. num. dixit, et Plin. III, 5,
extr. _Pityusæ a Græcis dictæ: nunc Ebusus vocatur utraque.
Phœnissa_, Phœnicum, vel Pœnorum colonia, quibus יבושה _Jebuso_, a
_siccatis ficubus_, dictam suspicabatur Bochartus.
--_Ebusus_ Diodoro V, 16, Ἔρεσος, et Dioni Cass. XLIII, p. 258,
Ἔβεσος dicitur; Ern. Ἄρταβροι, seu Ἄρταβραι, memorantur etiam
Eunap. p. 99. Cf. _d’Orville_ ad Chariton VI, 7, p. 549; ed. Lips.
363. _Verutum_, jaculi genus, de quo vid. Lips. Pol. IV, 4; Heyne ad
Virg. Ge. II, 168; Æ. VII, 665.
364, 365. Moverunt arma Baliares, qui a Rhodiis originem ducunt.
Nam τινὲς μετὰ τὴν ἐκ Τροίας ἔφοδον τὰς Γυμνησίας νήσους (h.
_Baliares_, hod. _Majorca_ et _Minorca_) ὑπὸ τῶν Ῥοδίων κτισθῆναι
λέγουσιν, teste Strab. XIV, quocum consentiunt Timæus et alii.
--_Tlepolemus_, Herculis f. qui, Licymnio Argis occiso, exsul venit
Rhodum ins. ibique _Lindum_, Jalyssum et Camirum condidit, quæ loca
in unam postea urbem, Rhodum, coaluere, vid. Hom. Iliad. β, 653...
671; Pind. Ol. VII, 49 sq.; Strab. XIV, p. 655, al. 749 sq.;
Diodor. IV, 58... 60; V, 19, et Heyne ad Apollod. II, vii, 6, et
II, viii, 2. Verba _cui Tlepol. s._ Dausq. et Cell. ad _Rhodam_,
Ῥόδην, (nunc _Roses_) Hisp. Tarrac. urbem, ad Pyrenæum sitam,
referunt; paulo durius, opinor, etsi hoc oppidum a Rhodiis conditum,
et postea a Massiliensibus restitutum tradit Strabo l.c.
366, 367. _Gravios_ dicit nomen et originem habere a _Graiis_ s.
Græcis, quorum dux Diomedes, _Ætoliæ_ rex, _Tydei_ f. et _Œnei_
nepos, Hispaniam quoque adiit (cf. Dionys. Perieg. v. 483 sq.),
_Tydenque_, Graviorum urbem, condidit et ex patris nomine vocavit;
vid. ad I, 235, et cf. XVI, 369, ubi _Tinde_, quæ Diomedis Thracis
regia fuit, pro _Tyde_ reponebant Salmas. ad Solin. p.m. 631, al.
898, et Gronov. Diatr. Stat. c. 55, p. 364, ut Sil. Diomedem Ætolum
cum Thracio confuderit. Refragantur Drak. et N. Heins. ad l.c. et
Voss. ad Mel. p. 133. Cf. de Diomede Heyne ad Apollod. I, viii, 4...
6, et Exc. I, ad Virg. Æn. XI. Τοῦδαι urbs Γρουΐων in Hispania ap.
Ptol. III, 6; _Tyde_ eorum castellum Plin. IV, 20. _Tude_ Antonin.
hodie _Tuy_ in Gallicia.
362. _Ebosos_, secunda correpta, malebat N. Heins. ut Ἐβοῦσος,
Ἔβοσος et _Ebosia_ ap. Stat. Silv. I, vi, 15. Vid. quos Drak.
citavit, Gevart. Lectt. Papin. I, 41, et Gronov. Diatr. Stat. c.
14. Sed _Ebusus_ dicitur Plin. III, 5, extr. Mel. II, 7; Livius
XXII, 20, et, producta media, Avien. descr. orbis 621; Gr.
Ἔβουσος, Ἔβυσος (Strab. III, p. 240 et 254) et Ptol. Ἔβυσσος.
Mox _Arbacus_ Col. prob. N. Heins. quoniam Ἀρβάκη ap. Steph. Byz.
urbs Celtiberiæ, _Arbachi_, vel _Arbaci_ ap. Aurel. Vict. de viris
illustr. c. 61, et _Arrebaci_ ap. Plin. III, 3; ubi tamen Harduin.
recte edidit _Arevaci_, quibus _Arevam_ fl. nunc _Arlanzo_ nomen
dedisse, Plinius ibid. extr. tradit. Ἀρεουάκοι Strab. III, p. 112
al. 162 et 246. Ἀρεουάκαι Ptol. II, 6; _Arbatus_ Put. R. 3; Parm.
_Arbutus_ Ox. Vulgatum _Artabrus_ respuit N. Heins. quoniam gentem
Artabrum nullam esse manifeste prodat Plin. IV, 22, quem tamen
refellit Resendius Antiq. Lusit. I, 22; _Artabrus_ certe Lusitan.
prom. (nunc _Cap de Fineterre_) memoratur Plin. II, 108; IV, 21,
et _Arrotrebæ_ atque _Arrotrebarum_ vel Celticum prom. IV, 20, et
bis c. 22. Hoc Strab. III, p. 106, al. 154 et Ptol. II, 6: Νέριον
ἄκρον dicitur: sed ille adcolas ejus Ἀρτάβρους et Ἀροτρέβας (al.
Ἀρετρέβας) sua ætate adpellatos tradit, hic juxta illud Ἀρταβρῶν
λιμένα ponit. Præterea uterque cum Plin. IV, 22; consentiunt in
eo, quod e regione hujus promont. fuerint insulæ, Græcis a stanno,
κασσιτέρω, _Cassiterides_ dictæ, ad quas Silius forte h.l.
respexit, ubi de insulis Hispaniæ agit, quamvis eæ nusquam fuisse
videntur. Conf. et Mela III, 1.
363. _Aclyde_, non _Aclide_, Col. ut VIII, 550; vid. Intpp. ad
Virg. Æn. VII, 730, et ad Val. Fl. VI, 99; Lips. Poliorc. IV, 4,
et Salmas. ad Trebell. Claudium c. 14; _tereti veruto_ emend.
Cerda ad Virg. Æ. VII, 665. Sed differentiam forte inter _veru
Sabellum_ Maronis et _verutum Arbacorum_ Silii fuisse, idemque
_tenue_ simul et _teres_ esse posse, monet Drak.
364. _Lyndus_ alii, etiam Drak. et Lefeb. Sed est Λίνδος;
vid. not.
365. _Funda_, non _Fervida_, scripti; prob. etiam Dausq. propter
copulum _et_; _ferens_, h.e. inferens, movens, ex c. Col. et
priscis edd. restitui, idque non spernendum videbatur Drak., qui
conf. I, 386; X, 68; Stat. Th. III, 665; VIII, 76; add. Ovid.
Epist. VIII, 26. Sic et _ferre tela_ IX, 545; _vulnera_ forte
V, 235; certe ap. Virg. Æn. XI, 749; _f. plagam_ Æn. X, 797;
XII, 299: φέρειν πόλεμον, φόνον, θάνατον, ἄρεα, πῆμα, etc. Vulgo
_gerens_. Sed _serens_ ex emendat. N. Heins. recepere Drak. et
Lefeb. vid. ad I, 394; 235. _Baliaris_, non _Balearis_, Col.
Βαλλιαρίδες certe Straboni esse et Βαλιαρίδες Steph. Byz. monet
N. Heins. et Drak. laudat Tenull. ad Frontin. III, iii, 16, et
Salmas. exerc. Plin. p. 199.
366. _Gravidos_ ed. Ven. vid. ad I, 235.
Dat Carthago viros, Teucro fundata vetusto,
Phocaicæ dant Emporiæ, dat Tarraco pubem
Vitifera, et Latio tantum cessura Lyæo. 370
368. _Carthago_ Nova, quæ, Polybio Καινόπολις Polyæno _Phœnissa_, et
a sparti copia in vicinis campis _Spartaria_ et ἡ Σπαρταγενὴς Plin.
XXXI, 8; Anton. Itin. p. 396, ed. Wess. et Appian. Hisp. c. 12,
nobis vero _Cartagena_ dicitur, ab Hasdrubale paulo ante b. Punicum
II condita; vid. Polyb. II, 13; Strab. III, p. 157 sq., Bochart.
Chan. I, 35; Hard. ad Plin. XIX, 2, et Schweigh. V. Cl. ad Appian.
t. III, p. 218 sq.; Silius vero h.l. et XV, 192, Teucrum urbis
conditorem facit, ut Justin. XLIV, 3. Quosdam Teucri comites, non
ipsum huc venisse tradit Strabo l.c. De Teucro ejusque exsilio vid.
Heynii Exc. XXIII, ad Virg. Æn. I, et Jani ad Hor. Od. I, vii, 21.
De situ, dignitate, et interitu urbis vid. Livius XXVI, 42.
369. _Emporiæ_, Ἐμπορίαι Ptol. II, 6, nunc _Ampurias_, urbs Hisp.
Tarrac. prope Pyrenæos et mare mediterr. sita.
--_Phocaicæ_; cf. Liv. XXVI, 19. A Massiliensibus eam conditam
memorant Strab. III, p. 110, al. 159; Scylax in Periplo p. 2; Steph.
Byz. et alii: nam Massilia etiam Phocæensium colonia fuit. Cf.
omnino Liv. XXXIV, 9, et Plin. III, 3, seu 4, ex quibus etiam
intelligitur, cur _Emporiæ_ in plur. dicantur et Ἐμπορεῖον Δίπολις
Strab. l.c.
--_Tarraco_, hod. _Tarragona_, in ora Cataloniæ, unde pars Hispaniæ
olim Tarraconensis dicta: nam fuit quondam urbs in his oris
maritimarum opulentissima, teste Mela II, 6, ævoque Strabonis numero
civium ne ipsi quidem Carthagini cessit.
370. Cf. Plin. XIV, 6.
--_Tarraco Campano tantum cessura Lyæo_ iisdem fere verbis dixit
Martial. XIII, 118. _Lyæo Latio_, vinis Latii, quæ olim generosa
fuere, ut Falerna, Massica, etc.
369. _dant T._ R. 3, et Med. quod arridebat N. Heins. vid. ad v.
222 et 288.
370. _Lyeo_ quidam. Sed est Λυαϊος, quoniam vinum λύει, solvit
curas.
Hos inter clara thoracis luce nitebat
Sedetana cohors, quam Sucro rigentibus undis
Atque altrix celsa mittebat Sætabis arce,
Sætabis et telas Arabum sprevisse superba,
Et Pelusiaco filum componere lino. 375
Mandonius populis, domitorque insignis equorum
Inperitat Cæso, et socio stant castra labore.
371. _Thoracis_ linei, Drak. ad IX, 587; cf. ad v. 270.
372. _Sedetani_ prope Celtiberiam, cujus gentis caput Cæsaraugusta,
nunc _Saragossa_. Plin. II, 3; Ptol. II, 6.
--_Sucro_ oppidum apud Antonin. et Liv. XXVIII, 24 (hod. _Alzira_),
sed fluvius inter Saguntum et Carthaginem, nunc _Xucar_, ap. Plin.
III, 3; Ptol. II, 6, et Strab. III, p. 159.
--_rigentibus undis_, ut v. 671.
373. _Sætabis_, hod. forsan _Xativa_ in regno Valentiæ, ad fluvium
ejusdem nominis, qui in Sucronem influit.
--_altrix_, vid. ad I, 218.
--_celsa arce_, quia in colle sita.
374. _A Sætabi tertia in Europa lino palma_, etc. Plin. XIX, 1. Hinc
_sudaria Sætaba_, ap. Catull. epigr. XXV, cf. Casaub. ad Strab. III,
p. 99.
--Cf. ad v. 24, 25, et Plin. l.c.
375. _filum componere_, vid. ad I, 39.
376. _domitor equorum_, ut apud Virg. Æ. VII, 651 et 691, ubi vid.
Heyne.
377. _socio stant castra labore_, vid. ad v. 173.
372. _Sedetana_ Col. et Put. probb. N. Heins. et Draken.
_Hedetana_ emend. Modius. Veteres auctt. admodum variant.
_Sedetani_ memorantur Livio XXVIII, 24; XXIX, 1, 2; XXXI, 49;
XXXIV, 20: Σηδητανία Appian. Hisp. c. 77; _Edetani_, seu
_Hedetani_, Ἠδητανοὶ Ptolem. II, 6, et Plin. III, 3; Σιδητανοὶ
Strab. III, p. 112; _Editani_ Gruter. p. 481. Vulgatum _Sedentana_
tuentur J. Marca in Marc. Hispan. II, 6, et Dausq. Sed nemo
Sedentanorum mentionem facit.
373. _Sætabis_ Col. ut in marmorr., in numo ant. ap. Anton.
Augustin. Dial. VII, et in vetustis codd. Grat. Cyneg. 41;
Σαιταβὶς etiam Ptol. II, 6. Ita N. Heins. et Drak. Conf. Inscript.
ap. Murator. p. 1077, n. 4. Vulgo _Setabis_, ut et XVI, 475;
Σέταβις Strab. III, pag. 110 al. 160. Sic et ap. Plin. Præf. pr.
et III, 3; XIX, 1; _arte_, pro _arce_, quidam.
374. _sprevisse_ (ἀοριστῶς pro spernere) _superba_, scripti cum
R. 3; Parm. Med. quod et Dausq. amplectabatur. Vulgo _superbas_.
375. _linum c. lino_, vel _filum c. filo_ malebat Vlit. ad Grat.
Cyn. 41.
At Vettonum alas Balarus probat æquore aperto.
Hic adeo, quum ver placidum flatusque tepescit,
Concubitus servans tacitos, grex perstat equarum, 380
Et Venerem occultam genitali concipit aura.
Sed non multa dies generi, properatque senectus,
Septimaque his stabulis longissima ducitur æstas.
378. _Vettones_ populus Lusitaniæ circa Tagum, inter Durium et Anam.
--_probat_, pro ducit, ut sup. _agit_, _rapit_, _raptat_, _trahit_;
(nam poeta variat) propr. forte lustrat. _Probare_ certe est
examinare, inspicere v.c. opus, athletas, hostias apud Cic. Agr. II,
34; Verr. I, 54; Off. I, 40; _p. villam publicam_, ap. Liv. IV, 22,
ubi vid. Drak. Schmidius interpretatur: re ipsa demonstrat, egregios
esse in planis campis milites.
379. Cf. XVI, 365, 366. Constat, in Lusitania, circa Olisiponem opp.
(_Lisbonam_) et Tagum amnem, equas _Favonio flante_ obversas
animalem concipere spiritum, idque partum fieri et gigni
pernicissimum ita: sed _triennium vitæ_ non excedere. Ita Plin.
VIII, 42; cf. Varr. R. R. II, i, 9; Colum. VI, xxvii, 3 sq., et
Solin. c. 23. Silius pro triennio septem annos habet exemplo Virg.
Ge. III, 271 sqq., ubi vid. Cerda et Heyne. Verba Justini XLIV, 3,
hæc sunt: ≪Fabula ex equarum fecunditate et gregum multitudine nata,
qui tanti in Gallæcia et Lusitania, ac tam pernices visuntur, ut non
immerito vento ipso concepti videantur.≫
380. _servans_, observans, ut VI, 384... 563; VII, 442... 522; VIII,
351; N. Heins. Add. V, 45; XV, 217; XVI, 317.
383. _stabulis_, h. equis stabulantibus, vel qui stabulis quam bello
aptiores sunt, ut _naufragia_, _servitia_, _aucupia_, etc. Ita
Dausq. cujus altera ratio: _his_ equis in _stabulis_, minus
probanda.
378. _Vectonum_ Col. h.l. et XVI, 366, ut in antt. exempl.
Cæsaris; Livii et Plinii. Sed _Vettonum_ reposui, quam scripturam
etiam defendit N. Heins. ad h.l. et ad Prudent. περὶ στεφ.
III, 187, etsi inf. XVI, 366, Dausq. carpit, qui idem sentiebat.
Gr. Οὐέττονες, et sic quoque ap. Gruter. p. 383, n. 7, et p. 591;
_Vasconum_ Parm. Vulgo _Vetonum. præit æquore_ conj. N. Heins. non
invito metro. Præstiterit _alis volat_, vel potius _alas rapit_,
ut ap. Virg. Æ. VII, 725; X, 178. Sed vid. not.
380. _perstat_ (h.e. stat, ut ap. Virg. Ge. III, 273.) Col. prob.
N. Heins. qui conf. v. 686, et VI, 385; sed ante hunc versum
nonnihil excidisse putabat; _præstat_ Ox. et Put. Vulgo _prostat_,
quod retinuit Lefeb. _prostrat_ quidam.
383. _Tertiaque_ nonnulli, quos Modius refutat ad Justin. XLIV, 3;
vid. not. _in stabulis_ corrig. D. Heins. _æstas_, non _ætas_,
Col. ut ap. Virg. Georg. III, 190; IV, 207; unde ne Dausq. quidem
displicebat.
At non Sarmaticos adtollens Uxama muros
Tam levibus persultat equis: hinc venit in arma 385
Haud ævi fragilis sonipes, crudoque vigore
Asper frena pati, aut jussis parere magistris.
Rhyndacus his ductor; telum sparus: ore ferarum
Et rictu horrificant galeas; venatibus ævum
Transigitur, vel, more patrum, vis raptaque pascunt. 390
384. Quæ de vitæ genere et armis notantur, Sarmatica sunt; Ern.
coll. Strab. VII, p. 480; ubi et equi Scythici ὀξεῖς καὶ δυσπειθεῖς
adpellantur, unde h.l. _crudus vigor_, ferocitas et contumacia
nondum arte domita.
385. _Tam levibus_, ad cursum agilibus; nam equi Ἴβηρες ἔασι θοοὶ
πόδας ἠνεμόεντας teste Oppiano, quem laudat Dausq. cf. ad v. 379.
--_persultant_ proprie equi.
386. _crudo_, vid. ad I, 405.
387. Cf. Virg. Ge. III, 208.
--_jussis magistris_, vid. ad I, 173, et Heins. ad Ovid. Epist.
XV, 83.
388. _sparus_, ut VIII, 521, εἶδος ἀκοντιοῦ in Gloss. Labb. Drak.,
qui laudat Donat. ad Liv. XXXIV, 15, et Pontan. in Gloss. prisco
Gall. h.v. cf. Heyne ad Virg. Æ. XI, 682.
--_ore ferarum_, etc.; cf. II, 156.
390. _rapta pascunt_ Sarmatas et Iberos, Dausq.
384. _Suvana_ Put. _Saunia_ Parm. Vulgo _Susana_, cujus nemo
meminit. _Suxama_ Col. unde _Uxama_ emend. N. Heins. quod recepi
cum Drak. et Lefeb. qui posterior _Sarmaticam_ urbis originem,
Heinsio ignotam, a _Jaxamatis_, gente Sarmatica, repetit. _Uxama_
memoratur Plin. III, 3; duplex Οὔξαμα ἀργέλλαι, et Οὔξαμα Βάρκα
Ptol. II, in Gallæciæ litore Marianæ III, 18, et Antonino in
itinere ab Asturica Cæsaraugustam; nunc forte _Osma_ ad Durium, in
vet. Castilia. Sed si poeta non omnem prorsus ordinem neglexit,
quod in urbibus quidem, non vero in partibus Hispaniæ describendis
fecit, h.l. vel Lusitaniæ, vel Hisp. Bæt. urbem designare debebat.
Forsan itaque leg. _Sucrana_, de qua v. Plin. III, 1; vel
_Cartama_, cujus opp. pulcherrima monumenta præclare exposuit
Carter. _Reise von Gibraltar nach Malaga_ p. 204 sqq.
387. _jussis magistri_ emend. Dausq. et recepit Cell.
388. _Rhyndacus_; non _Rindacus_, in priscis libris. Ῥύνδακος
Mysiæ fl.
Fulgent præcipuis Parnasia Castulo signis,
Et celebre Oceano atque alternis æstibus Hispal,
Ac Nebrissa Dionyseis conscia thyrsis,
Quam Satyri coluere leves, redimitaque sacra
Nebride, et arcano Mænas nocturna Lyæo. 395
391. _Parnasia Castulo_, vid. sup. ad v. 97.
392. _Hispal_, seu _Hispalis_, nunc _Sevilla_, Andalusiæ caput, urbs
Hisp. Bæticæ, ad dextram ripam Bætis, qui non procul ab ea in sinum
Gaditanum fluit, et hinc æstum marinum statis vicibus adcipit.
--_Hispalis_ ad Bætin fl. ubi sunt æstuaria ex oceano Gaditano
confluentia, de quibus, vid. Strab. III, p. 206 sq., et Plin. II,
97; Ern.
--_celebre Oceano_, h. magna, quam faciebat, mercatura.
--_alternis æstibus_, ἀψοῤῥόῳ ὕδατι, ut ap. Prop. II, xxvi, 54; cf.
XV, 226... 237.
393. _Nebrissa_, hodie _Lebrixa_, inter Hispalin et mare sita. Quæ
de sacris, vel orgiis Bacchi, ibi agitatis, memorantur, ad lusum
ingenii, ex similitudine voce. _Nebrissa_ et _nebris_ ortum,
referenda videntur. cf. tamen ad v. 101 sq., et ad VII, 171. Res,
vel loca _conscia_ dicuntur eorum, quæ in ipsis fiunt, vel quæ in se
continent. cf. mox v. 399; (ubi vid. Drak.) V, 23; VIII, 531; Heyne
ad Tibull. I, vii, 48, et Burm. ad Val. Fl. I, 5.
394. _Satyri leves_, agiles et veloces, vel leviter saltantes ac
salientes, ἐλαφροὶ, κοῦφοι, vel etiam hilares, læti, jocosi,
φιλοπαίγμονες, quibus _graves_, βαρεῖς, obponuntur. cf. Jani ad Hor.
Od. I, i, 31; II, xi, 6, et Burm. ad Val. Fl. I, 389.
395. _Nebris_, νεβρίς, pellis hinnuli, νεβρου, quam Bacchus et
Bacchæ gestabant, unde ille βασσαρεὺς, νεβρώδης, νεβριδόστολος, seu
νεβριδόπεπλος, hæ βασσαρίδες dicuntur. vid. Cl. Hermann. Mythol.
Lyricorum p. 261, 262, et Jani ad Hor. Od. I, xviii, 11.
--_Mænas nocturna Lyæo_, sacra nocturna celebrans, νυκτελοῦσα τὰ
Ὄργια, in honorem Bacchi, qui inde Νυκτέλιος, νύκτερος Orph. H.
LI, 4, et Virg. Georg. IV, 521, _nocturnus_ vocatur. Sed vid. V.L.
--_Lyæo arcano_, ut ἄῤῥητος et κρύφιος apud Orph. H. XXIX, 3, cujus
τελετὰς effari nefas est, vel cujus sacra secreto et noctu aguntur,
cujusque orgiis et mysteriis secessus, a profanis remoti et
phantasiæ incendendæ apti, conveniunt. Forte et poeta respexit ad
λικνοφόρους, vel κανηφόρους, quæ vannum mysticam Iacchi pluresque
cistas (λίκνα, seu κανᾶ) ferebant, in quibus τὰ μυστικα Bacchi, vel
Cereris erant recondita, de quibus vid. Spanh. ad Callim. H. in Cer.
v. 127.
391. _Fulgent_ ex. Put. recepi cum Drak. auctore N. Heins. Vulgo
_Fulget_, quod non minus probum. _Parsania_ Col.
393. _Dei Nysæis conscia_, vel etiam _concita_ pro _conscia_, quod
voc. mox sequitur, conj. N. Heins., quoniam secunda syll. in
_Dionysius_ corripi solet. Bacchus vero non tantum Διόνυσος, sed
etiam Διώνυσος et Διώνυσσος poetis dicitur v.c. Hom. Il. η, 132,
135; Odyss. ω, 74, et H. in Bacch. I, pr. Hesiod. Theog. vss. 940,
946. Callim. II. in Cer. v. 71, et Fragm. 171.
395. _arcano_ Col. et quidam alii, quod recepit Drak. non repugn.
N. Heins. Quos secutus sum, etsi tertium casum cum _nocturna_
junctum vix alibi reperias, unde non levis me suspicio tenet, pro
_arcano_ poetam _acclan̅s_, h.e. _acclamans Lyæo_, (clamans, io
Bacche! Evoe!) vel _orgia agens_, vel simile quid scripsisse, et
compendium scripturæ fraudi fuisse librariis; _hortando_ R. 3, et
Parm. Vulgatam lect. _Hortano_ ab Horta urbe, prope Nebrissam
sita, cujus tamen nemo mentionem facit, repetebat Marsus.
_Ortano_, h.e. _Oretano_, conj. Rosweidus, laudatus a Dausq., qui
ipse _hortanti_ proponebat; _Orthano_, vel rectius _Orthanæ_ h.e.
Baccho, ingeniose tentabat N. Heins. et prius valde arridebat
Drak. Ὀρθανὴς deus Atheniens. Priapo similis, et ab erecta, ὀρθῆ,
ut putant, virilitate dictus: Priapus vero Bacchi comes, (_B.
rustica proles_ Tibull. I, iv, 7) qui cum eo a quibusdam
confunditur. Vid. Meurs. Ath. Act. II, 14; quosque Heins. et Drak.
citarunt. Strab. XIII, p. 404, al. 587; Hesych. v. Ὀρθανὴς (non
Ὀρηθανὴς) Plat. in Phaone ap. Athen. Deipn. X, p. 441; Tzetz. ad
Lycophr. Alex. v. 538 (ubi Ὀρθανὴν leg. pro Ὀρθάγην) Palmer.
Exerc. in auctt. Gr. p. 783; Athen. I, 23, p. 30, et Voss. ad Mel.
II, 11, p. 133. Sed non ipse Bacchus Ὀρθανὴς dicitur, et tum duo
certe h.l. sum Bacchi nomina: _Lyæus_ enim, etsi propr. adject.
est, semper simpl. Bacchus vocatur. _Orthana_ tamen exhibet ed.
Genev. quod perperam ab editorr. Amstelod. in _Hortano_ mutatum
monebat Salvinius, a Drak. in fine Præfat. laudatus. _Orthane_,
græca forma, scripsit Lefeb. qui male interpretatur: redimita s.
n. et in O. Lyæo, h.e. cum orthane, phallo Ebræorum, quem gestat
in extremo thyrso. _Menas_ Dausq. Lefeb. et alii. Sed est Μαινὰς.
398. _Ter quinos decies_ conj. Mariang. Accurs. ad Auson. Epist.
X, 5, non improb. Lef.
Arganthoniacos armat Carteia nepotes.
Rex proavis fuit humani ditissimus ævi,
Ter denos decies emensus belliger annos.
Armat Tartessos, stabulanti conscia Phœbo,
Et Munda, Emathios Italis paritura labores: 400
Nec decus auriferæ cessavit Corduba terræ.
396. _Carteia_, ad Calpen promont. in ora oceani Gaditani (Liv.
XXVIII, 30), urbs olim inclita, metallis abundans (Diodor. VI, 9),
et primum a Phœnicibus inhabitata, deinde a Pœnis capta, quæ Græcis
quondam _Tartessos_ dicta, si fides habenda Plin. III, 1; Mell. II,
6; Pausan. Hellad. VI, p. 378, et Strab. III, p. 148, C, et 151, B;
quia forte post Tartessi excidium ejus mereatura et nomen Carteiam
translatum, quod suspicatur _P. Flores in Espanna Sagrada P. IX_.
Silius omnino utramque urbem distinguit, et Arganthonium Carteiæ
regem facit, non, ut alii, Gaditanum, et, ut plerique, Tartessiorum
regem: nam Carteiæ, Tartessi et Gadium nomina a veteribus permisceri
solent. Wessel. ad Antonin. Itin. p. 407, Carteiam putat esse, quæ
nunc _Rocadillo_ adpellatur. Carteiam vero Calpen esse, et,
Tartessus quæ fuerit, non constare, monet Vales. ad Exc. Peiresc.
pag. 72. Confer Schweigh. V.C. ad Appian. Hisp. c. 2, et inpr.
Carteri Itin. (_Reise von Gibraltar nach Malaga_), pag. 30... 69,
ubi copiose de fatis et situ Carteiæ disputat.
396... 398. _Arganthonium_ CL annos vixisse tradunt Anacr. ap. Plin.
VII, 48; Strab. III, p. 225; Phlegont. de longævis c. 4 (ubi vid.
Meurs.), Censorin. et Lucian. in Macrobiis; sed CXX annos memorant
Herodot. I, 163 (ubi vid. Wessel.); Lycophr. Schol. p. 94; Cic. de
Sen. c. 19, et Asin. Pollio ap. Val. Max. VIII, 13, ext. 4.
399. _Tartessus_, portos Hispaniæ, Phœnicum navigationibus
celeberrimus, inter duo Bætis ostia, cujus ne vestigium quidem ullum
Strabonis ætate reliquum fuit. Sed jam Salomonis ævo hæc urbs, vel,
quod Carter l.c. probabilius fecit, Carteia, tum תרשׁישׁ dicta,
mercatura inclaruit; vid. Bochart. Geogr. S. III, 7, p. 160... 165;
et Michaelis Spicileg. Georg. ext. hebr. post Bochartum P. I. p.
82 sq.
--_stabulanti conscia Phœbo_, ubi sol equorum stabula habet, et ad
hæc eos disjunctos ducit, h.e. occidit. Cf. VI, pr. X, 538, et Ovid.
Met. XIV, 416.
--_conscia stabulanti Phœbo_, quia ad Oceanum occiduum ultra
Hispaniam sita est; Ern. coll. v. 411, et Virgil. Æneid. lib. XI,
v. 913.
--_conscia_, vid. ad vers. 393.
400. _Munda_ ab hodierna ejusdem nominis urbe tertio Hispanorum
milliario aberat. De priscis ejus monumm. vid. Carter. l.c. p. 190
sqq. Prope eam Cæsar atroci prœlio cum Pompeii M. filiis conflixit,
vid. Strab. III; Dion. XLIII, p. 233; Liv. Epit. CXV; Flor. IV, 2;
Hirt. b. Hisp. c. 29 seqq.
--_labores Emathios_, calamitatem, qualem experti sunt in Emathia,
h.e. Macedonia, ad Philippos et Pharsalum, vid. Heyne ad Virg. Ge.
I, 489 sqq.
401. _Corduba_, nunc _Cordova_, Lucani et utriusque Senecæ patria.
--_auriferæ terræ_, Hispaniæ. Cf. I, 155... 228 sqq., et inpr. a
Drak. laud. Martial. IX, 61.
400. _Hemathios_ scripsere Drak. et Lef.
401. _æriferæ_ ex Plin. XXXVIII, 2, adfectate corrigi posse
notabat Dausq.
Hos duxere viros flaventi vertice Phorcys,
Spiciferisque gravis bellator Arauricus oris,
Æquales ævi; genuit quos ubere ripa
Palladio Bætis umbratus cornua ramo. 405
402. _flaventi vertice_, juvenis, vel pulcher. vid. ad I, 438.
403. _Spiciferis oris_, cultis terris agrisque, quibus Hispania
maxime Bætica excelluit, _gravis_, noxius et timendus, ut I, 412;
_aves cultis graves_ dixit Ovid. Fast. I, 683; de Bæticæ regionis
fertilitate vid. Plin. III, 1; ibid. XVII, 12, _olea non alia major
in Bætica arbor_. Ern.
405. _Palladio ramo_, oliva (vid. ad v. 324, et I, 238.) qua utraque
Bætis ripa consita est. Bene comparant Martial. XII, 100.
--_cornua_, vid. ad I, 415.
402. _Phorcys_ Col. nomen a Deo marino desumtum, qui Φόρκυς, seu
Φόρκυν, sed et Φόρκος (ut _Phorcus_ inf. X, 174) dicitur. Vulgo
_Phorcis_.
403. _Arauricus_ Col. ut V, 557. Ab _Araurio_, Galliæ Narbon. fl.,
qui aliis Rauraris vocatur, nomen deductum suspicabatur N. Heins.
_Aranticus_, _Aranthicus_, _Avaricus_ in reliquis libris.
405. _Bætis_, Βαῖτις, in membranis. Vulgg. _Bethis_, vel _Bætes_.
Talia Sidonius per campos agmina ductor
Pulvere nigrantes raptat, lustransque sub armis,
Qua visu comprendere erat, fulgentia signa,
Ibat ovans, longaque umbram tellure trahebat.
Non aliter, quoties perlabitur æquora curru, 410
Extremamque petit, Phœbea cubilia, Tethyn
Frenatis Neptunus equis; fluit omnis ab antris
Nereidum chorus, et sueto certamine nandi
Candida perspicuo connectunt brachia ponto.
407. _raptat_, raptim ducit, ut _rapit_ ap. Virg. Æn. VII, 725,
et X, 178.
408. _erat_, ἐξῆν.
409. Longe _umbram_, h.e. densam pulveris nubem excitat, exercitu
iter faciente.
410. Comparatio ad ducem, et, quæ eum sequuntur, copias spectat.
Conf. Virg. Æn. V, 816 sqq.
--_perlabitur æquora curru_, ut ibid. I, 147, 155, 156.
411. _Extremam Tethyn_, occident. Oceanum, cf. v. 60.
--_Phœbea cubilia_, cf. Ovid. Met. II, 68 seq.
412. _antris_, ut v. 49.
407. _lustransque_ scripti; _lustrasque_ R. 2. Vulgo _lustratque_.
410. _curru_ Colon. et Ox. Vulgatum _cursu_ male defendit Dausq.
414. _connectunt_ e Col. restituendum censebat N. Heins. ad h.l.
et ad Ovid. Epist. V, 48. Sed vulgata _convertunt_ loco forte non
movenda erat, judice etiam Drak., quia magis natantium, ut
_nectere_, vel _jungere brachia_ saltantium gestus exprimit.
At Pyrenæi frondosa cacumina montis 415
Turbata Pœnus terrarum pace petebat.
Pyrene celsa nimbosi verticis arce
Divisos Celtis late prospectat Iberos,
Atque æterna tenet magnis divortia terris.
415 sq. De transitu H. per Pyrenæum saltum cf. Polyb. III, 35, 40,
et Liv. XXI, 22.
418. _Prospectare_ et _spectare_ de situ urbium montiumque; vid.
Burmann. ad Phædr. II, 5.
--Montes Pyrenæi Hispaniam a Gallia dirimunt.
419. _æterna divortia_, δεινῶς de tantis montibus.
418. _late_ scripti. Vulgatum _alte_ tuetur Dausq., ut sit ὑψόθεν,
ex alto.
Nomen Bebrycia duxere a virgine colles, 420
Hospitis Alcidæ crimen; qui, sorte laborum
Geryonæ peteret quum longa tricorporis arva,
Possessus Baccho, sæva Bebrycis in aula
Lugendam formæ sine virginitate reliquit
Pyrenen, letique Deus, si credere fas est, 425
Causa fuit leti miseræ Deus: edidit alvo
Namque ut serpentem, patriasque exhorruit iras,
Confestim dulces liquit turbata penates.
420. Pyrenæi montes, quos Strabo III, fulminum ictu, et Diodor. V,
35 (ubi vid. Wessel.), ab igne pastorum, quo combusti sint, dictos
tradit, nomen h.l. adcepisse finguntur a Pyrene, Bebrycis, in his
montibus regnantis, filia, ab Hercule compressa, et a feris
discerpta. ≪Quæ de Hercule ac Pyrene traduntur, fabulosa in primis
arbitror,≫ Plin. III, 1.
422. Cf. I, 277 sq.
--_longa_, longinqua, longo spatio remota, vid. Drak. ad IV, 374; V,
9; VI, 628, et ad Liv. IV, 18; Heins. ad Ovid. Rem. Am. vers. 595,
et Broukh. ad Tibull. I, iv, 18.
423. Aula Bebrycis ultra Hispaniæ limitem in finibus Volcarum
quærenda, cf. v. 443 sq., et XV, 497. Bebryces postea Narbonenses
dicti, et diversi ab Asiaticis in Mysia. vid. Tzetz. ad Lycophr.
Cassandr. v. 516, et 1305.
--_Possessus Baccho_ ebrius. Vox _sæva_ vulgo refertur ad
crudelitatem Amyci, Bebrycum ad Pontum Euxinum regis, de quo vid.
Heyne ad Apollod. I, ix, 20, et II, v, 9. Tum poeta nomina
fabulasque confudit, ut sup. v. 253, et forte mox v. 427.
424. _formæ_, ἕνεκα.
422. _Geryonæ_, ut XIII, 201, scripti cum priscis edd. _Gerionis_
primus edidit Buschius in ed. Wolfii Basil. Gr. Γηρυόνης et
Γηρυὼν. Vid. Heyne ad Apollod. p. 386, et, quos Drak. laudat,
Heins. ad Virg. Æn. VIII, 202; ad Ovid. Epist. VIII, 9; ad Vellei.
Pat. I, 1; Gronov. ad Senec. Herc. fur. v. 1170, et Agamemn.
v. 841; Serv. ad Virg. Æn. VII, 662.
426. Vulgatam distinct. _miseræ, Deus edidit alvo. Namque_, etc.
mutavit N. Heins., qui et τὸ _patriasque_ pro _patrias_ ex
scriptis et editis ante Marsum libris restituit. Tum Pyrene
serpentem peperisse dicitur: quod quia offendit VV. DD., quum
tamen hæc narratio, teste, quem Drak. excitavit, Plin. III, 1, et
ipso quoque Silio v. 425, fabulosa inprimis fuerit; ex ingenio
hunc locum sanare conati sunt. Davis. ad Cæs. b. G. III, 20,
tentabat _edit ut alvo_, et Barth. _miseræ Deus: edita ut alvus
(Namque, ut serpentem, patrias e. i.) Confestim_, etc. Dausq.
_Deus: edidit_, vel _dumque edidit alvo_; (scil. Galaten f., ab
Hercule ex Celtici regis filia genitum, teste Diodor. V, 25,
p. 210) _Confestim dulces l. t. penates: Namque, ut serpentem, p.
e. i._, ut alias, _cane pejus et angue_. Docte Salmas. Epist. 85,
conj. _edidit alvo Namque ut Cenchream_; ut librarius _serpentem_,
cujus genus quoddam, maculis sparsum, instar milii granorum,
Κεγχρίης, Κεγχρίνης, seu Κεγχρίτης dicatur, ad oram notaverit,
idque postea in contextum irrepserit. Quod si verum est, vel poeta
Πυρήνην, Bebrycis regis f., ab Hercule compressam, cum Πειρηνῃ
Acheloi quæ ex Neptuno Κεγχρείαν peperit, confudisse, vel Salmas.
hunc errorem ei obtrudisse censendus est. Illud Lefeb., hoc
Draken. nobisque probabilius videtur.
Tum noctem Alcidæ solis plangebat in antris,
Et promissa viri silvis narrabat opacis; 430
Donec mœrentem ingratos raptoris amores,
Tendentemque manus, atque hospitis arma vocantem
Diripuere feræ: laceros Tirynthius artus,
Dum remeat victor, lacrimis perfudit, et amens
Palluit invento dilectæ virginis ore. 435
429. _noctem_, concubitiun, ut II, 503; _solis_ pro sola; nisi malis
antra deserta ab incolis, ut _desolata_ XII, 12, et οἰοπόλος passim
ap. Hom. interpretari cum Drak. qui laudat. IV, 560; Ovid. Epist. X,
129; XI, 84; ej. Am. III, vi, 50, et Rem. Am. 579; Val. Fl. IV, 5;
Sen. Hippol. 66, et Agam. 436; Gifan. Ind. Lucret. et VV. DD. ad
Tibull. I, ii, 35, et ad Prop. I, ii, 11; II, xv, 7.
430. Cf. Virg. Ecl. II, 5.
434. _Dum remeat victor_, occiso Geryone. Cf. I, 276, 283.
435. virgo, ut _puella_ et Gr. παρθένος, quæcumque in flore ætatis
est, etsi vel nupta est, vel jam peperit. vid. Gesner in Thes. hh.
vv. Jani ad Hor. Od. II, viii, 23; III, xi, 35, et xxii, 2; quique a
Drak. laudatur Serv. ad Virg. Ecl. VI, 47, et Æn. XI, 687. Sic et
νύμφη pro nupta. vid. Cl. Kœppen ad Hom. Iliad. γ, 130, et Heyne
Obss. ad Tibull. III, i, 21.
429. _in auris_ R. 3, et Med. _arvis_ quædam edd. antt. prob.
N. Heins.
At voce Herculea percussa cacumina montis
Intremuere jugis: mœsto clamore ciebat
Pyrenen; scopulique omnes ac lustra ferarum
Pyrenen resonant: tumulo tum membra re |
|
댓글 없음:
댓글 쓰기