Punicorum Libri Septemdecim 18

Punicorum Libri Septemdecim 18

Tum, stimulans grato plausæ cervicis honore,   Cornipedem adloquitur: ≪vulgum Martemque minorem                 265   Mox, Gargane: vocant Superi ad majora: videsne   Quantus eat Cryxus? jam nunc tibi præmia pono   Illum, Sidonio fulgentem ardore, tapeta,   Barbaricum decus; et fulvis donabere frenis.≫     264. Drak. comparat XVI, 357; Virg. Ge. III, 185 sq., et Æn. XII,     85, 86 (quibus locis vid. Cerda); Nemesian. Cyneg. v. 296, et Auson.     Lud. VII; Sapient. pr. Add. Ovid. Met. II, 867, ubi vid. Heins.     265. Adloquitur _Garganum_, equum suum (cujus nomen a monte Apuliæ     ductum), ut Iberus Panchaten XVI, 390; Hopleus Tydei equum ap. Stat.     Th. IX, 211, et Mezentius Rhœbum suum ap. Virg. Æn. X, 860 seq., ubi     vid. Heyne. Cf. ad V, 166.     --_vulgum_, vid. ad I, 399. Lenz. vocem _vulgum_ e glossa inrepsisse     suspicatur, et h.l. ita emend. _Cornipedem adloquitur: tu Martem     linque minorem:_ (vel _tu mortes linque minores_, id est, desine     stragem edere ignobilium). _Nos, Gargane, vocant Superi_ ad majora,     h.e. ad Cryxum adgrediendum. Meo qualicumque judicio non     sollicitanda est lectio, quæ auctoritate omnium librorum tam     scriptorum quam editorum ante Nicandrum firmatur, et adfectui     loquentis convenientior est.     267. _eat_ pro sit, ut _incedo_ ap. Virg. Æn. I, 46, vel potius     _quantus eat_ pro, quam superbe incedat.     --_præmia pono_, propono, _tapeta_, ut XVI, 459, et apud Virgilium     Georg. 268. Cf. Virg. Æn. VII, 277 sq.     [268.] _ardore Sidonio_, purpura Tyria, II, 382, 530; Æneid. V, 292.     --propr. ejus splendore. Nam _ardere_, φλέγειν, αἴθειν, αἴθεσθαι, de     fulgore coloris et splendore purpurae, auri, armorum, etc.,     usurpantur, vid. XI, 679; XVII, 396; Virg. Ge. IV, 99, et Æn. IV,     262; XI, 602; Val. Fl. III, 340; VI, 526, ubi vid. Heins. Similiter     _purpura mixto incenditur auro_ dixit Stat. Th. X, 60; _purpura     flammatur_ id. Achill. I, 297; _igneus vibrat_, vel _micat auro et     ostro, ignea purpura_ et _chlamys_, etc., id. Th. IV, 265; Val. Fl.     I, 427; II, 342; VI, 708; _vestis candet cocco rubro tincta_ Hor.     Serm. II, vi, 102; conf. sup. ad I, 126.       [“XI, 679”: locus incertus; “XVII, 396” recte XVII, 395]     269. _Barbaricum decus_, vid. VV. DD. ad Virg. Æ. II, 504, et     XI, 777.     --_fulvis_, aureis.       265. Post hunc versum Nicander alium primus exhibuit in Juntina,       _Hactenus, et leto dedimus sine nomine gentem_. Conf. ad VIII,       508. Eum omnino barbarum et ταυτόλογον esse, sed, quum sensus eo       omisso non constet, alium ejus loco excidisse putabant N. Heins.       et Drak. dissent. Lefeb., qui male reposuit _vulgum, Martique       minore Hactenus, et... gentem, Mox_, etc. coll. XVII, 511. Quis       enim umquam _Marti_ pro _Marte_ dixit? Nos totum versum delevimus,       quia omnibus scriptis et editis ante Nicandrum abest, nec abrupta       ejusmodi oratio ab ardore impetuque animi abhorret. _Mox_, scil.       adoriemur, vel occidemus, vel simile quid. Sed _Martem minorem_       quomodo explicabimus? Forte viros minus fortes, ut sit id. qd.       _vulgus. Minor_ quidem _Mavors_ dicitur, V, 457; ubi tamen _minor_       est pro minus. Aliquando conjiciebam _partemque_, quod nunc minus       mihi placet. Præstiterit _sordemque_, vel _fæcemque virorum_, ut       _sordem urbis et fæcem_ dixit Cic. ad Att. I, 16, et similia alii.       Sed vereor, ne sic poetam, non librarios, correxisse videar. _Nos_       pro _Mox_ idem Nicander scripsit. _Nunc_ suspic. N. Heins. Sic       _hactenus... nunc_ ap. Virg. Ge. II, i, 2; Ovid. A. A. I, 263;       Plin. XXVIII, 8; XXXI, 6; quod moneo, quoniam _hactenus_ pro       adhuc, ad hoc usque tempus, latine dici posse Drak. et alii       dubitant: quod tamen ex his locis et inpr. ex Liv. VII, 26, et       Tac. Agric. 10, intelligitur.  [“ad VIII, 508”: in Not.]   Sic fatus, magno Cryxum clamore ciebat                           270   In pugnam, ac vacuo poscebat prælia campo.   Nec detrectantem par ira adcenderat hostem.   Ut jussæ cessere retro, spatiumque dederunt   Hinc atque hinc alæ, et medio stetit æquore pugna:   Quantus Phlegræis telluris alumnus in arvis                      275   Movit signa Mimas, et cælum exterruit armis;   Tantus semifero Cryxus sub pectore murmur   Torquet, et horrisonis ululatibus erigit iras.     270. _ciebat_, vocabat, provocabat.     271 et 273. Cf. Virg. Æ. X, 444; XII, 696.     275. Similis locus de Mezentio Virg. Æ. X, 762 sq.     276. _Mimas_ sup. III, 494, montis nomen, h.l. _telluris alumnus_,     γηγενὴς (ut ap. Virg. Æn. VI, 595), unus gigantum, cui _Prochyte_     insula (de qua vid. ad VIII, 542) inposita dicitur XII, 147. Conf.     Sen. Herc. Fur. v. 981; Claud. R. P. III, 347, et Gigant. 85 sq.;     Hor. Od. III, iv, 53.  [“ad VIII, 542” recte VIII, 540]     --Campi _Phlegræi_, τὸ φλέγραιον, seu φλεγραῖον πεδίον, vel     _Phlegra_, ἡ φλέγρα, contr. pro φλεγυρὰ, sc. γῆ (unde _Phlegræus_,     φλεγραῖος, et φλέγυρος, igneus, VIII, 655), ubi sedes et pugna     Gigantum cum Diis fuit. Hoc nomen a poetis ad varia loca, terræ     motibus ignibusque cæcis obnoxia, in Thessalia, Thracia, Macedonia     et Italia prope Cumas, traducitur; vid. Heyne ad Apollod. p. 69 sq.,     et Gesner. ad Orph. v. 1123; cf. VIII, 540; IX, 305; XVII, 650.     --_Movit signa_, ut ap. Virg. Ge. III, 236, et Æn. XII, 6.     277. _Torquet murmur_, ut III, 465; X, 246, et _t. sibila_ VII, 424,     ubi v. not., 279, 280. Cf. sup. v. 150, 151.       274. _et_ Col. In vulgatis libris omittitur.       276. _signa minax_ Ox. Put. Parm. Med. et al. Cf. ad III, 494.       278. _exigit_ R. 3; _egerit_ conj. N. Heins. coll. Stat. Silv. IV,       iv, 79; Ovid. Trist. IV, iii, 38; et Lucan. II, 64. Sed _erigit_       est auget, excitat, liberius exerit, ὤρσεν, ὤτρυνεν: unde _ira       surgere_ dicitur. Conf. Virg. Æn. II, 381 (ubi vid. Heyne), et       quos Drak. laudat, Virg, Æ. XI, 452; Lucan. VII, 384, et Gronov.       Obss. II, 21; Val. Fl. II, 165, et inf. V, 105.   ≪Nemone incensæ captæque superfuit urbi,   Ut tibi, quas Brenni populus ferremus in arma,                   280   Narraret, dextras? disce en nunc, inquit;≫ et una   Contorquet nodis et obusto robore diram   Vel portas quassare trabem: sonat illa tremendum,   Ac nimio jactu servasse inprovida campi   Distantis spatium, propiorem transvolat hostem.                  285   Cui consul: ≪ferre hæc umbris proavoque memento,   Quam procul occumbas Tarpeia sede, tibique   Haud licitum sacri Capitolia cernere montis.≫     282. _nodis et obusto robore_, ut ap. Virg. Æn. XI, 553.     --_diram quassare_, satis magnam (vid. ad v. 260), vel idoneam et     satis validam ad quassandum. Græcis τὸ δεινὸν est ἱκανὸν καὶ     δυνατὸν, D. Heins.     283. _trabem_, ut _telum trabale_ ap. Virg. Æn. XII, 294.     284, 285. Hasta ab inprovido Cryxo, qui non satis spatii modum     observabat, nimia vi conjecta, Scipionem, propius adstantem,     transvolabat, seu supervolabat, ὑπέρπτατο, ut apud Virg. Æn. X, 522,     et Hom. Iliad. Ν, 408; Χ, 275.     286 sq. Sarcasmus qualis I, 398 sqq.     --_ferre umbris_, ad umbras, vel simpl. referre, dicere iis.     --_ferre memento_, ut III, 118.     --_proavo_ Brenno. Cf. v. 150.       283. _quassare_ scripti. Vulgo _quassasse_; ἀοριστῶς. Non male!       286. _hæc_, non _hoc_, libri vett., ut et mox _Tarpeia sede_, non       _T. a sede_.   Tum nodo cursuque levi simul adjuvat hastam,   Dignum mole viri nisus: fugit illa per oras                      290   Multiplicis lini, subtextaque tegmina nervis,   Atque altum tota metitur cuspide pectus.     289. _nodo adjuvat hastam_, vid. ad I, 318.     --_adjuvat_, Cf. V, 325, et, si tanti est, N. Heins. et Drak. ad     VII, 354; XIV, 422, et Burm. ad Val. Flacc. II, 528.     290. _Dignum mole viri nisus_, tantum adnisus, ut conatus ille     dignus esset mole viri, quem hasta trajicere volebat, Drak. Idem     comparat V, 521; Virgil. Æn. X, 588; XII, 924; Add. Æn. X, 476 sq.     et 783.     291. _Multiplicis lini_, vid. ad III, 272.     --_subtextaquue tegmina nervis_, h.e. clipeum multiplici corio     taurino compactum. Cf. V.L. et ad V, 318.     292. _altum_, intimum _pectus_, vel alte, profunde, ut ap. Virg. Æn.     IX, 699, al.     --_metitur_, trajicit. vid. ad III, 339.       290. _Dignum_ Col. Vulgo _Dignam_ prob. Dausq., qui exponit ἀξίαν,       parem, quæ satis virium habet sternendæ tantæ moli; _nisus_, non       _nixus_ Col. vid. ad II, 123; _oras_, non _ora_, scripti cum antt.       edd.       291. _subtextaque_ Col. _subjectaque_ Tell. Vulgo _subtectaque_.       Pro _nervis_, vel _tergis_, vel _tauris_, h.e. _pelle taurina_,       (quin etiam _aheno_, vel _ferro_), legendum putabat N. Heins. ut       clipeus innuatur, ut ap. Virg. Æn. X, 784, 785; Stat. Th. III,       592; VII, 310; Lucan. IV, 132, et aliis locis a Draken. laudatis,       qui tamen _nervos_ a Tac. Ann. II, 14, eodem sensu adhiberi monet.   Procumbit lata porrectus in arva ruina,   Et percussa gemit tellus ingentibus armis.   Haud aliter, structo Tyrrhena ad litora saxo,                    295   Pugnatura fretis subter cæcisque procellis,   Pila, inmane sonans, inpingitur ardua ponto.     293. _lata ruina_, ob magnam Cryxi molem.     --_porrectus_, mortuus, τανυσθεὶς ap. Hom. Iliad. π, 485, al. Cf.     Burm. et Voss. ad Val. Fl. VI, 553.     294. Totus hic locus concinnatus ex Virg. Æn. IX, 708... 716, ubi     vid. Heyne. Cf. etiam Jani ad Hor. Od. II, xviii, 20 sq. et III, i,     33 sq.     295. _Tyrrhena_, maris Tyrrheni, seu Inferi, cui Campania et     Baianum, amœnissima ejus regio, adjacent.     297. _inpingitur_, inmergitur, in altum demittitur.       293. _arva_, non _arma_, scripti et R. 3, reclam. Dausq.   Inmugit Nereus, divisaque cærula pulsu   Inlisum adcipiunt irata sub æquora montem.   Ductore amisso pedibus se credere Celtæ:                         300   Una spes anima, tantusque pependerat ardor.     298. _Nereus_, mare, a saxi ruina æstuans.     299. _irata æquora_, ut ap. Val. Fl. II, 63; VII, 582; Cf. ad I,     101; VV. DD. ad Hor. Epod. II, 6, et Broukh. ad Tibull. II, iv, 10.     300. Ut ap. Hom. Iliad. π, 659 Dausq. Celtæ, metu perterriti, fugere     cœperunt, ut feræ et armenta, quæ incendio diffuso trepide monte     decurrunt, et undique ad imas valles confluunt. Pulchra illa     comparatio quam poeta, nescio cui, debet. Loca Virg. Æn. X, 405 sq.,     et XII, 521 sq., 587 sq., non satis conveniunt.       299. _mirata_ conj. N. Heins.       301. _anima_, non _animæ_, scripti cum Parm. et Med., adsent.       etiam Dausq., hoc est, ab, vel ex unius vita. Comparant VII, 743;       XVI, 19 (ubi vid. not.); XVII, 405; Virg. Æneid. lib. X, vers.       592; Curt. V, 4; Val. Flac. V, 20; _Celtusque p. a._ Oxon. quod       Barthio Adv. VI, 3, placuisse mireris.   Ac veluti summo venator densa Picano   Quum lustra exagitat, spissisque cubilibus atram   Inmittit passim dumosa per invia pestem;   Dum tacitas vires et flammam conligit ignis,                     305   Nigranti piceus sensim caligine vertex   Volvitur, et pingui contorquet nubila fumo;   Mox subita in tanto lucent incendia monte.   Fit sonitus; fugere feræ, fugere volucres,   Atque ima longe trepidant in valle juvencæ.                      310     302. _Picanus_, mons Apuliæ, Mars. _nemorosi maxima cernes Culmina     Picani_, Avien. Descript. Orb. v. 499, ubi mediam Picentinorum     regionem designari suspicatur, et primam voc. _Picani_ syllabam     produci monet Drak.     303. _lustra exagitat_, ut VIII, 565, ubi vid. V.L.     304. _pestem_, ignem, ut I, 174.     In v. 305 Silio præivisse videtur Virg. Ge. II, 304... 309.     306. _piceus vertex_, ut supra II, 631.     308. _in monte tanto_, permagno, ut VI, 262; X, 234, ubi vid. Drak.     Cf. Heins. ad Val. Fl. VII, 132.       302. _Piceno_ emend. Scalig. vid. not.       308. _tanto_, non _toto_, Col.       310. _ima longe_ Col. et Oxon. _una longe_ conj. Dausq. Vulgo _una       longæ_, inepte.     At Mago, ut vertisse globos primumque laborem,   Qui solus genti est, cassum videt, arma suorum   Ac patrium in pugnas equitem vocat: undique nudi   Adsiliunt frenis, infrenatique manipli.     311. _Mago_, Hannibalis Hasdrubalisque frater.     --_primumque laborem, Qui solus genti est_ Drak. comparat VIII, 16     sq., et Liv. X, 28, ubi Gallos ≪dicit primo impetu feroces esse,     quos sustineri sat sit... primaque eorum prælia plus quam virorum,     postrema minus quam feminarum esse.≫ Add. quoque Liv. V, 44; ≪gens     est, cui natura corpora animosque magna magis quam firma dederit: eo     in certamen omne plus terroris, quam virium ferunt.≫ Ibid. libro     XXXVIII, 17. ≪Jam usu hoc cognitum est; si primum impetum, quem     fervido ingenio et cæca ira effundunt, sustinueris, fluunt sudore et     lassitudine membra, labant arma: mollia corpora, molles, ubi ira     consedit, animos sol, pulvis, sitis, ut ferrum non admoveas,     prosternunt.≫ Polyb. lib. II, 33, pr.: τοῖς τε θυμοῖς κατὰ τὴν     πρώτην ἔφοδον, ἕως ἂν ἀκέραιον ᾖ, φοβερώτατόν ἐστι πᾶν τὸ Γαλατικὸν     φῦλον. Cf. et Appian. T. I, p. 75, 81, 82, ed. Schweigh. et Flor.     II, 4.     313. _nudi frenis_, sine f., ut γυμνὸς, seu ψιλὸς ὅπλων, ἐσθῆτος,     ἱππέων, σαρκῶν, σκεύους, etc., vid. Ind. it. Wesseling. Diss.     Herodot. pag. 99, et Ill. Harles. Anthol. Gr. Poet. pag. 283.     --_infrenati_, quod Intpp. jam observasse video, non modo dicuntur     equi et equites infreni, vel qui frenos non habent, ut ap. Liv. XXI,     44 (ubi Hannibal _frenatos et infrenatos equites pugnaturos_     sperat), sed etiam frenati; nam _infrenare_ propr. est frena dare et     inponere. Cf. VV. DD. ad Virg. Æn. XII, 287; Sigon. et Gron. ad Liv.     XXXVII, 20 (ubi _infrenare_ et _infrenatus_ eo sensu occurrunt), et     Burm. ad Quintil. Decl. XIII, 8, p. 281.     314. _Adsiliunt_, advolant (vid. Heins. et Drak. ad XV, 695, et     Ind.) equites Africani, tam _nudi frenis_ h.e. Numidæ (vid. ad I,     215), quam _infrenati_ h.e. Carthaginienses.     --_manipli_ de equitibus, ut ap. Apul. Met. IX, p. 221, ed. Elm.       313. _patrium_, h.e. Libycum, Col. et Ox. Vulgatam lect. _primum_       tuetur Dausq. tanquam consentaneam legi militaris disciplinæ, ex       qua primum eques, tum pedes pugnet, ut ad Cannas ap. Liv. XXII,       47. Sed, ut de hac lege taceam, _primum_ modo præcessit, et tota       ad Ticinum pugna fuit equestris. Cf. sup. v. 93; _nudis_ Ox. et       Put.       314. _Adsiliunt frameis_, vel potius _phaleris_ corrig. N. Heins.       qui _nudos frenis_ ab _infrenatis_ non differre putabat. Sed vid.       not. _undique nudos Adsiliunt in equos infrenatosque manipli_,       Benessa.   Nunc Itali in tergum versis referuntur habenis;                  315   Nunc rursus Tyrias retro pavor avehit alas;   Aut illi dextros lunatis flexibus orbes,   Aut illi lævos sinuant in cornua gyros:   Texunt alterno glomerata volumina cursu,   Atque eadem refuga cedentes arte resolvunt.                      320     315. Conf. VII, 644 seq. Virg. Æn. V, 583 sq.; XI, 618... 630.     Luxurioso ornatu singula expressit poeta, et respexisse videtur     locum Polyb. III, 72, ubi tradit, τοὺς Νομάδας ἀποχωρεῖν (Numidas     terga vertere) μὲν εὐχερῶς καὶ σποράδην, ἐπικεῖσθαι δὲ (in hostem     inruere) πάλιν ἐκ μεταβολῆς (fronte conversa) τολμηρῶς καὶ θρασέως·     τὸ γὰρ τῆς Νομαδικῆς μάχης ἴδιόν ἐστι τοῦτο.     --_in tergum referuntur habenis_, ut ap. Virg. Æn. XI, 623, h.e.     tergum vertunt, seu dant, ut VII, 623; X, 17. Sic _in terga revolvi_     et _redire_ dixit Stat. Th. IV, 460, et X, 194, quæ loca excitavit     Drak. ad IX, 507; _in tergum recessit_ Virg. Æn. XI, 653.     319, 320. Utrobique in cursu orbem faciunt, per orbem concurrunt; et     eadem arte orbem resolvunt, h.e. refugiunt.       316. _avehit_, non _advehit_, Col. et Ox.       318. _Aut illi lævo sinuantes cornua gyro_, vel _Aut illi in lævos       sinuatim cornua gyros Texunt_ suspic. N. Heins. frustra.       320. _Atque eadem refuga_ Col. _Atque sedem refugam_ Ox. et Put.       Pro vulgata _Ac cædem refugam_ stat Dausq.   Hac pontum vice, ubi exercet discordia ventos,   Fert Boreas, Eurusque refert, molemque profundi   Nunc huc alterno, nunc illuc, flamine gestant.     321... 323. Drak. expressum putat locum Virg. Æn. XI, 623 sq., qui     tamen nostro parum respondet. Paulo similior est Æn. II, 416 sq.,     ubi vid. Heyne.     Advolat aurato præfulgens murice ductor   Sidonius, circaque Metus, Terrorque, Furorque.                   325   Isque ubi Callaici radiantem tegminis orbem   Extulit, et magno percussit lumine campos,   Spes virtusque cadunt, trepidaque a mente recedit   Vertere terga pudor: nec leti cura decori,   Sed fugere infixum est, terræque optantur hiatus.                330     324 sq. _aurato murice_, veste purpurea, cui fila auri intexta sunt,     ut apud Stat. Theb. X, 60, _purpura mixto incenditur auro_; Lenz.     Nihil sublimius et ad dignitatem Hannibalis adumbrandam aptius fingi     potest hac ejus specie, qua instar Martis in aciem descendit,     subitoque pavore Romanorum animos percellit. Δεῖμος, Φόβος, Ἔρις     Martis comites ap. Homer. Iliad. δ, 440, ejusque filii et aurigæ     Iliad. Ο, 119. Hesiod. Theog. v. 933, et Scut. Hercul. 195 et 463,     quos exemplo Virg. Æn. XII, 335, poetæ variare solent: vid. Burm. ad     Val. Fl. II, 204, et cf. inf. ad v. 438 sq.     326. _Callaici tegminis_, clipei. Cf. II, 395 sq.     [327.] _percussit_, vid. ad III, 436.     330. _terræ optantur hiatus_, vulgare votum eorum, qui suæ saluti     desperant. Drak. laudat Virg. Æn. XII, 883; Ovid. Her. VI, 144, et     Fast. III, 609; Petron. c. 81; cf. Heyne ad Virg. Æ. IV, 24, et X,     675.   Sic, ubi Caucasiis tigris se protulit antris,   Linquuntur campi, et tutas petit omne latebras   Turbatum insano vultu pecus: illa pererrat   Desertas victrix valles, jamque ora reducto   Paulatim nudat rictu, ut præsentia mandens                       335   Corpora, et inmani stragem meditatur hiatu.     331 sq. Præclara admodum comparatio, et v. 334 sq., eximia naturæ     imitatio. Cf. Hom. Iliad. ο, 323 sq., ubi tamen vix tenuissimas     lineas reperias. Forte ante oculos quoque habuit et variavit loca     Virg. Æn. IX, 59 sq., et X, 723 seq.     --_Caucasus_, notus Asiæ mons, pars Tauri ferisque frequens, unde τὸ     _Caucasiis_ cum dilectu positum, ut apud Virg. Æn. IV, 367.     334. _reducto_, diducto.     335. _ut præsentia_, tanquam præsentia forent, _mandens Corpora_,     pecora: venuste, ut passim ap. poetas. N. Heins. laudat Val. Fl. I,     272; III, 589, ubi vid. Intpp.; VII, 197, 315, 466; Varium ap.     Macrob. VI, 2; Lucan. V, 319; VII, 767; Petron. c. 123, ubi vid.     Burm. Stat. Th. II, 133, 687; III, 569; V, 88; VI, 401. Claud. b.     Gild. 351, et alios, quibus Drak. addit Virg. Æn. IX, 63 (ubi vid.     VV. DD.); Sid. Apoll. XXIII, 334, et Gunther. Ligur. III, 124.       333. _insano adsultu_ in mentem veniebat N. Heins.       334. _Desertas_ Col. et R. 2, non improb. Dausq. qui tamen       maluerit _Dejectas_, h.e. humiles et submissas. _Distectas_ Put.       Vulgo _Disjectas_, prob. Barth. Adv. VI, 3; ubi interpretatur       _disjectas_ cursu armentorum.       335. _mandans_ Col. unde _mandens_ emend. Modius Nov. Lectt. Ep.       88; quod cum Drak. et Lefeb. recepi. _mandet_ Ox. et Put. _mandat_       editi tantum non omnes; _atque absentia mandit_ conj. N. Heins.       Sed ex nostra lectione eundem sensum oriri monet Drak. vid. not.   Non illum Metabus, non illum celsior Ufens   Evasere tamen, quamvis hic alite planta,   Hic ope cornipedis totis ferretur habenis.   Nam Metabum ad Manes demisit cuspide fulgens                     340   Fraxinus; Ufentem conlapsum poplite cæso   Ensis obit, laudemque pedum cum sanguine ademit.   Jamque dedit leto Sthenium, Laurumque, domoque   Collinum gelida, viridi quem Fucinus antro   Nutrierat, dederatque lacum tramittere nando.                    345     338. _alite planta_, πόδας ὠκὺς.     341. _poplite cæso_, succiso, ut V, 347; X, 38, et aliis locis, quæ     congessit Drak.     344. _Fucinus_, lacus in Marsis (nunc _Lago di Celano_), quem Jul.     Cæsar et Claudius in Tiberim emittere conabantur; vid. Ern. Excurs.     ad Suet. Claud. c. 20.       341. _cæso_, non _flexo_, Colon.       343. _Sthenium_ Oxon. quod etiam conj. Dausq. et prob. N. Heins.       coll. Virg. Æn. X, 388, ubi tamen olim _Sthenelum_ defenderat.       _Sthenum_ Put. Vulgo _Stemium_.       --_Larumque_ Col.       344. _viridi_ ex. scriptis, R. 2, 3, aliisque edd. revocavit       Lefeb. quem secutus sum, quia tanta auctoritate nititur, et       commodum præbet sensum. Conf. V, 20. Vulgatum _vitreo antro_       præferunt N. Heins. et Drak. coll. Ovid. Met. V, 48, et Stat.       Silv. III, ii, 16, et arridere omnino potest. _Vitreus_, ut       ὑάλινος, ὑαλόεις, viridis, color vitri antiqui et maris. Conf.       Virg. Ge. IV, 350; Æ. VII, 759 (_vitrea Fucinus unda_); inf. VII,       413; VIII, 191; Jani ad Hor. Od. I, xvii, 20; Heins. ad Ovid. Met.       V, 48, et ad Claud. Fescenn. v. 75.   Fit socius leti conjecta Massicus hasta,   Vitiferi sacro generatus vertice montis,   Et Liris nutritus aquis; qui fonte quieto   Dissimulat cursum, ac, nullo mutabilis imbri,   Perstringit tacitas gemmanti gurgite ripas.                      350     346. _Massicus_, mons Campaniæ, vini nobilioris ferax.     [347.] _sacro_, vid. III, 501.     348. _Liris_ fl. olim _Clanis_, seu _Glanis_, (Strab. V, p. 161,     237; Plin. III, 5) nunc _Garigliano_ dictus: ex Apennino effusus,     præter alia flumina prope Arpinum, ubi Ciceronis villa et patria     erat, frigidum _Fibrenum_ recipit, (vid. VIII, 398) et Latium a     Campania dirimit.     --_fonte quieto_, etc. Conf. VIII, 396; Hor. Od. I, xxxi, 7; Cic.     Leg. II, 1 et 3.     350. _Perstringere ripas_, ut XVI, 478. Sic _stringere_ dixere Virg.     Æn. VIII, 63, et Stat. Th. I, 39; _terere_ Claud. Cons. Olyb. 260,     ubi vid Heins.; _radere_ Lucret. V, 257; Lucan. II, 425; VIII, 246;     _lambere_ et _mordere_ Hor. Od. I, xxii, 7; xxxi, 8, ubi vid. Jani.     Cf. ad I, 358; V, 24, 274; Heins. et Drak. ad XIII, 4, et Broukh. ad     Tibull. IV, i, 142.     --_tacitas_, κατ᾽ ἔννοιαν ad fluvium refer.       350. _Præstringit_ conj. N. Heins. et Livin. Conf. ad I, 358, et       IV, 119, in Var. Lect.   Exoritur rabies cædum, ac vix tela furori   Subficiunt; teritur junctis umbonibus umbo,   Pesque pedem premit, et nutantes casside cristæ   Hostilem tremulo pulsant conamine frontem.     351. Poeta immemor esse videtur turpis fugæ a Romanis modo captæ,     v. 328 sq. Lenz.     352, 353. Drak. comparat V, 219; IX, 322 sq.; Virg. Æn. X, 361, ubi     vid. Intpp. Ennii Fragm. pag. 303, ubi vid. Column. Ovid. Met. IX,     44, 45, et al. Cf. et Clark. ad. Hom. Iliad. Ν, 130 sq.     Tergemini primam ante aciem fera prælia fratres                355   Miscebant, quos Ledæo Sidonia Barce   Xanthippo felix uteri inter bella crearat.   Res Graiæ, ductorque parens, ac nobile Amyclæ   Nomen, et injectus Spartanis colla catenis   Regulus, inflabant veteri præcordia fama.                        360     355 sqq. Ejusmodi scenæ, quum varios ornatus admitterent, et     misericordiæ admirationisque sensu animos movere possent, nullus     fere poetarum Rom. exstitit, quin similibus carmen distingueret:     geminos saltem fratres multi, ut Silius sup. II, 636 sq.; Virg. Æn.     X, 390 sq.; Lucan. III, 603; Stat. Theb. VI, 340; IX, 292 sq., et     Ovid. Metam. V, 107, produxerunt. Ern. Hanc vero pugnam trigeminorum     Noster adumbravit fere ad certamen Horatiorum et Curiatiorum, ex     Liv. I, 24 sq., notum.     355. _Tergemini fratres_, ut _gemini f._ XVI, 534, ubi Drak.     adposuit verba Quint. Inst. Or. IX, 4; _fratres addere non est     necesse_.     357. _felix uteri_, εὔτεκνος, fecunda, D. Heins. Sic _felix arbor_     est frugifera, et _infelix_ sterilis, ut, monente Drak. apud Liv. V,     24, et Apul. Apolog. p. 288, ed. Elm. Conf. V, 465, et Heyne ad     Virg. Ge. I, 154, 345; II, 81.     --_Barce_, Sychæi nutrix ap. Virg. Æn. IV, 632, h.l. _Sidonia_,     Carthaginiensis, uxor _Ledæi_, Spartani, _Xanthippi_. Cf. II, 434;     VI, 303 sq., 680 sq.     358. _Res Graiæ_, h.e. a Spartanis gestæ, duce Xanthippo, Pœnorum     socio, qui Regulum vivum cepit.     --_Amyclæ_, Xanthippi patria.       355. _sacra prælia_ Col. prob. Lef. ut sint _detestanda_, propter       Regulum, quem corum pater captivum Pœnis tradiderit; _sata p._       conj. N. Heins. ut _serere bellum_. Male!       358. _Graias_ Col. _Amyclæ_ idem. Vulgo _Amycle_, ut _Mycene_ et       alia, græce.       359. _insertus colla c._ conj. Burm. qui tamen vulgatum quoque a       Græcorum usu loquendi non abhorrere recte monuit.       360. _inflabat_ Colon. et quædam edd.   Marte probare genus, factisque Lacona parentem   Ardebant; gelidosque dehinc invisere montes   Taygeta, et tandem bellis innare subactis   Eurotan patrium, ritusque videre Lycurgi.     362. Cupiebant, finito bello in patriam suam redire: quod his vss.     et v. 365, variis modis exprimitur.     363. _Taygetus_ mons, a mari per totam Laconicam procurrens,     notusque propter Orgia Bacchi et venationes. Ad ejus radices sita     est Sparta, quam adluit Eurotas amnis, nobilitatus certaminibus et     exercitat ad eum habitis. Cf. ad VI, 311 sq.; Cic. Tusc. V, 34;     Propr. III, xiv, 15 sq., et Meurs. Miscell. Lacon. II, 9.     --_Taygetus_ sc. mons, Ταΰγετος Straboni et aliis τὸ Ταΰγετον ὄρος     dicitur, unde _Taygeta_ sc. juga, τὰ Ταΰγετα ὄρη; vid. Burm. ad Val.     Fl. II, 359, et Intp. ad Virg. Ge. I, 103. Sic τὰ Δίνδυμα, Παγγαῖα,     Ῥίπαια, Κεραύνια, Κύβελα, _Dindyma_, _Pangæa_, _Rhipæa_, _Ceraunia_,     _Mænala_, _Gargara_, _Ismara_, etc.     --_bellis subactis_, forte confectis, finitis, fere ut _exercere_ et     _fatigare diem_, etc., de quo vid. Heyne ad Virg. Æn. VIII, 94, et     XI, 808. Proprie homines dicuntur _subacti atque durati bellis_,     v.c. Liv. XLII, 52, metaphora a farina et luto, vel a terra, quæ     crebro aratur et colitur, petita, quæ ad ingenium quoque, usu sæpe     exercitatum et excultum, transfertur.       363. _Taygetæ_ Put. _bellis juvat ire_ Put. Tell. et priscæ edd.       unde recepit Lefeb. Sed τὸ _innare_ exquisitius est, judice etiam       Drak. _subacti_ (sc. _Ardebant_) forte legendum, vid. not.       364. _Eurotan_, non _Eurotam_, scripti.   Sed Spartam penetrare Deus, fratresque negarunt                  365   Ausonii, totidem numero; quos miserat altis   Egeriæ genitos inmitis Aricia lucis,   Ætatis mentisque pares: at non dabat ultra   Clotho dura lacus, aramque videre Dianæ.     365. _fratres Ausonii_, alii tergemini ex Romanis.     --Versus 367 et 369, cum nomine _Virbii_, v. 380, desumti e loco     classico de _Aricia_ Virg. Æn. VII, 762 sq., ubi vid. Heyne in notis     et Exc. VIII; conf. etiam Heins. ad Ovid. Met. XIV, 331.     367. _Aricia_, nunc est _Nemi_, vicus a nemore Dianæ sic dictus; in     quo nemore erat fons _Egeriæ_; Liv. I, 21, Ovid. Met. XV, 487 sq.,     547 sq.     --_inmitis_ ob cultum Scythicæ, vel Tauricæ Dianæ, cui homines     mactabantur. Cf. VIII, 362; et Ovidius ex Ponto III, 2, 71.     369. _lacus_ Triviæ ante Aricinum nemus et lucum Dianæ, τὸ     Ἀρτεμίσιον, vid. Heyne ad Virg. Æn. VII, 516, Strab. V, p. 165 et     239 (366, ed. Alm.), VV. DD. ad Horat. A. P. 16; Ovid. Fast. III,     263 sq.; Suet. Jul. 46; Plin. XXXV, 7; Casaub. ad Pers. Sat. VI,     p. 501; Salmas. Exerc. Plin. p. 48.       365. _Spartam remeare_ maluerit N. Heins. _negarunt_, non       _negabant_, Col.       369. _Cloto_ edidere multi, etiam Cell. et Drak. Sed est Κλωθὼ.   Namque ut in adversos, inpacti turbine pugnæ,                    370   Eumachus et Critias, et lætus nomine patris   Xanthippus, junxere gradus; ceu bella leones   Inter se furibunda movent, et murmure anhelo   Squalentes campos et longa mapalia complent:   Omnis in occultas rupes atque avia pernix                        375   Maurus saxa fugit, conjuxque Libyssa profuso,   Vagitum cohibens, suspendit ab ubere natos;   Illi dira fremunt; perfractaque in ore cruento   Ossa sonant, pugnantque feris sub dentibus artus.     370. _inpacti_, inpulsi, acti, ut ap. Virg. Æn. V, 805; Tac. Hist.     II, 41; III, 22; Lucan. VI, 406. Cf. Ind.     372. _junxere gradus_ gradibus, congressi sunt; cf. Ill. Harles. ad     Val. Fl. I, 198.     372 sqq. Eximia comparatio, quam Silius, leonibus in taurorum locum     substitutis, ni fallor, Virg. Æn. XII, 715 sq., sublegit. Nam locum     Homeri, quem Dausq. et Cell. comparant, Iliad. π, 756 sqq., ubi     leones, fame compulsi, de cerva occisa pugnant, poeta expressit     potius inf. v. 563 sq. ubi nemo id observavit. Feras non nisi in     diversa genera sævire, contendunt Horat. Epod. VII, 11, 12 (ubi vid.     Bentl.); Juvenal. XV, 159 sq.; Plin. VII, 1, et alii. Sed cf. VV.     DD. ad hh. ll. et Scaliger. Exercit. 240, adversus Cardanum p. 737.     374. _Squalentes campos_ vid. ad I, 211.     --_longa mapalia_ ut III, 422.     376. _profuso ubere_, quod lacte manat et abundat.     378. _dira fremunt_, ut δεινὸν pro δεινῶς, vide App. et ad lib. I,     398; Clark. not. ad Homerum Iliad. β, 269, et viros doctos ad     Virgil. Æneid. lib. IX, v. 791.     379. _artus pugnant_, membra moventur ac resistunt.       371. _Critias_, nomen græcum, quod ex scriptis et priscis edd.       restituit N. Heins. In vulgatis libris _Clitias_ et _Clytias_.       376. _profundo_ R. 3, prob. Lefeb. qui græcum βαθύκολπος ei       respondere putat.       378. _perfectaque_ Col. unde _præsectaque_ conj. N. Heins.       379. _feri_ scripti cum R. 3, et Med. quod prob. N. Heins. et       recepit Lef. cui substant. esse videtur; _ferri_ Put.   Haud secus Egeriæ pubes, hinc Virbius acer,                    380   Hinc Capys, adsiliunt, paribusque Albanus in armis.   Subsidens paulum perfossa proruit alvo   Albanum Critias (ast illi cuncta repente   Inplerunt clipeum miserando viscera lapsu);   Eumachus inde Capyn: sed tota mole tenebat                       385   Ceu fixum membris tegimen; tamen inprobus ensis   Adnexam parmæ decidit vulnere lævam,   Inque suo pressa est non reddens tegmina nisu   Infelix manus, atque hæsit labentibus armis.     381. _paribus in armis_, vid. ad II, 132.     382. _Subsidens_, ὑφιζάνων, _proruit_, prosternit.     386. _tegimen_, clipeum.     387. _lævam Adnexam parmæ_, loro, seu ansæ, ὀχάνῳ, τελαμώνι,     insertam. Nam veteres scutum ex sinistro humero suspendebant, et     dextra hostem adoriebantur; unde ἐπ᾽ ἀσπίδα et ἐπὶ δόρυ, ad     sinistram et dextram, se convertere dicebantur; cf. V, 319; Hom. Il.     π, 106; Virg. Æn. II, 671; XI, 693; Ælian. V. H. XI, 9.     --_vulnere_, ictu, ut ap. Virg. Æ. V, 433.     388. In ipso nisu, dum niteretur parmam reddere, decisa est, Schmid.     Imo h.l. sententia, luxuriose expressa, hæc est: manus amputata in     nisu, quo lorum clipei tenebat, firmiter huic adhæsit, nec illud     reddidit, non missum fecit.       388. _prensa est_ recte, opinor, emend. N. Heins.   Ultima restabat fusis jam palma duobus                           390   Virbius: huic trepidos simulanti ducere gressus   Xanthippus gladio, rigida cadit Eumachus hasta,   Et tandem æquatæ geminato funere pugnæ.   Inde alterna viris transegit pectora mucro,   Inque vicem erepta posuerunt prælia vita.                        395     390. _fusis_, vid. ad II, 113.     --_palma_, ut XVI, 504, 573, et ap. Virg. Æn. V, 339, vid. ad I,     479.     391. _huic_, hujus manu.     --_trepidos ducere gressus_, timide et lento gressu fugere, ne tres     victores simul inpetum facerent, ut _ducere lympham_ pro lente     fluere sup. v. 87.     394, 395. Critias et Virbius se invicem jugulant. Apud Liv. loc. l.     unus Horatiorum, Curiatiis cæsis, superior discedit.       391. _stimulanti_ in scriptis; _adducere_ malebat N. Heins. h.l.       et X, 18, h.e. contrahere, ut _a. cutem_ dixit Ovid. Met. III,       597; _a. artus_ Virg. Ge. III, 483, et _colligere gradum_ poeta       noster VII, 695.       393. _Ut tandem_ præstiterit, judice N. Heins.   Felices leti, pietas quos addidit umbris!   Optabunt similes venientia secula fratres,   Æternumque decus memori celebrabitur ævo;   Si modo ferre diem, serosque videre nepotes   Carmina nostra valent, nec famam invidit Apollo.                 400     396 sqq. Cf. Virg. Æn. IX, 446 sq., et sup. ad II, 696. Sed h.l. vix     est, quod ad mentem miseratione adficiendam valeat.     --_pietas_ in patriam.     399, 400. Silius et Maro modestius, quam Horat. Od. III, ult. et     Ovid. Met. XV, 871, de carminum suorum vita præsumsere, Drak.     --_ferre diem_, ut _ferre annos_ dixit Ovid. ex Ponto IV, viii, 51,     et _ferre vetustatem_, id. Trist. V, ix, 8, de scriptis, ut Cic.     Amic. 19, de vino.       396. _allicit_ Put. R. 3; Parm. Med. unde _adjicit_ emend.       N. Heins. dissent. Drak.       398. _Æternumque_, non _Extremumque_, scripti et R. 2.       399. _serosque_ est ex emend. Dausq. N. Heins. et al. _vestrosque_       Parm. In reliquis libris, tam scriptis quam editis, legitur       _miserosque_, vulgari permutat.; _in serosque venire_ conj. Barth.       Adv. VI, 3; coll. II, 511; VI, 711; XII, 312; Add. inpr. Val. Fl.       VIII, 398. Sed nostra lectio præferenda, judice etiam N. Heins.     At consul toto palantes æquore turmas   Voce tenet, dum voce viget: ≪quo signa refertis?   Quis vos, heu! vobis pavor abstulit? horrida primi   Si sors visa loci, pugnæque lacessere frontem;   Post me state, viri, et pulsa formidine tantum                   405   Adspicite! has dextras capti genuere parentes.     403. _vos_ ἐναργῶς pro, animum et virtutem vestram; cf. Claud. Cons.     Mall. Theod. 196; Stat. Th. II, 417, et Silv. I, ii, 168; Sen.     Thyest. 53, et 242, ubi vid. Gronov.     404. Si nimis timetis in prima acie pugnare. Cf. Virg. Æn. V, 429.     406. _Adspicite_, vid. ad II, 230, in V.L.  [“II, 230” recte 231]     --_dextras_, viros.     --_capti_ primo bello Punico. Detrahit hostibus, ut magis impellat     suos. Mars.       402. Pro _dum_ in antt. libris reperitur _quam_, _qutū_, _quum_,       teste Lefeb. qui propterea _quam_, h.e. quantum, reposuit.       406. In vulgatis libris _Adspicite has dextras. Capti g. parentes       Quos fugitis_ legitur. _Adspicite hanc dextram_ corrig. N. Heins.       qui tamen malebat _Adspicite; has dextras c. g. p. Quas fugitis_.       Idem non improb. τὸ _Quo_, quod ex ed. Parm. recepi cum Drak.       _Qua_ scripti cum R. 3, et ed. Lefeb.   Quo fugitis? quæ spes victis? Alpesne petemus?   Ipsam turrigero portantem vertice muros   Credite submissas Romam nunc tendere palmas.   Natorum passim raptus, cædemque parentum,                        410   Vestalesque focos exstingui sanguine cerno.   Hoc arcete nefas!≫ Postquam inter talia crebro   Clamore obtusæ crassoque a pulvere fauces,   Hinc læva frenos, hinc dextra conripit arma,   Et latum objectat pectus, strictumque minatur                    415   Nunc sibi, nunc trepidis, ni restent, comminus ensem.     408. Imitat. Lucan. I, 186 seq.     409. _submissas palmas_, vid. ad I, 673. Sed huic rei ornata Romæ     descriptio parum apta. Lucan. longe præstat, VII, 369. _Ed._     410, 411. Romæ jam captæ imago ante oculos mihi obversatur. In copia     et ornatu totius orationis summa vis et brevitas, ad animum     percellendum aptissima.     411. _sanguine_, cæde sacerdotum. Cf. simil. loc. Ovid. Met. XV,     778. Graviter vero et præclare, ad augendam rei atrocitatem,     Vestalium potius, quam aliarum virginum, mentio fit.       409. _summissas_ omnino scribendum monet Lefeb. qui tamen sup. I,       673; rectius _submissi_ edidit.       410. _Natarum_, h.e. virginum, _raptus_ malebat Burm. Sed virginum       potius in seq. vs. mentio fit, ut h.l. juvenum, qui in servitutem,       vel ad mortem rapiuntur.     Quas acies alto genitor dum spectat Olympo,   Consulis egregii movere pericula mentem.   Gradivum vocat, et patrio sic ore profatur:   ≪Magnanimi me, nate, viri, ni bella capessis,                    420   Haud dubie extremus terret labor: eripe pugnæ   Ardentem, oblitumque sui dulcedine cædum.   Siste ducem Libyæ: nam plus petit inprobus uno   Consulis exitio, tota quam strage cadentum.     417. Legentium sensus splendido commento et conversione ad Scipionem     Africanum inclinatur, cujus primum virtutis documentum poeta     præclare exornavit, ut Q. Fabii inf. VII, 710 sqq.; cf. Liv. XXI,     46.     419. _patrio ore_, quia Mars Jovis filius est, non, quod Dausq.     putabat, quia Jupiter vulgo creditus Scipionis Africani pater, ut     hac oratione filii honori consuleret; Drak.     422. Cf. Virg. Æ. III, 629.     423. _Siste_, reprime conatus Hannibalis, ut XII, 699.     --_plus_ commodi _petit_, consequi studet et sperat; vel ad majora     tendit et adspirat, si unum Scipionem occidere, quam si totum     exercitum delere conatur.       422. _oblitumve_ rectius videbatur N. Heins. Ego potius post       _cædum_ semper putavi distinguendum esse, in quo Lefeb. nunc mecum       consentire video. Vulgo ne comma quidem post _cædum_ ponitur. Sed       _oblitus sui_ est Consul, dum nimio pugnæ ardore summo mortis       periculo se committit.   Præterea (cernis) teneræ qui prælia dextræ                       425   Jam credit puer, atque annos transcendere factis   Molitur, longumque putat pubescere bello;   Te duce primitias pugnæ, te magna magistro   Audeat, et primum hoc vincat, servasse parentem.≫     426. _annos transcendere factis_, ut ap. Stat. Silv. V, i, 12 seq.;     Cic. Phil. XIV, 10; Sen. Ben. III, 33; Drak.     428. Imitat. Virg. Æn. VIII, 515 seq., ubi vid. Heyne.     429. _primum_ (κατὰ) _hoc vincat_, hæc prima sit ejus victoria.     Singula prorsus divina, sententiarum verborumque gravitate!     Hæc rerum sator: at Mavors in prælia currus                    430   Odrysia tellure vocat: tum fulminis atri   Spargentem flammas clipeum, galeamque Deorum   Haud ulli facilem, multoque labore Cyclopum   Sudatum thoraca capit, quassatque per auras   Titanum bello satiatam sanguinis hastam,                         435   Atque inplet curru campos: exercitus una   Irarum, Eumenidesque simul, letique cruenti   Innumeræ facies, frenisque operata regendis   Quadrijugos atro stimulat Bellona flagello.     430. Mars non respondet, sed extemplo mandata exsequitur; vid. ad     II, 543, et de _curru Martis_ ad I, 434.     431. _Odrysia tellus_, Thracia, Martis sedes (vid. ad I, 433), cujus     potentiores olim populi post Edonas fuere Bessi et Odrysæ.     --_fulminis atri_, terribilis, ut _atra formido_, _tigris_, _acies_,     _ira_, _vipera_, etc., ap. Lucret. VI, 253; Virg. Ge. IV, 407, et     Æn. VII, 525; Val. Fl. II, 205; Hor. Od. III, iv, 17; cf. ad III,     211, et V, 165.     432 sq. De armis et insignibus Martis in numis, vid. Spanh. ad     Callim. in Del. v. 64 et 136.     433. _Haud facilem_, non facile gestandum, propter pondus. Præclare     ad vim et robur Martis declarandum. _Facilis_, ut _habilis_ v.c.     ensis VIII, 374: εὐμεταχείριστος, qui facile regi, tractari, fingi     potest, ut _coma_ VIII, 559, _cera_, _lutum_, etc. De utraque voce,     vid. Heyne ad Tibull. I, i, 40; ix, 7, et ad Virg. Æn. I, 318; IX,     365; XI, 555; XII, 431.     --_Cyclopibus_ et Vulcano opera præclaræ artis, ἡφαιστότευκτα, ea in     primis, quibus Dii utuntur, tribui, nota res est.     434. _Sudatum_, multo sudore h.e. labore confectum, elaboratum,     Drak. citat III, 92, 531; Liv. V, 5; Stat. Th. V, 189 (ubi vid.     Barth.), et Jac. Gothofr. ad l. 7, Cod. Theod. de lustr. collat.     --_quassat hastam_, cf. ad I, 434.     435. _Titanes_, h.l. ut passim confusi videntur cum Gigantibus, in     quorum pugna cum Diis præcipuæ Martis fuere partes; vid. Claud.     Gigant. v. 75 sq.     --_satiatam sanguinis_, sanguine; vid. ad V, 274.     436. _implet campos curru_, h.e. strepitu currus, ut mox v. 444. Nam     βρισάρματος Ἄρης κεκληγὼς ἐπόρουσεν ut utar verbis Hesiodi Scut. H.     441, vel Homeri μέγα δ᾽ ἔβραχε φήγινος ἄξων Βριθοσύνῃ· δεινὸν γὰρ     ἄγεν θεὸν, Iliad. Ε, 838.     --Silius duo Maronis loca ante oculos habuit, Æn. VIII, 700 sq., et     XII, 331 sqq.     [437.] _Furor_, _Ira_, ac _Pavor_, ap. Stat. Th. III, 424, et     _Bellona_, _Pavor_ atque _Formido_, ap. Claud. in Rufin. I, 344 sq.     Martis sunt comites et aurigæ. Cf. ad v. 324. et _Bellona_ Hom.     Iliad. Ε, 333, al. et inf. V, 220 sq.     438. _operata_, vid. ad II, 674.     [439.] _atro flagello_, sanguineo, quale ei tribuit Virg. Æn. VIII,     703 (ubi vid. Cerda), et Lucan. VII, 568; cf. Broukh. ad Tibull.     I, vi, 46; Heins. ad Ovid. Ibin, v. 159, et Burm. ad Val. Fl. VIII,     20. Hastam ei pro stimulo dat Statius, Thebaid. lib. VII, vers. 73.       433. Vulgata lectio _illi_ ex errore typogr. in Marsi ed. orta.       436. _implet cursu_, h.e. emetitur, ed. Parm. quod recepit Drak.       prob. N. Heins. quia _currus_ v. 430, præcessit. Sed tam levem ob       causam nil mutandum.   Fertur ab inmenso tempestas horrida cælo,                        440   Nigrantesque globos et turbida nubila torquens   Involvit terras: quatitur Saturnia sedes   Ingressu tremefacta Dei, ripasque relinquit,   Audito curru, fontique relabitur amnis.     440 sqq. Numinis adventum, seu ἐπιφάνειαν et descensum in terram     tempestate motuque inprimis terræ indicari, olim omnium fere     populorum opinio fuit, iisque tam familiaris, ut ne a vulgari quidem     prosæ orationis usu abhorreret, quod vel ex Act. Apost. XVI, 25,     intelligitur; cf. Virg. Æn. III, 90 sq.; VI, 255 sq.; Apollon. II,     681; Sophocl. Œd. Col. v. 95; Callim. H. in Apoll. 2 et 7, ubi vid.     Spanh. Petron. c. 124, ubi vid. Intpp. Eodem spectant permulta     sacrorum poetarum loca et imagines, quæ vulgo male ubivis a descensu     Dei in montem Sinam et augusta illa latæ legis scena Exod. XIX,     arcessuntur, unde et totam hanc ideam a gentilibus petitam esse,     parum probabilis est conjectura; Drak. Ceterum Martis _currum_ non     minus fere exornavit poeta, quam Miltonus currum tonantem, a Deo     post rem ab angelis male gestam filio suo concessum, qui eo vectus     summum repente hostibus terrorem incutit eorumque agmen prosternit.     Forte et Martem h.l. κεραυνοβόλον finxit, ut Virg. Æn. I, 42,     Minervam.     442... 444. Summa δεινοτης et majestas in his vss. ut in toto loco a     v. 430. Cf. magnifica loca Hom. Iliad. α, 530; θ, 199, 443; ξ, 285,     inpr. ν, 18 sq. Hesiod. Scut. H. 437 sq. et Theog. 841 sq., inf.     VII, 458 sq.; IX, 300; Virg. Æn. XII, 334; Miltonus: _under his     burning wheels The stedfast Empyrean shook throughout, All but the  throne itself of God_, etc.