Punicorum Libri Septemdecim 20

	Punicorum Libri Septemdecim 20

642 seqq. Non tam animosus fingitur Achilles ab Hom. l.c.       [“Hom. l.c.” = Iliad. φ 136-384]     644 sq. Similiter, quod Drakenb. monet, Sicorim fl. punit Cæsar ap.     Lucan. IV, 141 sq., et Gyndem Cyrus ap. Sen. de ira III, 21.     --_lacerum_, etc., in rivos diducam.     646. _premam_, obturabo, fontes tuos obstruam; quod tamen ab his quæ     Scipio vss. 644, 645, minatur, abhorrere putat Lenz. Equidem non     video, cur utrumque locum habere non possit; alioquin _quove_ pro     _quoque_ substituerem.     --_nec tangere ripas_, retinere ripas suas. Lenz ad ripas Padi     refert.     648. _Sidonium_, Sidoniis h.e. Pœnis faventem, ut _undis socialibus_     v. 701. Cf. ad I, 118. Schmidius expressa putat Gr. μηδίζειν,     φιλιππίζειν.     --_infelix_, vid. ad II, 667.       642. _violentius_ Ox. et Put. cum priscis edd. _violentior_ R. 2,       Basil., Colinæi et aliæ edd. quas secuti sunt D. Heins. Cell. et       Lefeb. Nostra lectio, fateor, glossa videri potest, sed ad aures       gratior est, et auctoritate MSS. nititur: nam de c. Col. nihil       h.l. dixere Modius et N. Heins.       643. _mi_ ex emendat. Scalig., et Voss. recepit Cell. ut suavius       inter tot dactylos. Drak. adposuit simil. loc. Propert. II, iv       (al. 5), 3; _meritas in perfide_ Med. _meritas_, _imperfide_       quidam alii.       647. Forte leg. _quianam_; vid. ad I, 443.     Talia jactantem consurgens agger aquarum   Inpulit, atque humeros curvato gurgite pressit.                  650   Arduus adversa mole incurrentibus undis   Stat ductor, clipeoque ruentem sustinet amnem.   Nec non a tergo fluctus stridente procella   Spumeus inrorat summas adspergine cristas.     649. _jactantem_, ut ap. Virg. Æ. I, 102.     650. _Inpulit_, ὦσε ap. Hom. l.c. v. 235; conf. ad v. 597.     --_curvato gurgite_, vid. ad I, 472.     651. _Arduus adversa mole stat_, elegantius quam στῆναι ἐναντίβιον     ap. Hom. l.c. v. 266; cf. Virg. Æn. X, 771.     --_adversa undis_, quam undis obponit.     653. _stridente procella_, ut ap. Virg. Æn I, 102.     654. _inrorat_, adspergit, aqua roris instar guttatim destillante.       649. _agger_, non _aggere_, scripti.       651. _incurrentibus_, non _irrumpentibus_, Col. _adverso cumulo_       aliquando tentabat N. Heins. ut ad Trebiam referri possit; quod       vel sinc lect. mutatione licet. Sed vid. not.       652. _sustulit_ scripti et R. 3. Sed recte præferunt vulg. lect.       _sustinet_; ut _retinere amnem manibus et clipeis_ dixit Flor.       III, 3.   Ire vadis, stabilemque vetat defigere gressum                    655   Subducta tellure Deus; percussaque longe   Raucum saxa sonant; undæque ad bella parentis   Excitæ pugnant, et ripas perdidit amnis.     655. _stabilemque vetat defigere gressum_, ὀυδε πόδεσσιν εἶχε     στηρίξασθαι ap. Hom. v. 241, et _Suducta tellure_, κονίην δ᾽     ὑπέρεπτε ποδοῖϊν, v. 271.     656. _Deus_, Trebia, ut Xanthus μέγας θεὸς ap. Hom. v. 248.     657, 658. _ad bella parentis Excitæ_, a parente ad auxilium sibi     præstandum advocatæ.     --_ripas perdidit amnis_, exspatiatus est supra ripas; Lenz.     --_parentis_, Trebiæ, non Eridani, quod Dausq. putabat; vid. ad     I, 606.       655. _Nare vadis_ corrig. N. Heins. Sed nare quidem poterat,       subducta tellure, non vero ire et stabilem gressum defigere: quod       jam monuit Draken.       657. _parentis_, non _patentes_, Col. Oxon. R. 3, Parm. cf. Gron.       Obss. IV, 17.   Tum madidos crines, et glauca fronde revinctum   Adtollit cum voce caput: ≪Pœnasne superbas                       660   Insuper, et nomen Trebiæ delere minaris,   O regnis inimice meis? quot corpora porto   Dextra fusa tua! clipeis galeisque virorum,   Quos mactas, artatus iter cursumque reliqui.   Cæde, vides, stagna alta rubent, retroque feruntur.              665   Adde modum dextræ, aut campis incumbe propinquis.≫     659. Cf. Virg. Æn. VIII, 31 sq.; X, 205, et inf. v. 726.     660. _cum voce_, ut X, 432, et ap. Virg. Æn. X, 667, ≪cum voce manus     ad sidera tendit.≫     662. _regnis_, v. Burm. ad Val. Fl. II, 621.     663. _fusa_, vid. ad II, 113.     --Cf. Hom. l.c. 217 sq. Virg. Æn. V, 806 sq.     664. _Adde modum_, fac finem, _dextræ_, cædibus.     666. _incumbe_, ut ap. Virg. Georg. II, 311, et Æn. I, 84, ubi     videndus Heyne.       760. _Pœnosne superbos_ conj. D. Heins. Sed cf. sup. v. 645:       _superbus_ emend. N. Heins. quod merito placet Draken.       662. _quot_, non _tot_, Col. et Ox.       666. _aut_, non _et_. Put. et prisci libri ante Marsum editi.       Sensus verborum est: fac modum, seu finem cædibus, aut, si pugnare       cupis, non in alveo meo pugna, sed in campis.     Hæc, Venere adjuncta, tumulo spectabat ab alto   Mulciber, obscuræ tectus caligine nubis.   Ingravat ad cælum sublatis Scipio palmis:   ≪Di patrii, quorum auspiciis stat Dardana Roma,                  670   Talin’ me leto tanta inter prælia nuper   Servastis? fortine animam hanc exscindere dextra   Indignum est visum? redde o me, nate, periclis;     667, 668. Conf. Hom. Iliad. φ, 328 sq. Junonis partes Silius detulit     Veneri, Romanis faventi.     669. Similes preces ac vota Achillis ap. Hom. l.c. v. 272 sq., et     Ulyssis Odyss. ε, 298 sq., ex quo loco desumta est oratio Æneæ ap.     Virg. Æn. I, 93 sq., ut ex hac Hannibalis verba inf. XVII, 260 seq.,     ubi Drak. monet, veteres vehementer mortem in undis exhorruisse, tum     quod animam igne constare (vid. Virg. Æn. VI, 130 sq.), adeoque aqua     exstingui putarent; tum quod naufragio absumtis raro sepultura     obtingere posset. Cf. ad I, 154; Jani ad Hor. Od. I, xxviii, 23;     viros doctos ad Valerium Flaccum, I, 633; Burm. ad Petron. c. 103 et     114; Cuper. Obss. I, 8; Guther. de jure man. I, 10.     --_Ingravat_, ut ap. Virg. Æn. XI, 220, eodemque sensu _asperare_     inf. v. 774, et _acerbare_ VI, 116; Drak.     670. _Dardana_, vid. ad lib. I, 14.     671. _Taline leto_, tam fœdæ morti in undis; λευγαλέῳ θανάτῳ dixit     Homerus Iliad. φ, 281; Odyss. ε, 312.     672. _fortine_, etc., cf. ad II, 705.     673. _redde_, etc., ut apud Virg. Æn. II, 669; X, 61.     --_nate_, qui me ad Ticinum servasti.       672. _fortine_, non _fortunæ_, Col. et Mars.   Redde hosti! liceat bellanti arcessere mortem,   Quam patriæ fratrique probem.≫ Tum percita dictis                675   Ingemuit Venus, et rapidas direxit in amnem   Conjugis invicti vires: agit undique flammas   Dispersus ripis ignis, multosque per annos   Nutritas fluvio populatur fervidus umbras.     675. _fratrique_, Cn. Corn. Scipioni Calvo, qui notus est ex Liv.     XXI, 32, 60.     --Conf. Hom. Il. φ, 328... 384.     676 sq. _Ingemuit_, gravius μέγ᾽ ἄϋσε Hom.     679. _umbras_, arbores, Trebiæ ripam obumbrantes, ut ap. Virg. Ecl.     V, 40; Ge. I, 157; IV, 511, al. cf. Ind.       676. _direxit_ Col. ἐς ποταμὸν τρέψε φλόγα παμφανόωσαν dixit       Hom. Iliad. φ, 349; _detexit_ Ox. et Put. unde _derexit_ olim       scriptum fuisse suspicabatur Drak. quod tacite edidit Lefeb. conf.       ad II, 92. Vulgg. _detrusit_.       677. _inviti_ malebat N. Heins. quia Vulcanus semper Trojanis ac       proinde Romanis infensus fuerit. Sed ut alias Junoni, matri suæ,       sic nunc uxori obsequi potuit, et Silius, puto, expressit τὸ       ἀκάματον πῦρ Hom. Iliad. ς, 225, et φ, 341, unde et Virg. Æn. V,       680, _vires indomitas flammarum_ hausit, ut Noster VII, 370,       _indomitos ignes_: Ἥφαιστ᾽, οὔτις σοί γε θεῶν δύνατ᾽ ἀντιφερίζειν,       etc. dixit Hom. Iliad. φ, 357; conf. mox v. 681; Burm. vulgatam       lect. præferebat, quia Vulcanus ipse lampadem jacit v. 693 seq.       _flammas_, non _flammam_, Col. et Oxon. quos secutus sum.       679. _umbras_, non _undas_, iidem scripti cum priscis edd.   Uritur omne nemus, lucosque effusus in altos                     680   Inmissis crepitat victor Vulcanus habenis.   Jamque ambusta comas abies, jam pinus et alni;   Jam, solo restans trunco, dimisit in altum   Populus adsuetas ramis habitare volucres.   Flamma vorax imo penitus de gurgite tractos                      685   Absorbet latices, sævoque urgente vapore   Siccus inarescit ripis cruor: horrida late   Scinditur in rimas, et hiatu rupta dehiscit   Tellus, ac stagnis altæ sedere favillæ.     681. Conf. Virg. Æn. V, 662, et Georg. II, 307; inf. XVII, 96, et ad     VI, 556.     --_crepitat_, vid. Bentl. ad Hor. Od. IV, xi, 11.     682 sq. Imitat. Hom. Iliad. φ, 350 seq.     --_comas_, frondes, vel folia, ut χαίτη ap. Anacr. XXII, 3, et     Callim. H. in Del. v. 81: κόμη, τρίχες, τριχῶδες, seu τριχομανὲς de     arboribus et plantis, ὄρος κεκομημένον ὕλῃ, ap. Callim. H. in Dian.     v. 41, ubi vid. Spanh.     684. _Populus_, definite pro quav. arbore.     685. Conf. Ovid. Met. II, 211, et ad vss. 691... 695, ibid. v. 264     sqq., quem locum Silius expressit; Lenz.     --_imo de gurgite_, fundo, βυσσόθεν, absorbet, ἀναῤῥοιβδεῖ. Reliqua     minus ornata, quam ap. Hom. l.c. v. 361 sq. ubi Xanthus aheno, igne     ebullienti, comparatur.     686. _vapore_, ut ap. Virg. Æn. V, 683; τεῖρε δ᾽ ἀϋτμὴ Hom. l.l.     366.     [687.] _horrida_, squalida.       686. _sævumque_ conj. N. Heins. Non male.     Miratur pater æternos cessare repente                          690   Eridanus cursus; Nympharumque intima mæstus   Inplevit chorus adtonitis ululatibus antra.   Ter caput ambustum conantem adtollere, jacta   Lampade, Vulcanus mersit fumantibus undis:   Ter conrepta Dei crines nudavit arundo.                          695     690. Ipse Padus, in quem Trebia influit, magnam incendii, quo hic     ardebat, vim sensit: quod præclare poeta expressit.     --_pater_, vid. ad I, 606, et cf. IX, 187, et Virg. Ge. I, 482.     --_cursus æternos_, ut ἀΰπνους Sophocl. de fontibus; D. Heins.     691. _Nympharum_, Nereidum.     695. _Arundo_, sertum ex ea, tegens caput Dei fluvialis, _nudavit     crines Dei_, quia _conrepta_ est flammis, vel combusta. Conf.     v. 659.       693. _jactu_ Put. In aliis _tacta_.   Tum demum admissæ voces et vota precantis,   Orantique datum ripas servare priores;   Ac tandem a Trebia revocavit Scipio fessas   Munitum in collem, Graccho comitante, cohortes.     698, 699. Cf. ad v. 483, et Liv. XXI, 56.       696. Cum Lefeb., qui Virg. Æn. IV, 460, comparat, in contextum       recepi ingeniosam emendat. Gronov. ad Liv. XXXI, 5, quæ etiam a       N. Heins. et Drak. probatur, nititurque auctoritate c. Oxon., nisi       quod in eo _voce_ pro _vota_ legitur. _admissæ_ Col. Ox. R. 2,       h.e. exauditæ, ab effectu, quod jam notavit Drak. coll. Senec.       Consol. ad Marc. c. 2; _voces_ Ox. et Put. Vulgaris lectio _amissæ       vires et voce precantis_ idoneo sensu destituitur, quanquam τὸ       _vires_ sive ad Vulcanum, sive ad Trebiam (ut Ξάνθοιο δάμη μένος       ap Hom. Iliad. φ, 383) retuleris, vel _admissæ vires_ cum Drak.       reposueris: nec difficultates tollit conj. Barthii _devota       precanti_; vel Cell. _et voce precanti_.       698. _Sic tandem_ omnino legendum videbatur Withofio.   At Pœnus, multo fluvium veneratus honore,                        700   Gramineas undis statuit socialibus aras,   Nescius heu! quanto Superi majora moverent,   Et quos Ausoniæ luctus, Trasymene, parares.     700. _honore_, vid. ad III, 218.     701. _Gramineas aras_, e cespite, βωμοὺς ἀυτοσχεδίους, ut ap. Virg.     Æn. XII, 118; Ovid. Met. VII, 240, al. cf. Ind.     --_undis socialibus_ cf. ad v. 648.     703. Silius silentio prætermittit prælia, hiberno tempore prope     Placentiam commissa, de quibus vid. Liv. XXI, 57 et 59.       701. _statuit_ Col. trahit Put. Vulgo _stravit_.     Boiorum nuper populos turbaverat armis   Flaminius, facilisque viro tum gloria belli,                     705   Corde levem atque astus inopem contundere gentem.   Sed labor haud idem Tyrio certasse tyranno.   Hunc, lævis Urbi genitum ad fatalia damna   Ominibus, parat imperio Saturnia fesso   Ductorem, dignumque virum veniente ruina.                        710     704 sq. C. Quinctius Flaminius Nepos Cos. A.U. DXXX, adeoque sex     annis ante alterum consulatum, in quo ad Trasymenum lacum, quod nunc     poeta memorabit, periit, victoriam de _Boiis_ reportaverat, quam     tamen tribunis suis debebat temerarius imperator, qui imperitia sua     eam pæne prodiderat. Eam ob causam, et quoniam auspicia, prodigia ac     literas, quibus Romam revocabatur, spreverat, non nisi privatus et     plebe indignante triumphabat. Cf. V, 107 sqq., 646 sq.; Liv. XXI,     63; XXII, 6; Oros. IV, 13; Flor. II, 4; inpr. Polyb. II, 31... 34,     et Plut. in Marcell. p.m. 299, et in Flamin.     706. _Corde levem_, v. ad v. 50.     --_contundere_ gravius quam vincere, domare, ut ap. Virg. Æn. I,     264, ≪populosque feroces Contundet, etc.≫ cf. Broukh, ad Tib. III,     vi, 14.     708. _lævis Ominibus_, adversis fatis: vel _omina_ ad Flaminii     genesin, seu horoscopum spectant.     709. _Saturnia_, cui poeta omnium, quæ Romanis contingunt, malorum     causam adtribuere solet.     --_fesso_, malis, cladibus, bello; conf. ad I, 566.     710. _ruina_, insigni clade.       705. _dum_ Col. _data gloria_, vel _facilisque v. tum gloria,       bellis_, etc. emend. N. Heins. _facilique bello_, ut ap. Justin.       VII, 3, conj. Burm. ut _tum_ facili bello hostes contundere ei       gloriæ fuerit, quam nunc ipsi fortuna denegaverit. Vulgatam lect.       tuetur Lefeb. et explicat: facilis ei fuit gloria in hoc bello,       contundere, etc.   Inde ubi prima dies juris, clavumque regendæ   Invasit patriæ, ac sub nutu castra fuere;   Ut pelagi rudis, et pontum tractare per artem   Nescius, adcepit miseræ si jura carinæ,   Ventorum tenet ipse vicem, cunctisque procellis                  715   Dat jactare ratem: fertur vaga gurgite puppis   Ipsius in scopulos dextra inpellente magistri.     711. _prima dies juris_, calendæ Januariæ, quibus consulatum iniit.     713... 717. Cf. ad I, 687 sq.     --_artem_ κατ᾽ ἐξ. esse peritiam navis gubernandæ, monent Barth. ad     Stat. Th. III, 29, et Drak. ad h.l. et ad XIV, 454.     714. _jura carinæ_, ut _regna_ et _imperium navis_, ap. Val. Fl. I,     418 (ubi vid. Burm.), et V, 14.     715. _Ventorum tenet vicem_, est loco ventorum, et imperitia sua     facit, quod venti solent.     716. _Dat jactare_, cf. ad V, 324; Virg. Æn. I, 319. ≪dederatque     comas diffundere ventis.≫     717. _magistri_, gubernatoris navis, inter quos Liv. quidem XXIX,     25, et XLV, 42, non vero poetas distinguere, monet Drak.       712. _ac_, non _et_, Col. Quinque, qui sequuntur, versus turbati       sunt in c. Puteol.       714. _miser ut si_ corrig. Barth. Adv. X, 24. Sed _misera_ est       navis, quia tali committitur gubernatori.   Ergo agitur raptis præceps exercitus armis   Lydorum in populos, sedemque ab origine prisci   Sacratam Corythi, junctosque a sanguine avorum                   720   Mæonios Italis permixta stirpe colonos.     719 sq. Etruriam intellige, et de _Lydorum populo_, a quo, vulgari     Romanorum a Græcis adscito errore, Etruscorum, seu Tyrrhenorum origo     repetitur; vid. Heyne ad Virg. Æn. VIII, 479; IX, 11, et Exc. III,     ad Æn. VIII; Lips. et Ernesti ad Tac. Ann. IV, 55; de _Corytho_     autem, Etruriæ principe ac conditore _Cortonæ_ urbis (unde montes     _Cortonenses_, quos Trasymenus subit, mox v. 823.) Heyne ad Æn. III,     170; IX, 10; X, 719, et Exc. VI, ad Æn. III; it. Cluver. Ital. ant.     p. 590 sq. Cf. V, 9 sq., et ad VIII, 472.     721. _Mæones_, prisci Lydiæ coloni, et hinc Etrusci; cf. Virg. Æn.     VIII, 499; XI, 759; Herodot. I, 7, et Ind.       720. _Corithi_ et _Coriti_ vulgo vitiose scribitur; vid. Heyne ad       Virgil. Æneid. lib. III, v. 170, et IX, 10.     Nec regem Afrorum noscenda ad cœpta moratur   Laude super tanta monitor Deus: omnia somni   Condiderant, ægrisque dabant oblivia curis,   Quum Juno, in stagni numen conversa propinqui,                   725   Et madidæ frontis crines circumdata fronde   Populea, stimulat subitis præcordia curis,   Ac rumpit ducis haud spernenda voce quietem.     722. vid. V.L.     --_miscenda ad cœpta_, h.e. turbanda consulis consilia, suspicatur     vir doctus in _Allg. Lit. Zeit._ 1796, _N._ 139.     723. _Deus_, vel omnino est numen divinum, vel pro dea, ut ἡ θεὸς;     cf. Virg. Æn. II, 632; VII, 498, et Vulp. ad Tibull. I, vi, 43.     --In his poetæ animo oculisque obversabatur locus Virg. Æn. VIII,     26... 67, ubi vid. Heyne, et ad Æn. II, 268 seq.     724. _curis ægris_, quæ ægros, miseros faciunt homines, cf. ad I,     85, in V.L.     725. _stagni_, Trasymeni lacus.     726. Cf. Virg. Æn. VIII, 31 sq., et sup. v. 659.       722. _nascenda_ scripti et priscæ edd. ante Basil., in qua primum       _noscenda_ reperitur. Prius recepit Lefeb. et exponit, mox futura.       Male! _pascenda_ conj. N. Heins. non improb. Drak. coll. sup.       v. 9, et VII, 497. Neutrum vulgatæ lect. præferendum, cujus hæc,       puto, sententia est: Juno Hannibalem non moratur, quominus, h.e.       exhortatur, (nam λιτότης esse videtur) ut consulis cœpta, seu       conatus propius noscat, eumque in Etruriam subsequatur, _super       T. laude_, propter tantam, quam sibi ita parare possit, gloriam:       nisi verba _laude s. t. monitor_ jungere malis. Sed vix dubito,       quin _molienda_ legendum sit, hoc sensu: Juno adhortatur H. ad       præclara, sed gravis moliminis facinora obeunda pro tanta, quæ       inde redundet, laude et gloria. Ita Silius plane exscripsit Virg.       Æn. IV, 233; sed et præter poetarum morem primam syllabam       corripuit, vel tribus vocem syllabis extulit, ut _Pelio_ sup. III,       495, et alia.       725. _numen_ Col. Pro vulgata _juvenem_ male pugnat Dausq.       727. Vox _curis_ modo præcesserat. Forte poeta scripsit _jussis_,       ut ἔπεα πτερόεντα ap. Hom.       728. Hic versus merito ejiciendus videbatur N. Heins. qui bene       monebat, dormienti hæc Hannibali, non vigilanti oblata esse, et       frigere illud _haud spernenda voce_. Lente contra hunc versum, pro       majestate Divæ, procedere putat Lefeb. et interpretatur: Juno       turbat quietem somni voce plurimi facienda; κατ᾽ ἀντίφρασιν, ut       _morum non spernendus_ ap. Tac. Ann. XIV, 40.   ≪O felix famæ, et Latio lacrimabile nomen,   Hannibal, Ausonia si te Fortuna creasset,                        730   Ad magnos venture Deos! cur fata tenemus?   Pelle moras: brevis est magni fortuna favoris.     729. _Latio lacrimabile nomen_, cf. I, 110 sq., et III, 73.     --_nomina_, ut ὀνόματα, pro hominibus ponuntur, ut VI, 298; XI, 513,     al.; cf. Heyne ad Tibull. III, iv, 61, et Bentl. ad Hor. Od. III,     xxvii, 34. Passim quoque _nomen_ redundat; v. ad V, 161.       [“XI, 513” recte XI, 511]     730. Qui Deus olim futurus esses, si in Italia nasci tibi     contigisset, ubi tales viri, qualis tu es, in Deorum numero referri     solent. Drak. comparat inf. VII, 36, 37, et Cic. pro Muræna c. 36,     ≪gratias egit Diis... quod ille vir in hac republica potissimum     natus esset;≫ add. inf. XVII, 403, 404.     731. _cur fata tenemus_, retinemus, remoramur? ut _fatis currentibus     obstare_ VII, 307, et contra _urgere fata_ VII, 224; _fata irritare_     V, 234; _incumbere fortunæ_ VII, 241; _Præcipitare fatum_ I, 691;     _lacessere fata_ XV, 36, vel _fato urgenti incumbere_ ap. Virg. Æn.     II, 653.       730. _Ausoniæ_; conj. Dausq. et N. Heins. Prior tamen et Draken.       _Ausonia_ etiam pro _in A._ dici posse monent; _fortuna favoris_,       ut v. 732, Col. culpa librarii male festinantis. Conf. ad VIII,       468.       731. _cur_ Col. et Put. _cui_ Ox. Vulgo _quum f. t._ quod Cell.       exponit: dum per fata nobis licet nocere Romanis; _cur tanta_ Put.   Quantum vovisti, quum Dardana bella parenti   Jurares, fluet Ausonio tibi corpore tantum   Sanguinis, et patrias satiabis cædibus umbras.                   735   Nobis persolves meritos securus honores.   Namque ego sum, celsis quem cinctum montibus ambit   Tmolo missa manus, stagnis Trasymenus opacis.≫     734. _Jurares_, cf. I, 113 sq.     735. _satiabis_, placabis, ut ap. Virg. Æn. II, 587.     736. Imitat. Virg. Æn. VIII, 61 sq.     738. _Tmolo_, ex Lydia, cujus mons est Tmolus.     --_missa manus_, h.e. Etrusci, cf. ad v. 719, et VII, 210.       736. _meritos_ scripti et editi ante Marsum, qui primus _merito_       refinxit; _persolve emeritos_ in mentem veniebat N. Heins.       738. _stagni opaci_ corrig. idem.     His agitur monitis, et lætam numine pubem   Protinus aerii præceps rapit aggere montis.                      740   Horrebat glacie saxa inter lubrica, summo   Piniferum cælo miscens caput, Apenninus.   Condiderat nix alta trabes, et vertice celso   Canus apex structa surgebat ad astra pruina.   Ire jubet: prior exstingui labique videtur                       745   Gloria, post Alpes si stetur montibus ullis.     739. _numine_, ejus monitis. Cf. ad I, 93, in V.L.     741. Cf. omnino Liv. XXI, 58, cujus narrationem cur tam strictim     adtigerit Silius mireris, quum tamen poeticum ornatum et res     admittat, et ipse diligenter sectetur.     --_Horrebat_, etc. Cf. Virg. Æn. IV, 249, 251; XII, 702 sq.     744. _pruina_, vid. ad III, 533.     746. Si, post Alpes superatas, aliis iisque minoribus montibus iter     impediatur et obstruatur.       739. _lætus_ edidit Lefeb. invitis membrr. quasi non exercitus       quoque hoc visu lætari possit.       744. _structa_, non _stricta_. Colon. quod multis exemplis       illustrarunt Drak. et, quos laudavit, Salmas. ad Tertull. de Pall.       p. 286 seq. Zinzerl. Promuls. crit. c. 49; Gonsal. ad Petron. c.       CX, et Gronov. Diatr. Stat. p. 90.       745. _lubet_, vel _juvat_ malebat N. Heins.   Scandunt prærupti nimbosa cacumina saxi,   Nec superasse jugum finit, mulcetve laborem.   Plana natant, putrique gelu liquentibus undis   Invia limosa restagnant arva palude.                             750     748. _mulcet laborem_, minuit, ut XII, 220.     --Delet hunc versum Col. Imo vero ex eo quodammodo pendent     sequentia, cum quibus cohæret: dicit enim, superato jugo jam nondum     finitum fuisse laborem (_superasse jugum_, græco more pro superatus     montis adscensus), sed quasi novum ex paludibus in plano campo     objectum. Ern.     749 sq. Nam Apenninum transgressos _plana natantia_ h.e. planities,     seu campi paludosi (quos Silius solita verborum luxuria depingit)     remorabantur. Liv. XXII, 2, ≪Propiorem viam (in Etruriam) per     paludem petit, qua fluvius Arnus per eos dies solito magis     inundaverat.≫ Proprie hoc iter non continuo H. ingressus est, simul     atque Apenninum superavit; vid. Liv. XXI, 59. Sed poeta res levioris     momenti omittere solet.     --_putri_, resoluto, nondum indurato _gelu_ impediti rivi se late     diffundunt; ut solent, quæ calore liquescunt; Cellar. coll. Virg.     Ge. I, 43.       748. Totus deest versus c. Col. prob. N. Heins. qui ejus loco unum       alterumque desiderari, vel certe _finis cumulusque laborum_       legendum putat. Sed recte, opinor, hunc versum vindicat,       codicemque Col., teste Modio, suas quoque lacunas habere monet       Lefeb. cf. mox ad v. 750; _mulcetve_, non _mulcetque_, Put. quod       recepi cum Lefeb.       749. _liquentibus_, non _linquentibus_, Parm. Bas. Mars. Junt.       Ald. Gryph. Nut. prob. etiam Dausq.       750. Totus versus abest. c. Col. _Invia_ Ox. Put. Tell. et editi       ante Marsum, qui primus _Invida_ dedit, quod tamen jam in R. pr.       legi testatur Lefeb. _Invia_ jam conj. Dausq. vel _Uvida_, quod in       mentem quoque venit N. Heins. ut et mox _duci nudus_.   Jamque ducis nudus tanta inter inhospita vertex   Sævitia quatitur cæli, manante per ora   Perque genas oculo: facilis sprevisse medentes,   Optatum bene credit emi quocumque periclo   Bellandi tempus: non frontis parcit honori,                    755   Dum ne perdat iter: non cetera membra moratur   In pretium belli dare, si victoria poscat;     751 seq. Hannibal, quod jam Drak. observasse video, Apenninum     transgressus, sæva tempestatis vi, in via per paludem et profundas     Arni fl. voragines, alterum amisit oculum, testibus Polyb. III, 79;     Liv. XXII, 2, et Corn. Nep. c. 4; (qui tamen non omnino cum illis     consentit, de quo vid. ej. Intp. et Drak. ad Liv. l.c.) non a     frigore in Alpibus, quod Schol. Juven. ad Sat. X, 153, adnotavit.     751. _tanta inhospita_, tam i. loca, ut VI, 308.     753 sq. ≪Quia medendi nec locus nec tempus erat, altero oculo     capitur,≫ Liv. et Polyb. l.c. quæ poeta exornavit.     --_facilis sprevisse_ (ἀοριστῶς) h.e. facile spernebat, ut I, 225;     VIII, 59.     754. _bene_, h.e. vili pretio, parvi _emi_; quam locutionem, vel     tironibus notam, magna exemplorum copia illustravit Drak. ad h.l. ad     V, 601, et VII, 620.     755. _frontis honos_, possit esse decora facies, ut ap. Stat. Silv.     I, ii, 113. Sic _honor capitis_, ap. Plin. Paneg. 8, id. qd., _caput     honestum_, ap. Virg. Ge. II, 392. Sed h.l. est frontis decus h.e.     oculi, ut cornua Tacito _gloria frontis_ dicuntur Germ. c. 5;     _honores_, pulchritudo, _formæ_ inf. XII, 243; _h. togæ_ VI, 394;     _h. croceus_, color rutilus et pulcher VIII, 442; cf. Heyne ad Virg.     Æn. I, 591, et Jani ad Hor. Od. II, xi, 9.       753. Vulgo distingunt, _Perque genas, oculo f. sprev. medentes.       Optatum_, etc. quod præferendum videtur Schmid.       756. _moretur_ volebat N. Heins.   Satque putat lucis, Capitolia cernere victor   Qua queat, atque Italum feriat qua comminus hostem.   Talia perpessi tandem inter sæva locorum                         760   Optatos venere lacus; ubi deinde per arma   Sumeret amissi numerosa piacula visus.     761. _lacus_, ad Trasymenum lacum.     762. _piacula_, solatia.       759. _petat_ pro _queat_ R. 2, Benes. et alii, teste ac prob. Lef.       ut _petat cernere_ sit pro _eat c._, ut _ite precari_ inf. v. 793.       Sed quis unquam ita locutus est, vel ex forma dicendi _petere       locum_ hoc efficiet?     Ecce autem Patres aderant Carthagine missi:   Causa viæ non parva viris; nec læta ferebant.   Mos fuit in populis, quos condidit advena Dido,                  765   Poscere cæde Deos veniam, ac flagrantibus aris   (Infandum dictu!) parvos inponere natos.     765. Poeta, ornatus et variationis studiosissimus, facile in     episodium hoc incidere poterat, memor libri III, 64 seq.     --_Mos_, Pœnis a Phœnicibus, quorum Moloch a Saturno parum diversus     fuisse videtur, traditus, pluribusque barbaris gentibus communis, de     quo vid. præter VV. DD. ad h.l. Column. ad Ennii Ann. I, p. 28; Ill.     Meiners de relig. varior. popul.; Hendreich de republ. Carthag. II,     i, 4; Bryant. de sacrif. hum. et Michaelis Jus Mos. T. V, §. 247.     Notandum vero ex v. 768, sacrificium hoc annuum fuisse sortique     commissum.     --_condidit_, vid. ad I, 28, in V.L.     766. _Poscere Deos veniam_, vel _pacem_, pro gratiam et opem ab iis     petere, vel simpl. illos placare, ut in formulis precum, inpr.     pontificum, passim occurrit. Conf. XV, 437; Virg. Æn. III, 261; IV,     50; Liv. I, 16; VII, 2, al.   Urna reducebat miserandos annua casus,   Sacra Thoanteæ ritusque imitata Dianæ.   Cui fato sortique Deum de more petebat                         770   Hannibalis prolem discors antiquitus Hannon.   Sed propior metus armati ductoris ab ira,   Et magna ante oculos stabat genitoris imago.     768. _annua_ quotannis.     --_casus_, sacrificium.     769. _Diana Thoantea_, ut XIV, 260, et ap. Val. Fl. VIII, 208, h.e.     Taurica, seu Scythica, cui hostiæ humanæ mactabantur; quem deæ     cultum, ex fabulis de Iphigenia, Oreste ac Pylade notissimum,     _Thoas_, rex Taurorum, primus instituisse dicitur; vid. Herodot. IV,     103; Strab. V; Diodor. IV, 45; Pausan. III, 16; IX, 19; VV. DD. ad     Ovid. ex Ponto III, ii, 45... 96, et Trist. IV, iv, 63... 82; Hygin.     fab. 98, et 120; Serv. ad Virg. Æn. II, 116; Spanh. ad Callim. H. in     Dian. v. 173, 174; Muncker. ad Antonin. Liberal. fab. 27, et Eurip.     Iphig. v. 39.     770. _petebat_, destinabat. Cf. II, 29.     771. _discors Hannon_, cf. ad II, 277.     772. _metus propior_, cf. I, 32.       773. _genitoris_, non _redeuntis_, Col.     Asperat hæc fœdata genas, lacerataque crines,   Atque urbem complet mæsti clamoris Imilce.                       775   Edonis ut Pangæa super trieteride mota   It juga, et inclusum suspirat pectore Bacchum.     774. Præclare adfectus materni vis singulis Imilces factis verbisque     exprimitur.     --_Asperat_, auget, _hæc_, metum hujus iræ paternæ, Imilces,     conjugis, mœror, ut _asperare ignes_ dixit Val. Fl. V, 369; _a.     iram_ Tac. hist. II, 48; cf. ad v. 669.     776 sq. Conf. Virg. Æn. IV, 300 sqq. (ubi vid. Heyne de _orgiis     trietericis_ et _motis sacris_), et Lucan I, 674 sq.     --_Edonis_, Baccha, ab Edonis, populo Thraciæ, ubi orgia Bacchi     potissimum celebrabantur. Conf. Intpp. ad Theocr. VII, 111; Bentl.     ad Hor. Od. III, xxv, 9, et viros doctos, in V.L. laudatos.     --_Pangæa juga_, ut II, 73.     777. _suspirat_, ἀναπνεῖ, pro spirat, πνεῖ, ut XII, 136, et XIII,     426; D. Heins. Similiter _totum spirant præcordia Phœbum_, Drak.     monente, dixit Claud. de R. P. I, 6; cf. ad III, 240 et 697; Burm.     ad Val. Fl. II, 278.       774. _Asperat_ Col. Recte. _Asperad_ Oxon. Vulgo _imago Aspar: ad       hæc_, etc. ut _Aspar_ sit Hannibalis filius et nomen Punicum, ut       _Bostar_, _Gestar_, _Hamilcar_, et alia. _Aspera ad hæc_ conj.       Dausq. et Scalig. quod recepit Cell.       776. In _Edonis_, Gr. Ἠδωνίς, ut alii in _Bistonis_ et _Sidonis_,       secundam corripuit etiam Lucan. I, 675, ubi _Odonis_ scribendum       putabat Salmas. ad Solin. c. 9, pag. 153, al. 109, quia Ὀδονὲς       ἑλκεσίπεπλοι Dionysio sunt populus Thraciæ, quod probavit Berkel.       ad Steph. Byz. Ethn. voc. Ἠδωνοί. Sed vid. Heins. et Burm. ad       Virg. Æn. XII, 365; ad Ovid. Rem. Am. v. 593; Oudendorp. ad Lucan.       l.c. Heyne ad Virg. Cir. v. 165, et quos Drak. laudat, Silium       nostrum V, 463; VIII, 57, 412, 578, 579; XV, 15, 337, (quibus       locis eadem utitur licentia) Heins. ad Ovid. Trist. IV. i, 42;       Broukh. ad Prop. I, iii, 5; IV, ii, 61; Spanhem. ad Callim. H. in       Apoll. v. 73; Bentl. ad Hor. Od. I, xxv, 11; III, xxv, 9; Barth.       ad Stat. Silv. I, vi, 64, et Theb. V, 78, Serv. ad Virg. Æ. I,       343, et Intpp. ad Catull. Nupt. Pel. et Thet. v. 37; conf. sup. ad       III, 252, et ad VI, 303.   Ergo inter Tyrias, facibus ceu subdita, matres   Clamat, ≪Io conjux! quocumque in cardine mundi   Bella moves, huc signa refer: violentior hic est,                780   Hic hostis propior! tu nunc fortasse sub ipsis   Urbis Dardaniæ muris, vibrantia tela   Excipis intrepidus clipeo, sævamque coruscans   Lampada, Tarpeiis infers incendia tectis.     778. _facibus subdita_, propr. facibus subditis, igni admoto     combusta, unde _clamat_; vel simpl. pro incitata sc. furore, ut     _faces subjicere invidiæ_, _bellis_, etc., et _subdere ignem     seditioni_ Liv. VIII, 32: vel _subdita_, subjecta, permissa, adeoque     stimulata _facibus_, h.e. ceu Mænas, quæ adcensis facibus noctu per     montes ac nemora cum clamore discurrit. Ejusmodi certe faces     contextui aptiores sunt. Cf. V.L.     779 seq. Tota oratio spirat furentem ac bacchicum mentis fervorem,     quo instincta Imilce in absentem maritum acerrime invehitur; et     gravissimæ indignationis adfectum, qui, elevata herois laude ac     gloria, tenerrimos paterni amoris sensus agitat et v. 787 sq., cum     amara inrisione permiscetur; sed, quod minus exspectes et probes,     nimis abrupte v. 791, (ubi τὸ _porro_ ῥητορικῶς magis, quam δεινῶς     dictum) ad pios philosophicosque, etsi præclaros, sensus descendit,     quibus enthusiasmi impetus, qui subito v. 796, iterum effervescit,     interrumpitur.     --_Io conjux_, ut _Io Bacche!_ cf. ad V, 634, in V.L.     --_cardine mundi_, plaga, seu regione.     781. _propior_ tibi, tanquam patri; ad te magis spectat.     782. _vibrantia_ se, vibrata; vid. ad I, 539.       778. _concita_, vel simile quid legendum semper putavi cum Burm.       In vulgata certe lect. quocumque te vertas (vid. not.), duri quid       inest, cujus tamen rei culpa in ipso forte poeta residet. De       facibus Bacchicis agi videtur; unde non satisfaciunt Schmid. et       Lefeb. qui Vulgatam defendunt ex VII, 351; X, 228; XVII, 224; ut       sit hypallage et græcismus.   Interea tibi prima domus atque unica proles                      785   Heu! gremio in patriæ Stygias raptatur ad aras.   I nunc, Ausonios ferro populare penates,   Et vetitas molire vias! I, pacta resigna   Per cunctos jurata Deos! sic præmia reddit   Carthago, et tales jam nunc tibi solvit honores!                 790     788. _molire vias_, ut ap. Virg. Æn. X, 477, et VI, 477; ubi vid.     Heyne.     --_vetitas_, vid. ad III, 501.     --_pacta resigna_, irrita fac, rumpe, propr. sigillo ablato. Schmid.     adcipit pro simpl. _signa_, firma.     [789 sq.] Vis verborum _sic_ et _tales_ voce et gestu declaranda.       786. _gremio in p._ scripti; _gremio e. p._ malebat N. Heins. h.l.       et XI, 587. Vulgg. _gremio patriæ_ prob. Lefeb.       790. _solvit_ Col. _fovit_ Ox. et Put. _vovit_ libri editi.   Quæ porro hæc pietas, delubra adspergere tabo?   Heu primæ scelerum causæ mortalibus ægris,   Naturam nescire Deum! justa ite precari   Ture pio, cædumque feros avertite ritus.     791. Notum est, priscos homines sanguinis effusionem religioni     habuisse, iisque morem fuisse θεοὺς καρποῖς, h.e. ἀπαρχαῖς ἀγάλλειν,     hisque frugum primitiis ac libaminibus solum deinde tus sine hostiis     addere. Cf. loc. class. Ovid. Fast. I, 337... 454, et IV, 409 seq.     792. _ægris mortalibus_, ut ap. Virg. Ge. I, 237; cf. ad I, 85, in     V.L.     794. _Ture pio_, quo pietatem in Deos testamini, ut ap. Tibull. II,     ii, 3; III, iv, 10, et Virg. Æn. IV, 637; V, 745.     795. Conf. Intpp. ad Act. Apost. XVII, 28, 29; Dausq. citat Cic.     Leg. I, 8; Epictet. I, iii, 9; Polyb. Ecl. 25, et al.     --_hactenus_, id tantum, _sit satis_; sufficiat certe animalia, non     homines mactasse. Conf. XIII, 270, et IX, 347, ubi Drak. laudat     Gronov. Obss. I, 15, et Obss. in Script. Eccles. c. 22. Lefeb. qui     vers. 791, _tabum_ etiam de sanguine humano intellexerat, h.l.     vertit: _contentons-nous a l’avenir de n’immoler que des animaux sur     les autels_. Ernesti toto h.l. non victimas humanas, sed in genere     cruenta sacrificia reprehendi putat, quoniam his sublatis et illæ     tollantur, ideoque jungit _hactenus sit satis_, hoc sensu: desinite     nunc tandem cruentis sacrificiis Deos colere; aut si firmiter vobis     persuasistis, Superis tale nefas placere posse, me immolate. Neuter     mihi quidem sententiam suam persuasit.       793. _ite precati_ Col. Ox. R. 3, Parm. Med. Sed exquisitius est       vulgatum _ite precari_ h.e. precatum, ut _veni sperare_, _ruit       animare_, et similia græce dicuntur; vid. quos Drak. laudat. Prop.       I, i, 12; Stat. Silv. V, iii, 11; Ovid. Am. II, ii, 21; Vulp. ad       Prop. I, vi, 34; Heins. ad Claud. R. P. III, 386, 387, et in       Rufin. II, 98; conf. sup. ad I, 170, et inf. ad XIV, 581; ubi       Drak. citat Stat. Th. VII, 177.   Mite et cognatum est homini Deus: hactenus, oro,                 795   Sit satis ante aras cæsos vidisse juvencos;   Aut si, velle nefas Superos, fixumque sedetque,   Me, me, quæ genui, vestris absumite votis.     797. _nefas_, nefaria hæc sacrificia, sc. humana.     --_fixumque sedetque_, cf. Virg. Æ. IV, 15.     798. _absumite_, perdite, mactate, _vestris votis_, victima vota,     vel votorum, quæ fecistis quorumque rei estis, solvendorum causa.     Cf. Virg. Æ. III, 279, et ibi Heyne.       796. _fudisse_ conj. N. Heins. quod languet, quia vox _cæsos_       eandem exprimit notionem.       798. _absumite_, non _assumite_, Col. et Put.   Cur spoliare juvat Libycas hac indole terras?   An flendæ magis Ægates, et mersa profundo                        800   Punica regna forent, olim si sorte cruenta   Esset tanta mei virtus prærepta mariti?≫     799. _hac indole_, hoc puero tantæ indolis.     800. _Ægates_, ut I, 61.     --_mersa Punica regna_, jactura tot navium hominumque, qua simul     imperium maris nobis ereptum, et populus nomenque Pœnorum ad     internecionem prope redactum est.     802. _virtus mariti_, ut μένος Ἄρηος, etc., vid. ad v. 599.       801. _sorte_ non _forte_, Col. R. 3, Parm. Med.       802. _præcepta_ Ox. h.e. ante diem intercepta, propr. ante capta,       ut _prævertere_ III, 329, et _præsumta_ V, 209; VI, 300; prob.       N. Heins. quem vid. ad Val. Fl. IV, 341, 751; ad Virg. Æ. X, 277;       ad Claud. Cons. Mall. v. 262; ad Ovid. Epist. XVII, 107, et Fast.       IV, 940; cf. ad VI, 300; XV, 659; XVI, 338, et Gronov. ad Liv.       XXII, 41.  [“XV, 659; XVI, 338” recte XV, 656; XVI, 337]     Hæc, dubios vario Divumque hominumque timore,   Ad cauta inlexere Patres; ipsique relictum,   Abnueret sortem, an superum pareret honori.                      805   Tum vero trepidare metu vix compos Imilce,   Magnanimi metuens inmitia corda mariti.     803. _Hæc_, verba.     804. _cauta_, consilia.     --_ipsique_, Hannibali. An ut αὐτὸς ἔφα?       803. _hominisque_ Ox. Put. R. 3, Med. h.e. Hannibalis, cujus       vindictam, filio cæso, non minus quam deorum iram, sacrificio       neglecto, extimescebant. Id probavit Barth. Adv. VI, 3, et recepit       Lefeb. nec spernendum crediderim, quia tum τὸ _ipsique_ v. seq.       minus durum est, et facilius intelligitur, cur v. 810, ipse       Hannibal _æquatus Superis_ sibi videatur; _Superum Hannibalisque       favore_ conj. Heins. Lenior certe medicina foret, _Divum       Hannibalisque timore_, vel _Divumque ducisque t._, nisi malis       _regique_ pro _ipsique_ refingere.       806. _sui_ pro _metu_ scribendum censebat N. Heins. ut _sui_       exciderit ob cognatas literas voc. _vix_. Equidem leviori       mutatione reponerem _trepidat mentis_. Pro vulgata lect. stat       Lefeb., quum _compos_ absolute dicatur inf. XVII, 226. Sed ibi       v. 222, integra loquendi forma _mentis compos_, quæ repetitur,       præcesserat, et præterea τὸ _metu_ merito supposititium videbatur       N. Heins. quum _metuens_ mox subsequatur. Itaque aut versus 806 et       807 corruptos, aut, quo magis fere sententia mea qualiscumque       inclinat, a mala manu insertos laciniasque esse, e margine       adsutas, necesse est.     His avide auditis ductor sic deinde profatur:   ≪Quid tibi pro tanto non inpar munere solvat   Hannibal æquatus Superis? quæ præmia digna                       810   Inveniam, Carthago parens? noctemque diemque   Arma feram; templisque tuis hinc plurima faxo   Hostia ab Ausonio veniat generosa Quirino.     809 seq. Oratio bene convenit ingenio Hannibalis, quod in gratia     quoque referenda superbiæ indicia prodit.     810. _Hannibal æquatus Superis_, quod divina res et sacrificii causa     ejus arbitrio permittitur; Cellar. coll. Plinio, Epist. I, 7, pr.     Non male. Confer tamen ad v. 803, in variis lectionibus.     813. _ab Ausonio Quirino_, a populo Romuli, h.e. Romano.       809. _nunc impar_ rectius putabat N. Heins. ut imparem se       fateatur. Sed Drak. monet, vulgatæ lect. eundem sensum esse: Quid       tibi solvam pro tanto munere, quod ei non inpar sit?       813. _veniet_ R. 2, non inprob. Lefeb. coll. Terent. Eunuch. II,       ii, 53, _faxo insultabis_, pro _insultes_.   At puer armorum et belli servabitur heres.   Spes, o nate, meæ, Tyriarumque unica rerum,                      815   Hesperia minitante, salus, terraque fretoque   Certare Æneadis, dum stabit vita, memento.   Perge, patent Alpes; nostroque incumbe labori.   Vos quoque, Di patrii, quorum delubra piantur   Cædibus, atque coli gaudent formidine matrum,                    820   Huc lætos vultus totasque advertite mentes.   Namque paro sacra, et majores molior aras.     817. _stabit_, vid. ad II, 639, in variis lectionibus.     --_certare memento_, confer ad III, 118.     820. _formidine matrum_, præclare pro cædibus et sacrificiis, quæ     matres potissimum horrent et reformidant.     822 seqq. Color orationis fere ut apud Virg. Æneid. XI, 515 sq.     --_sacra_ majora, stragem Romanorum.