Punicorum Libri Septemdecim 25

	Punicorum Libri Septemdecim 25

1790, quæ inserta est Repertorio scholis publicis destinato (_Magazin fur offentl. Schulen, Bremen_ 1791) T. II, P. I, p. 50 sqq. ubi a p. 61, 71; ipso, quo hæc scribo, tempore adjiciendum curavi Epimetrum, et censuram hujus prolusionis. Quæ copiosius ibi disputavi, nunc summatim quidem, sed aliis additis, aliis emendatis, colligere liceat. Primum quidem non diffiteor, Rom. scriptores non inter se tantum, sed a se quoque dissentire. Nam Cicero de Fin. II, 20; V, 27; Pis. c. 19, et Off. III, 27; Sen. de Prov.c. 3; Val. Max. IX, 2; ext. 1; Tudit. et Tubero ap. Gell. VI, 4; Silius VI, 539 seq. Aurel. Vict. de vir. ill. c. 40, et Zonar. Ann. T. I. Atilium resectis palpebris, vigiliis et inedia, Seneca l.c. et Epist. 98; Silius II, 343, 344 et 435; Flor. II, 2; in cruce, et denique Sen. de Prov.c. 3, de tranquill. animi c. 15, et Epist. 67; Cic. Pis. 19; Val. Max. IX, 2; ext. 1; Aurel. Vict. et Zonar. ll. cc. Silius VI, 539 seq. Oros. IV, 8; Augustin. de Civit. Dei I, 15; Appian. de reb. Pun. c. 4, et inpr. Exc. II, ex Lib. V, de reb. Sic. T. I, pag. 93, edit. Cl. Schweighaus. in arca angusta, seu machina lignea, ferreis clavis undique intus sic munita, ut stare cogeretur, vigiliis ac fatigari corporis laceratione, eum periisse memorant. Cf. Reimar. ad Dion. Cass. T. I, pag. 62, et Duker. ad Flor. II, 2. Sed nihil est, quod hoc dissensu offendamur, si Regulum variis exquisitisque tormentis excruciarunt Pœni, quod præter eos, quos modo laudavi, Horat. Od. III, v, 49; Cic. Parad. II, de Sen. c. 20, et pro Sext. c. 59; Liv. Epit. XVIII; Val. Max. I, i, 14; Eutrop. II, 14, ibique Pæan. et alii testantur. Res quoque aliqua omnino vera esse potest, quamvis inter testes, nuntios et scriptores discrepet; et fama eundo vires adquirere soleat. Mitior præterea et benignior interpretatio præferenda est odiosæ, et, quod æquitatis est, non temere quisquam repugnantiæ coarguendus. Diversas autem auctorum, quos citavi, narrationes facile inter se conciliari posse, jam dudum viderunt a Drak. inf. ad v. 539, laudati Lips. ad Senecæ ll. cc. Salmas. de Cruce Epist. II, p. 491, et Gronov. ad Sen. de Prov. c. 3. Posterior, cui Drak. et Cl. Roos suffragantur, non dubitat, quin veteres auctores ipsam illam machinam ligneam, ferreis clavis præfixam et supplicio Reguli comparatam, _crucem_ adpellaverint, quæ conjectura etiam Dausq. inf. ad v. 539, in mentem venit, sed a locis Silii II, 343 et 435, prorsus aliena videtur. Inepta certe est Dausq. nota: ≪Crux machina ipsa est, non crux immissa, non commissa: _pendet_ autem Regulus, non quode cruce pependerit; sed quia in alto mutabundus (forte nutabundus), aut propensione sua casum minitaretur, ut _pendentes e rupe capellæ_.≫ Ego potius Atilium, variis tormentis prius excarnificatum, vel in cruce obiisse cum Lipsio, vel post mortem, exempli et majoris ignominiæ causa, cruci subfixum esse, cum Salmas. crediderim. Quod ad Diod. l.c. adtinet, tradit ille, uxorem Reguli, obitu mariti comperto, _Pœnorum incuria eum mortuum putasse_, et propterea filiis suis auctorem fuisse, ut Bostarem Hamilcaremque, captivos Carthag. duces, suæque custodiæ commissos, crudeliter tractarent. Hinc potius suspicari possis, Romanos amicosque Marciæ veram atrocis, quam Atilius obierit, mortis rationem ab ea occultasse, ne dolori prorsus subcumberet. Præterea mirum videri potest, captivos Pœnos et ipsos duces, Regulo adhuc vivente, mulieris et juvenum custodiæ traditos fuisse. Minus quis hærebit in loco Gellii VI, 4. ≪Tuditanus somno diu prohibitum Regulum, atque ita vita privatum refert; idque ubi Romæ cognitum est, nobilissimos Pœnorum captivos liberis Reguli a Senatu deditos... interiisse.≫ Vide etiam Plinium, lib. IX, cap. 33. Superest, ut tertium argumentum, a Polybii silentio desumtum, paucis refellam. Primum ex XL libris, quos scripsit, non nisi quinque integri restant, eumque alio, qui periit, libro et loco de hac re egisse, ex ejus Fragm. IX, (καὶ οὔτε τὴν γυναῖκα ἐς λόγους ἐδέξατο, scilicet Regulus) et ex tota historiæ Polybianæ natura ac indole probabiliter colligere mihi videor. Nam Regulus jam A.U. 499, captus, sed demum post cladem, Pœnis A.U. 503, a Metello Cos. inlatam, anno eodem, vel seq. C. Atilio et L. Manlio Coss., Romam missus est, quod intelligitur tum ex Liv. Epit. XVIII, coll. cum init. Epit. XIX, tum ex Eutrop. II, 11; Oros. IV, 10; Zonara VIII, 15 et Dione Cass. Tom. I, p. 62; Exc. 149, ubi vid. Reimar., et Cl. Schweigh. ad Appian. T. III, pag. 189 sq. Polybius autem chronicam composuit historiam, et hanc Pœnorum legationem non modo hanc ob causam rebus a Regulo usque ad captivitatem gestis non adnectere, sed postea quoque justo loco et tempore eo facilius omittere potuit, quum prorsus inutilis fuerit, nec ad fortunam Pœnorum mitigandam, vel ad res mutandas quidquam habuerit momenti. Deinde sola fere prælia, in b. Punico I edita, solasque propemodum res, ab ipsis ducibus, et ne quidem ab omnibus, v.c. a L. Cornelio Scipione in Sardinia et ab aliis gestas, nunquam vero eorum fata, vel prospera, vel adversa, memorare solet; unde historiam quoque annorum ab V.C. 499, 503, quam paucissimis absolvit, et insignes honores, C. Duilio a S.P.Q.R. habitos, Bostaris Hamilcarisque tam captivitatem quam supplicia, et quot non alia? silentio prætermittit. Ad hæc, quæ dixi, confirmanda multum valent verba Polyb. I, 36: λέγεται δὲ καὶ ἕτερος ὑπὲρ τῆς ἀπαλλαγῆς τῆς Ξανθίππου λόγος, ὃν πειρασόμεθα διασαφεῖν, οἰκειότερον λαβόντες τοῦ παρόντος καιρόν. Cf inf. ad v. 680 seqq. et VII, 558. Præterea non facile quisquam, nisi præjudicata opinione imbutus, sibi persuadebit, solo Polybii silentio solaque Diodori auctoritate, quæ nec adeo magna est, nec vulgari quoque sententiæ adversatur, fidem tot scriptorum, qui ne inprobabilia quidem, nedum absurda commemorant, (Tudetani inprimis et Tuberonis, quorum alter cum M. Aquilio Consul et Polybii æqualis fuit; alter, cujus historia a Dionysio, Livio aliisque passim laudatur, belli civilis initio ex SCto Africam provinciam sortitus est, unde rem, de quo quæritur, ex Pœnorum non minus, quam Romanorum actis publicis cognoscere potuit) penitus labefactari, neminemque, vel eorum, vel Romanorum tunc temporis viventium, in veram rei rationem inquisivisse, sed omnes rumori plebis nugisque anilibus temere credidisse. Quam parum firma sunt argumenta, a silentio scriptorum petita! Et nonne eadem ratio ad fidem Diodori convellendam pertinet? Nam Bostaris Hamilcarisque et reliquorum, quæ Diodorus narrat, nec Polybius, nec quisquam alius mentionem facit. Denique ponamus, totam de Reguli supplicio narrationem esse fabulam, quam vel uxor ejus, vel, quod Cl. Roos suspicatur, ipsi Romani sint commenti. Num vero iidem finxerunt etiam, Atilium Romam venisse, et Carthaginem rediisse? id quod Tubero, Cicero et tot alii, ne Polybio quidem excepto, ut ex Frag. supra adlegato adparet, testantur, quodque non mirum videbitur ei, qui meminerit, qualis quantusque vir fuerit Regulus, et quam confidenter Pœni, eo Romanis reddito, captivorum commutationem mitioresque pacis conditiones sperare potuerint. Num et hoc in commentis numerandum est, cui tamen non magis Romani tum viventes fidem habere dubitaverint? cui nemo contradicere ausus sit? quum non clam ille et occulte in urbem venerit, sed frequenti curiæ interfuerit? Silices concoquere potest, qui ad hæc credenda pronum se esse profitetur. Quod si vero Regulus revera Romam profectus est, et non modo non censuit captivos redimendos, verum etiam dissuasit, adeoque summam unicamque hostium spem fefellit: crudelitas, quam Pœni in ipsum redeuntem, et vindicta, quam postea Romani in captivos hostium duces exercuisse dicuntur, quam maxime probabilis est. Ceterum qui propterea forte iter et legationem Atilii in dubium vocare sustinet, quod stulti sit hominis, ea suadere, quibus sibi ipse pestem machinetur, et ad exquisita potius supplicia redire, quam jurisjurandi religionem fallere, eum remitto ad Cic. Off. III, 26 seqq. et tempora respicere jubeo, quibus respublica Romana sanctissima fuit, et bonis exemplis ditissima.   Jam, Tartessiaco quos solverat æquore, Titan   In noctem diffusus equos jungebat Eois   Litoribus, primique novo Phaethonte retecti   Seres lanigeris repetebant vellera lucis.     1. _Tartessiaco quos solverat æquore_ occidentali Oceano. Conf. X,     538, et ad III, 399.     --_solverat_, _Titan_.... ut XII, 681.     3, 4. Sol prima luce salutabat _Seres_, extremi orientis populum,     (in parte Schensi, seu Chensi, provinciæ Sinensis, cujus urbs Sera     nunc Kantschu dicitur, de quo v. Ill. Bruns _in d. Handbuch d. alten     Erdbeschr._ T. II, p. 267 seq.) qui _repetebant vellera_, sericum, ut     depecterent foliis, de quo serici parandi modo vid. Dausq. ad h.l.     et XIV, 664; Cerda et Heyne ad Virg. Georg. II, 121; Intpp. ad     Claud. Cons. Olybr. et Probi v. 180 seq. et ad Val. Fl. VI, 699;     Salmas. ad Solin. c. 63, et ad Tertull. Pall. p. 198 sq. 233 sq.     Hard. ad Plin. VI, 17; XI, 23; XII, 11. Cf. V.L.     --_Seres_ in occident. finibus Sinæ, _Tungut_, si fides habenda     _Sprengel._ in _Gesch. d. geogr. Entdeck._ p. 126.     --_lanigeris lucis_, δένδρα ἐριοφόρα ap. Theophr. H. P. IV, 9. Cf.     Herodot. III, 106; Plin. XII, 10, et Claud. l.c.       2. _urgebat_ Ox. et Put. cum priscis edd. Sed _jungebat_ obponitur       τῷ _solverat_.       3. _refecti_ conj. N. Heins. Ut vero nox terras tenebris, quasi       _amictu_, _velis_, _peplo_, _palla tegere_, sic sol _retegere_       dicitur, quod Draken. illustrat locis Sil. V, 36; XII, 613; XV,       284; Stat. Th. II, 527; III, 416; V, 396; inpr. Virg. Æn. IV, 120;       V, 65; Ovid. Met. VIII, 1; et Lucan. IV, 529; conf. Gronov. ad       Liv. I, 57.       4. _relegebant_ emend. Burm. ut _legere vellera, fila, ramis_,       etc. Sed minima mutatione _lanigeri r. v. luci_ legi posse, et de       voce _repetere_ hoc sensu consulendum esse Gronov. Diatr. Stat. c.       34, monet Drak. Ego potius _pectebant_ scribendum esse olim       putavi, et nunc idem editum video a Lefeb. qui in antiquis       _petebant_ inveniri testatur, et hinc male _repetebant_ emendatum       existimat, ne versus claudicaret. Conf. not. Nec tamen prorsus       damnanda est lectio vulgata.   Et fœda ante oculos strages, propiusque patebat                    5   Insani Mavortis opus: simul arma virique   Ac mixtus sonipes, dextræque in vulnere, cæsi   Hærentes hastis: passim clipeique, jubæque,   Atque artus trunci capitum, fractusque jacebat   Ossibus in duris ensis: nec cernere deerat                        10   Frustra seminecum quærentia lumina cælum.     5. Cf. Liv. XXII, 6. Poeta autem ad hanc stragem transtulisse     videtur, quæ idem Liv. XXII, 51; de Cannensi refert. Conf. ad v. 47.     6. _Insani Mavortis opus_ atrox bellum ejusque eventus. Cf. Virg. Æ.     VIII, 516, ubi v. Heyne.     10. _nec cernere deerat_, ut al. _erat_, scilicet copia, seu     facultas, licebat, ἦν h.e. ἐξῆν ἔτι ἰδεῖν, ut ap. Tibull. IV, i,     100. Cf. ad v. 488, et I, 163.     11. Cf. Virg. Æn. IV, 691, et ad II, 122.       5. _En_ iterum reposuit Lefeb. Non male, sed contra libros. _At_       vel _Stat_ malebat N. Heins.       7. _d. in pulvere cæsæ H. h._, quæ, etsi abscissæ, etiamnum hastas       tenebant, emend. Burm. Non male, judice etiam Drak. conf. V, 670;       XIII, 693; _in vulnere cæco_ conj. N. Heins. conf. not. ad V, 2;       _dextræque in funere_ (in ipsa morte) _cæsæ_ confidenter edidit       Lefeb. _dextræque in v.cæsi H. hostis_, h.e. manus abscissæ       etiamnum telum tenentes in corpus hostile inpressum, conj. Cel.       Ernesti. Vulgata forte lectio, si verba _dextr. in vulnere_, ut       reliqua, quæ præcedunt et sequuntur, substantiva ad _jacebat_       retuleris, ferri potest; vel si distinctione post _vulnere_       sublata, verba sic junxeris, _cæsi h. hostis in vulnere d._, ut       paulo durius id dictum sit pro, cæsorum dextræ hastarum loris, seu       amentis inhærentes, inplicatæ.  [“not. ad V, 2” recte V, 3]       8. _jubæque_, h.e. galeæ, Oxon. vel potius, teste Lefeb. tres       scripti cum R. 1 et 2, quod et Dausq. placuit. Vulgo _tubæque_;       cf. ad V, 166.   Tum spumans sanie lacus, et fluitantia summo   Æternum tumulis orbata cadavera ponto.     13. Vid. ad I, 154; IV, 669, et V, 156.       14. _fuerat tota_ Col. unde _ruerat tota_ ingeniose corrig.       N. Heins. quod recepit Lefeb. quum virtus fracta quidem fuerit,       nec tamen tota ruerit; conf. ad XV, 739; _ruerat fracta_ multo       elegantius foret, judicio Ill. Ernesti, quum fracta, h.e. adfecta       fuerit virtus Romana, sed veluti se erexerit, non corruerit.         [“ad XV, 739” recte 736: in Not.]     Nec tamen adversis fuerat fracta Itala virtus.   Bruttius ingenti miserandæ cædis acervo,                          15   Non æquum ostentans confosso corpore Martem,   Extulerat vix triste caput, truncosque trahebat   Per stragem, nervis interlabentibus, artus,   Tenuis opum, non patre nitens linguave; sed asper     15. _Bruttius_ et Volscorum gente, et aquilifer Flaminii in bello,     adversus Boios gesto, fuisse fingitur.     16. _non æquum_, non propitium sibi et Romanis. Conf. ad II, 364;     III, 2, 260.     18. Proprie artus ipsi interlabuntur, nervis succisis, e v. 13; Ern.     19. _patre_, nobili genere.     --_lingua_, arte dicendi.     --_nitens_, clarus, inclitus.     --_asper Ense_ cf. v. 480, et Heyne ad Virg. Æn. I, 14.       15. _Bruttius_, Col. Vulgo _Brutius_, ut Βρούτιοι, Βρύτιοι et       Βρέτιοι in scriptis quibusdam Græcorum libris, prob. Cluver. Ital.       aut. IV, 15, p. 1283; conf. VIII, 568; XI, 10. Sed Βρούττιοι et       Βρουττία ap. Steph. Byz. qui ab hoc Calabriæ populo _Brettios_,       Tyrrheniæ gentem, distinguit. Sic et ap. Gruter. p. 196, 199;       Reines. Inscr. Cl. VI, 12, et in optimis codd. Livii aliorumque:       Βρέττιοι et Βρεττία Polyb. IX, 7, et plerisque Græcis dicuntur;       vid. inpr. Strab. VI, p. 176 al. 255, et Diodor. VI, 15, qui       originem hujus nominis exponunt; Βρύττιοι ap. Appian. Hannib. c.       54; ubi vid. omnino Cl. Schweigh. T. III, p. 379 sq.   Ense, nec e Volsca quisquam vir gente redemit                     20   Plus ævi, nec magnanima puer addere sese   Pubescente gena castris optarat, et acri   Flaminio spectatus erat, quum Celtica victor   Obrueret bello Divis melioribus arma.     20. _redemit_, virtute sibi paravit.     --_ævum_, αἰὼν, æternitas, immortalitas famæ. Ill. Ernesti opinatur,     adolescentulum designari, tam strenue se gerentem, ac si provectus     ætate miles esset, adeoque quod ætati desit, redimentem h.e.     compensantem factis et virtute.     21, 22. Dura est et contorta interpretandi ratio, a Draken.     proposita: puer magnanimus _nec_ h.e. nondum pubescente gena (ut     _dorsum citatum_ h.e. equi citati, X, 469, et _duro lacte lupæ_ apud     Propert. II, vii, 14; ubi vid. Broukh.) jam optarat, militiæ nomen     dare, ad quod propter ætatem cogi non poterat. Gesner. in Thes. voc.     _abdere_ et Lefeb. ad h.l. ex antea dictis τό _plus_ repetunt: nec     puer pubescente gena magnanima plus optarat, etc. Videntur itaque et     hi τό _magnanima_ κατ᾽ ἔννοιαν ad puerum retulisse: sed _plus_ h.l.     pro _magis_ adcipi, grammatici minus concedent.     23, 24. Quum Flaminius Boios bello obprimeret, vid. ad IV, 704.     --_melioribus_, benignioribus, magis propitiis, ut ap. Val. Fl. I,     675; II, 369; VI, 676, et Virg. Æn. XII, 179.       21. _magna anima_ ex emend. Dausq. recepit Cell. coll. vers. 40,       et Horat. Od. I, xii, 37; _addere_ scripti et Parm. Vulgo       _abdere_, quod proprie significat a se dare, ἀποδίδοσθαι, amovere,       excludere, adeoque contr. τοῦ _addere_; vid. Heyn. ad Tibul. II,       i, 82, et ad Virgil. Georg. lib. III, vers. 96; it. Gronov. de       Pec. vet. IV, 8; p. 308; ubi _abdere sese castris_ interpretatur,       exesse castris. Contra Dausq. tutius in castris agere et       delitescere; _nec magnanimis puer addere sese P. g. c. cessarat_,       vel _dubitarat_, vel _tardarat_, vel _vitarat_ conj. N. Heins.       Levior forte medicina, _nec magnanimis puer abdere sese...       optarat_. Oratio tamen lenior fere profluere videtur, si post       _puer_ interpungatur, vel etiam verba, _nec e Volsca... puer_,       parenthesi includantur. Tum _magna anima_, seu _magnæ animæ_, seu       _magnanimus_ reponendum, et τό _addere_ e scriptis recipiendum.       Sed præstat ingeniosa Ill. Ernesti emendatio: _nam magno animo_,       vel _magni animi puer addere_, etc. ut ratio eorum, quæ præcedunt,       reddatur.       22. _acri_, non _acer_, scripti.   Inde honor ac sacræ custodia Marte sub omni                       25   Alitis; hinc causam nutrivit gloria leti.   Namque necis certus, captæ prohibere nequiret   Quum Pœnos aquilæ, postquam subsidere fata   Viderat et magna pugnam inclinare ruina,   Occulere interdum et terræ mandare parabat.                       30   Sed, subitis victus telis, labentia membra   Prostravit super, atque injecta morte tegebat.     25, 26. _Alitis sacræ_, aquilæ, quæ numinis instar ad aram in ejus     honorem in principiis positam, coli, jurari et adorari solebat; vid.     Dausq. ad v. 37, Lips. Mil. Rom. IV, 3 seq. V, 4, et ad Tac. Ann. I,     39; II, 17, Intpp. ad Stat. Th. X, 170 seq.     --_Marte sub omni_ perpetua.     --_gloria_ et honos, quem virtute sibi paraverat, _nutrivit_, ut     alias _fovit_, _aluit_, h.e. servavit, e manibus hostium eripuit, et     hoc pro, inpulit eum, ut religiosissime curaret ac custodiret, summa     cura tueretur _causam leti_, aquilam, quæ mortis ipsi causa fuit,     quoniam in prima acie signa in hostem feruntur, isque illa     potissimum capere nititur.     27, 28. _prohibere aquilæ_, ut κωλύειν et εἴργειν τινὰ τινὸς, quod     jam monitum video a N. Heins. et Drak. Similiter _defendere_ V, 490,     ubi vid. not.     --_subsidere_, recedere, vel eorum favorem decrescere, minui.     30. _interdum_, interea, Drak. conf. ad IV, 491.     --_parabat_: nam morte puniebatur, qui signa amiserat.     32. _morte_, cadavere, vel se mortuo. Conf. Acc. ap. Non. 2, n. 328;     Plin. XIV, 19; Prop. II, xiii, 22; Cic. Mil. 32, pr. coll. c. 13.     Cf. V.L.       32. _injecta_ Col. Vulg. _illecta_ Barth. explicat, omnes in cædem       suam illiciens tam forti facinore, et Cell. adpetens mortem, quæ       nondum aderat proxime; _efficta morte_ conj. Burm. et _injecta       mole_ scilicet corporis, N. Heins. Utrumque arridere potest;       _infecta_, vel _inficta morte_ tentabat Lefeb. _illæta_ non nemo       teste Dausq.   Verum ubi lux nocte e Stygia miseroque sopore   Reddita, vicini de strage cadaveris hasta   Erigitur, soloque vigens conamine late                            35   Stagnantem cæde et facilem discedere terram   Ense fodit, clausamque aquilæ infelicis adorans   Effigiem, palmis languentibus æquat arenas.   Supremus fessi tenues tum cessit in auras   Halitus, et magnam misit sub Tartara mentem.                      40     35. _Erigitur_, se ipsum erigit.     36. _Stagnantem cæde_ ut XII, 43. Proprie aqua stagnat. Cf. Gron.     Diatr. Stat. c. 28.     --_facilem discedere_ quia cæde stagnabat.     --_discedere_ vid. Heins. ad Ovid. Fast. III, 371.     37. _clausam_ inclusam terræ, vel, Voss. judice, sacello, ἀετῷ, ὃς     ἐστὶ νεὼς μικρὸς, ἐν ᾧ ἀετὸς χρυσοῦς ἐνίδρυται, teste Dione XL,     p. 128. Prior ratio simplicior est et satis apta contextui. Neutra     tamen Drak. satisfecit. Cf. V.L.     38. _æquat_, æquas, planas facit, ne tumulus sit indicio rei     defossæ.     40. ἰφθίμον ψυχὴν ἄϊδι προΐαψε Il. α, 3.     --_misit sub Tartara_ ut ap. Virg. Æn. IV, 243.       35. _vigens_, non _ingens_, Col.       37. _cassamque_, h.e. nil proficientem, quam nequidquam       venerabatur, suspic. N. Heins. Possis et _flavamque_, h.e. auream.     Juxta cernere erat meritæ sibi poscere carmen   Virtutis sacram rabiem. Lævinus ab alto   Priverno, vitis Latiæ præsignis honore,   Exanimum Nasamona Tyren super ipse jacebat   Exanimis: non hasta viro, non ensis; in artis                     45   Abstulerat Fors arma: tamen certamine nudo   Invenit Marti telum dolor. Ore cruento   Pugnatum, ferrique vicem dens præbuit iræ.     42. _Virtutis sacram rabiem_ vid. ad VII, 9.     --_Lævinus_ conf. V, 544 seq.     --_ab alto Priverno_ conf. ad I, 431, in V.L.     43. _Privernum_, Volscorum opp. in Latio, hod. _Piperno_, in colle     situm, unde h.l. _altum_ dicitur, quod Dausq. male exponit antiquum,     coll. Virg. Æn. XI, 540.     --_vitis_ vel baculus e vite erat insigne centurionis Romani, (unde     _Latia_) quo milites ob leviora delicta cædere solebat, quare     _vitis_ pro ipso centurionatu ponitur. Cf. XII, 395, 465; Plin. XIV,     1, extr. Tac. Ann. I, 23; Liv. Epit. 57; Juven. VIII, 247; XIV, 193;     Lucan. VI, 146; Casaub. ad Spartian. Hadrian. 10; Lips. Mil. Rom. V,     et, quos Drak. ad XII, 395, laudat, Quintil. Decl. III, p. 43;     Euseb. hist. eccles. VII, 15; P. Fabrum Sem. I, 17, et Ursin. famil.     Rom. in gente Didia.     45. _artis_, scilicet rebus. Conf. ad V, 477.     46. _nudo_, sine armis.     47 seq. Comparant Liv. XXII, 51, extr. Val. Max. III, 2, ex. 2;     Stat. Th. VIII, 760; ubi vid. Barth. Cf. ad v. 5. Sed quod Livius de     Pœno tradit, Silius in Romanum transtulit, fœdamque scenam nimis ad     vivum resecavit.       41. _meritæ_ Col. et Ox. Vulgatam _merito sibi_ defendit Lefeb. ut       _merito_ scilicet Lævino poeta dixerit (hæc ejus verba sunt)       mutatione regiminis ad nobilius genus; conf. not. ad V, 495.       42. _Lævinus_, non _Levinus_, Col.       43. _præsignis_ scripti, Med. et Martin. Herbip. non repugn.       Dausq. Vulgo _persignis_, solenni aberratione, ex ταχυγράφων       compendio scripturæ orta, cujus exempla dat Drak.       45. _Exanimus_ tacite reposuit Lef. Mox vulgg. _arctis_, vid. ad       V, 477.   Jam laceræ nares, fœdataque lumina morsu,   Jam truncum raptis caput auribus, ipsaque diris                   50   Frons depasta modis, et sanguine abundat hiatus:   Nec satias, donec mandentia linqueret ora   Spiritus, et plenos rictus mors atra teneret.       51. _inundat_ maluerit N. Heins. col. Virg. Æn. X, 24.       52. _satias_ Oxon. conf. ad IV, 110; _satia_ Col. _satiat_ Put.       R. 3; Med. _saties_, _satis est_, et _satis es_ in editis.     Talia dum præbet tristis miracula virtus,   Diverso interea fugientes saucia turba                            55   Jactantur casu, silvisque per avia cæcis   Ablati furtim multo cum vulnere solos   Per noctem metantur agros: sonus omnis et aura   Exterrent, pennaque levi commota volucris.   Non sopor, aut menti requies: agit asper acerba                   60   Nunc Mago adtonitos, nunc arduus Hannibal hasta.     57. _Ablati_ cf. ad V, 633.     58, 59. Imitat. Virg. Æn. II, 728; ubi vid. Cerda.     --_metari_, fuga peragrare, ut alias _metiri_. Conf. Sen. Hippol.     505, et sup. ad III, 339.  [“III, 339” recte 338]     61. _arduus_, ut apud Virg. Æn. IX, 53.     Serranus, clarum nomen, tua, Regule, proles,   Qui longum semper fama gliscente per ævum,   Infidis servasse fidem memorabere Pœnis,   Flore nitens primo, patriis heu! Punica bella                     65   Auspiciis ingressus erat, miseramque parentem,     62. _Serranus_, h.e. M. Atilius Regulus, cujus patri idem nomen     erat, vid. ad II, 8.     65, 66. _patriis Auspiciis_, æque infeliciter, ac pater, Cell. 680.       62. Gentis Atiliæ cognomen in numis et marmm. _Sarranus_ et       _Saranus_ scribi, a devictis _Sarranis_, Tyriis, h.e. Pœnis, (vid.       ad I, 72) vel potius a _Sarrano_, antiquo Umbriæ oppido, unde       _Sarranates_ dicti Plin. III, 14, monent Draken. ad h.l. et, qui       de familia Atilia doctissime egit, multosque vulgares errores       refutavit, Perizon. Animadv. hist. c. 1, p. 2 et 33. Vulgatam       scripturam _Serranus_ tuentur Heins. ad Virg. Æn. VI, 845, et       alii, qui propter historiam, ex Cic. Rosc. Amer. c. 18, Plin.       XVIII, 3, et Val. Max. IV, iv, 5, notissimam, _Serrano_ hoc nomen       a _serendo_ inditum putant. Sed inde potius _Serenus_, vel       _Seranus_ certe dicendus videtur.  [“ad I, 72”: in Not.]   Et dulces tristi repetebat sorte penates   Saucius. Haud illi comitum super ullus, et atris   Vulneribus qui ferret opem: per devia, fractæ   Innitens hastæ, furtoque ereptus opacæ                            70   Noctis, iter tacitum Perusina ferebat in arva,     68. _super_, scilicet erat, vel superstes erat, ut ap. Virg. Æn.     III, 489.     --_atris Vulneribus_, ut ap. Virg. Æn. IX, 700, propter sanguinem     atrum. Confer Drak. et ad V, 165.     70. _Innitens hastæ_, ἔγχει ἐρειδόμενος, Hom. Il. ξ, 38, et ς, 49.     Conf. Virg. Æn. XII, 386, 398.     --_ereptus_, se eripiens, fugiens.     --_furtum Noctis_ ut apud Curt. IV, xiii, 9, et _furtum diei_ ap.     Liv. XXVI, 51.     --_furari_, ut κλέπτειν est, clam altero quid facere, vid. Perizon.     ad Ælian. V. H. III, c. ult. Cf. ad VII, 487.     71. _Perusia_, hod. _Perugia_, urbs Etruriæ, juxta Tiberim, ab     altero latere Trasymeni lacus, qui nunc _Lago di Perugia_ dicitur.   Ac fessus parvi (quæcumque ibi fata darentur)   Limina pulsabat tecti; quum membra cubili   Evolvens non tarda Marus (vetus ille parentis   Miles, et haud surda tractarat prælia fama)                       75   Procedit, renovata focis et paupere Vesta   Lumina prætendens, utque ora agnovit, et ægrum   Vulneribus duris, ac (lamentabile visu!)   Lapsantes fultum truncata cuspide gressus,   Funesti rumore mali jam saucius aures:                            80     72. _quæcumque ibi fata darentur_ quemcumque casum fors ferat.     Nescius, hostis inde, an amicus proditurus sit, Cell.     75. _surdus_, ut κωφὸς, passive dicitur, qui non auditur, et tacet;     hinc de quo nihil auditur, ignotus, obscurus, ignobilis, v.c. _herbæ     surdæ et ignobiles_ apud Plin. XII, 2; conf. Intpp. ad VIII, 248;     Broukh. ad Prop. I, vii, 18, et Barth. ad Stat. Th. IV, 359.     Similiter _mutus_ et _cæcus_ passim occurrunt; vid. ad III, 579, et     V, 2.     76. _renovata_, adcensa.     --_Vesta_, ἑστία, ignis, vel focus.     --_paupere_, exigua, qualis pauperum esse solet.     79. Cf. Virg. Æn. XII, 386, ≪Alternos longa nitentem cuspide     gressus.≫ et sup. v. 70.     80. Similiter _gravior ne nuntius aures Vulneret_ dixit Virg. Æn.     VIII, 582, ubi vid. Burm.       72. _Ac_, non _Hic_, Col. et R. 2; mox _ibi_, non _hic_, vel       _heic_; et v. 73, _cum_, non _tum_, in scriptis.       74. _jam tarda_ ob senectutem corrig. Barth. Adv. I, 13, quod       recepit Cell. quia cum _Evolvens_ jungitur.       76. _veste_ Marsus, et quidam alii, vulgari errore; vid. quos       Draken. laudat VV. DD. ad Ovid. Fast. VI, 234, et Broukh. ad Prop.       II, xxii, 27.       78. _Vulneribus crudis_, h.e. recentibus, malebat N. Heins. Non       male; sed non necesse est.   ≪Quod scelus, o nimius vitæ, nimiumque ferendis   Adversis genitus cerno? te, maxime, vidi,   Ductorum, quum captivo Carthaginis arcem   Terreres vultu, crimen culpamque Tonantis,   Occidere, atque hausi, quem non Sidonia tecta                     85   Expulerint eversa meo de corde, dolorem.     82. Præclara ad Regulum patrem apostrophe, qua Marus, dolore et     indignatione incensus, Deos, malorum auctores, graviter adcusat.     Draken. ad v. 84, duplex inpietatis gentilium specimen notat, qui,     ubi quid infausti piis, et contra inprobis fausta quævis evenire     viderint, Deorum id crimine et invidia contingere putaverint, et     Deos esse, vel res humanas curare, negaverint. Hæc loquendi et     cogitandi ratio, quam _inpiæ gentilium priscorum nationi_ familiarem     fuisse, multis exemplis ostendit, minus offendet eos, qui Homeri     veterumque poetarum lectione imbuti sunt.     83. _captivo vultu_, quamvis captivus esses.     84. _crinem culpamque Tonantis_ ut _dedecus_ v. 340. _Diis facere     invidiam_ ap. Quintil. Decl. VIII, 14; ubi vid. Burm. p. 180. Conf.     ad III, 78, in V.L. et Cuper. Obss. II, 4.     85. Cepi inde dolorem, quem ne Carthaginis quidem eversio lenire et     depellere possit.       81. _nimius vitæ_, qui nimis diu vixi, Colon. non refrag. Dausq.       Vulgatam _nimium vitæ... genitus_ male defendit Barth. Adv. I, 13;       ut sit, qui vixit diu, ut videret, quæ maxime omnium nollet.       85. _ausi_ quidam recentt.       86. _Expulerant_ Ox.   Estis ubi en! iterum, Superi? dat pectora ferro   Regulus, ac stirpem tantæ perjura recidit   Surgentem Carthago domus.≫ Inde ægra reponit   Membra toro, nec ferre rudis medicamina (quippe                   90   Callebat bellis) nunc purgat vulnera lympha,   Nunc mulcet succis: ligat inde, ac vellera molli   Circumdat tactu, et torpentes mitigat artus.     87. _Superi_ justi.     89. _Surgentem_, v. ad I, 112.     90. Non ignarus artis medendi, quippe quam plurium bellorum usu et     experientia _callebat_, didicerat. Ita jam Draken. sensum hujus loci     cepit, qui N. Heinsio contaminatus videbatur. Conf. v. 99.     --_quippe_, nam. Virg. Æn. XII, 422, male comparavit N. Heins.     91. Sanguis non modo ablui, sed et sisti solebat aqua frigida, ut     calida dolor mitigari: quod Draken. probat coll. v. 98 sq. Athen.     Deipnos. II, 4; Cels. de re med. V, 26, §. 21; cf. etiam sup. V,     368; Heyne ad Virg. Æn. X, 833, 834, et Hippocr. Aphorism. V, 22,     25.     92. _succis_ conf. V, 353.     --_vellera_, infulas vittasque laneas, ut ap. Virg. Æn. IV, 459, et     Stat. Th. II, 95, vel sicca linamenta, quibus inplendum est vulnus,     auctore Celso l.c.       87. _eu_, h.e. heu, conj. N. Heins.       88. _Regulus, ac stirpem_ scripti et R. 2. Vulgo _Regulus? an       stirpem... domus?_ Male _peritura_ Nut. et al.       90. _medicamina opemque C. belli_ (ut _nec rudis belli_ sit, longa       militia exercitus), vel _Callebat telis_ emend. N. Heins.   Exin cura seni, tristem depellere fesso   Ore sitim, et parca vires arcessere mensa.                        95   Quæ postquam properata, sopor sua munera tandem   Adplicat, et mitem fundit per membra quietem.   Necdum exorta dies, Marus instat vulneris æstus   Expertis medicare modis, gratumque teporem,   Exutus senium, trepida pietate ministrat.                        100     94, 95. Cf. XV, 813, et verba Celsi l.l. §. 25, a Draken. adscripta,     qui recte monet, Mari quoque paupertatem innui posse.       [“XV, 813” recte XV, 810]     97. Cf. Virg. Æn. I, 691, 692, ubi v. Heyne.     99. _teporem_ Barth. exponit naturalem calorem, placato æstu     reductum; Cell. fomenta, et Drak. aquam tepidam mitigando dolori.     100. _Exutus senium_, inmemor senectutis, supra ætatis vires. Cf.     XIII, 120, ad VII, 496; Heins. ad Ovid. Her. IX, 111. Cuper. Obss.     I, 8.     --_trepida_, sollicita de amici vita: nisi ad Mari senectutem     referre malis.       95. Vulgo _accersere_; vid. ad I, 264.     Hic juvenis, mæstos tollens ad sidera vultus,   Cum gemitu lacrimisque simul: ≪Si culmina nondum   Tarpeia exosus damnasti sceptra Quirini,   Extremas Italum res, Ausoniamque ruentem   Adspice, ait, genitor; tandemque adverte procellis               105   Æquos Iliacis oculos. Amisimus Alpes,   Nec deinde adversis modus est. Ticinus, et ater   Stragibus Eridanus, tuque insignite tropæis   Sidoniis Trebia, et tellus lacrimabilis Arni.     105. _genitor_, Jupiter. Conf. ad 606.  [“606”: I, 606?]     106. _Alpes_, Italiæ quasi propugnaculum, _amisimus_, via per eas     patefacta.     107 sq. _ater Stragibus_, sanguine cæsorum infectus. Conf. ad V,     129.     109. _tellus lacrimabilis Arni_, Etruria, vid. ad V, 7 in V.L.       106. _Æquus_ Colon. _Æquior_ volebat N. Heins. Vulgatum ex.       Virgil. Æneid, lib. IV, vers. 372, et Valer. Flacc. IV, 1, firmat       Drak.       109. _Arni_ ex Col. et R. 2, restituit Lefeb. quem secutus sum;       vid. ad V, 7; _Arvi_ Ox. et Benes. _Auni_ Put. et Tell. cum R. 3,       et Med. quod et h.l. viri docti præferunt. _Hanni_ Marsus, et       quidam alii.   Sed quid ego hæc? gravior quanto vis ecce malorum!               110   Vidi crescentes Trasymeni cædibus undas,   Prostrataque virum mole: inter tela cadentem   Vidi Flaminium. Testor, mea numina, Manes,   Dignam me pœnæ tum nobilitate paternæ   Strage hostis quæsisse necem, ni tristia letum,                  115   Ut quondam patri, nobis quoque fata negassent.≫     110. _Sed quid ego hæc_ abrupta oratio, seu ἀποσιώπησις hominis, vel     irati, vel queruli et lamentantis. Drak. ad h.l. et ad IX, 55,     laudat VII, 248; X, 290; Heins. ad Ovid. Her. XIII, 135; XV, 207, et     Fast. IV, 83; Barth. ad Stat. Th. III, 87. Conf. etiam Intpp. ad     Virg. Æn. I, 135; II, 101.     113. Cf. Virg. Æn. II, 432 seq.     --_Manes_ parentis, quos _numinis_ instar colo.     114. _pœnæ paternæ_; de qua vid. inf. v. 539 sq.     115. _letum_ viri fortis in pugna.       112. _prostratoque virum cumulo_ corrig. N. Heins. qui tamen       _molem_ pro corpore h.l. et alibi passim dici sup. ad v. 32,       monuerat.     Cetera acerbantem questu lenire laborans   Effatur senior: ≪Patrio, fortissime, ritu   Quidquid adest duri et rerum inclinata feramus.     117. _acerbantem quæstu_ acerbe querentem. Confer. ad Valerium     Flaccum VI, 655, et vide varias lectiones.     119. _rerum inclinata_, ut _res inclinatæ_ ap. Liv. IX, 12_.       117. _acervantem_ Ox. et Put. cum Parm. ac Med. ex more ævi       recentioris; vid. quos Drak. laudat, Pier. ad Virg. Æ. XI, 407;       Barth. ad Stat. Th. III, 214; XII, 75, et Carr. ad Val. Fl. VI,       655.       119. _Quidquid id est_, et _en_ pro _et_ e c. Tell. recepit Lefeb.       Prius etiam conjecerat N. Heins. prob. Drak. qui citant inf.       v. 582; Virg. Æ. II, 49; V, 710; Ovid. Epist. VII, 71; XIX, 203,       et ex P. I, i, 21; vi, 25; II, ix, 77; Senec. Thyest. v. 827, 963;       Martial. VI, 68; Nemes. Cyneg. v. 219; Rutil. Itin. I, 311. Sed       viri docti non viderunt, omnibus his locis illam loquendi formam       absolute poni, et h.l. voc. _duri_ adjici.   Talis lege Deum clivoso tramite vitæ                             120   Per varios præceps casus rota volvitur ævi.   Sat tibi, sat magna, et totum vulgata per orbem   Stant documenta domus: sacer ille, et numine nullo   Inferior, tuus ille parens decora alta paravit   Restando adversis, nec virtutem exuit ullam                      125   Ante, reluctantes liquit quam spiritus artus.     120, 121. Pulchri versus! conf. ad lib. IV, v. 603.     --_clivoso_, difficili, laborioso, unde _in medio clivo laborare_     dixit Petron. c. 47, ubi vid. Burm. et Salmas. Exerc. Plin. p. 544;     Drak.     --Verba _rota volvitur ævi_ Barth. petita putabat ex Anacr. IV,     vii, 8: Τρόχος ἅρματος γὰρ οἷα Βίοτος τρέχει κυλισθεὶς. Vid. ibi     Barnes. et Rittersb. ad Oppian. Cyneg. I, 231. Ill. Harles Anthol.     Gr. poet. p. 8. Fortunam alii rotæ insistere fingunt. Vid. Broukh.     et Heyne ad Tibull. I, v, 70: Κύκλος τὰ ἀνθρώπινα prov.     123. _Stant_, sunt, _documenta_ virtutis, quibus Reguli _domus_     inclaruit. Drakenb. comparat XIII, 671.     125. _Restando_, resistendo, ut VII, 130, cf. Broukh. ad Prop. III,     6, (al. 8) 31, et Gronov. ad Liv. IV, 58.       125. _illam_ recte, opinor, emend. N. Heins.   Vix puerile mihi tempus confecerat ætas,   Quum primo malas signabat Regulus ævo.   Adcessi comes, atque omnes sociavimus annos,   Donec Dis Italæ visum est exstinguere lumen                      130   Gentis, in egregio cujus sibi pectore sedem   Ceperat alma Fides, mentemque amplexa tenebat.     128. Cf. Ovid. Met. XIII, 754.     --_primo ævo_, lanugine.     130. _lumen_, ornamentum et præsidium, ut IX, 532. Cf. Ernesti clav.     Cic.     132. _alma Fides_ vid. ad III, 203. Quam præclare hoc ad exprimendum     Reguli animum, qiii ad exquisita supplicia redire malebat, quam     fidem hosti datam fallere!--136. _Marus est_ pro, ego sum, ut     v. 261.   Ille ensem nobis magnorum hunc instar honorum   Virtutisque ergo dedit, et, sordentia fumo   Quæ cernis nunc, frena, sed est argenteus ollis                  135   Fulgor; nec cuiquam Marus est post talia dona   Non prælatus eques. Verum superavit honores   Omnes hasta meos; cui me libare Lyæi   Quod cernis latices, dignum est cognoscere causam.≫     138. _libare Lyæi latices_, vinum, h.e. divino honore colere hastam,     de quo vid. Intpp. ad Justin. XLIII, 3; Burm. ad Val. Fl. III, 707,     et Cerda ad Virg. Æ. X, 773, et XII, 95 sq.       133. _hunc_ Col. _nunc_ Ox. et R. 2. Vulgo _en_, et quidam _ni:       instat_ Ox.     ≪Turbidus arentes lento pede sulcat arenas                     140   Bagrada, non ullo Libycis in finibus amne   Victus limosas extendere latius undas,   Et stagnante vado patulos involvere campos.     140 seq. _Bagrada_, Βαγράδας, fl. Africæ propriæ in Zeugitana     regione, qui ex Manepsaro monte ortus, prope Uticam et Carthaginem     in mare mediterr. fluit, et nunc _Beierda_, vel _Megierda_ et     _Megarada_ vocatur, etsi eum etiamnum nomen retinere contendit     Olivar. ad Mel. I, 7. Nec tamen tantus est, quantum Silius eum h.l.     et Ptolem. faciunt, unde Claud. Bruns (_Handbuch der alten     Erdbeschr._ T. II, P. II, p. 160.) suspicatur, eos vel errasse, vel     in inter. Africa alium ejusdem nominis fluvium esse, qui in Usargala     monte oriatur; vid. _d’Anville, geogr. ancienne_ III, 74, et in     _Mem. de l’Acad. des Inscr._ T. XXVI.     --_lento pede sulcat_. Conf. v. 677, et inpr. Lucan. IV, 588.     --_pede_, aqua fluente, quæ poetis _ire_ et _currere_ dicitur. Drak.     laudat Lucret. VI, 638; Hor. Epod. XVI, 48; Virg. Col. 17, et     Broukh. ad Tibull. I, x, 36.     142. _Victus extendere_ cf. ad V, 552.       141. _Bagrada_ scripti tres, R. 2 et 3, ut I, 407, et in optimis       codd. Ptolem., Liv. XXX, 25; Cæs. B. C. II, 24; Plin. VIII, 14;       Gell. VI, 3, et al. conf. Cl. Schweighaus. ad Appian. b. civ. II,       45. Vulgo _Bragada_, quod etymo Punico proprius esse monet Lefeb.       Βαγάδρας dicitur Strab. XVII, p. 572; _non ulli amni victus_, ut       V, 552; malebat N. Heins. et v. 145, _riguis arvis_, et v. 149,       _furvoque_ coll. v. 161. De hac voce docte egit ad Ovid. Met. III,       273. Vulgatum _curvoque_ firmat Drak. ex Val. Fl. III, 636, et       Claud. Cons. Olybr. et Prob. v. 209, quibus locis Virg. Ge. II,       216, addit Lefeb.   Hic studio laticum, quorum est haud prodiga tellus,   Per ripas læti sævis consedimus arvis.                           145   Lucus iners juxta Stygium pallentibus umbris   Servabat sine sole nemus, crassusque per auras   Halitus erumpens tetrum exspirabat odorem.     144. Eandem historiam memorant Gell. VI, 3; Val. Max. I, 8, extr.     Plin. VIII, 14; Flor. II, 2; Liv. Epit. XVIII, et Sen. Epist. 82.     Sed narrationis ornamenta et colores, in quibus tamen poetæ ingenium     nimis luxuriatur, Silius æque ac alii poetæ in similibus locis     (inpr. Ovid. Met. III, 28... 100, et Stat. Th. V, 505 sqq.) petiit     ex Virg. Æn. II, 209 sq. et VIII, 193 seq. ad quæ loca vid. Cerda et     Heyne.     145. _sævis arvis_, ubi sævus serpens erat, ut mox v. 153, _letalis     ripa_, vel _sæva aula_ III, 423, et similia passim obvia, vid. Drak.     ad h.l. Bentl. et Jani ad Hor. Od. III, iv, 6.     146. _Lucus iners_, ut ap. Stat. Th. X, 86, quietus, vel inutilis,     inadcessus, quo nemo facile venit. Cellar. nulli usui patens,     propter pestiferum halitum, et dirum monstrosi serpentis     habitaculum. Conf. ad V, 5, in V.L.   Intus dira domus, curvoque inmanis in antro   Sub terras specus, et tristes sine luce tenebræ.                 150   Horror mente redit: monstrum exitiabile et ira   Telluris genitum, cui par vix viderit ætas   Ulla virum, serpens centum porrectus in ulnas   Letalem ripam, et lucos habitabat Avernos.     151, 152. _ira Telluris genitum_ vid. ad V, 111.       [“V, 111” recte V, 110]     153. _centum_, numero rotundo. Longitudinem CXX pedum ei tribuunt     auctores sup. laudati.     154. _lucos Avernos_ h.e. exitiosos, (ut _Stygius_ v. 146 et 219,     vel _Tartareus_ mox v. 175) ob pestiferam exhalationem; vel similis     lucis Avernis prope lacum, qui _Avernus_ h.e. ἄορνος dicitur, quia     aves supervolitantes fœtore suffocantur, et decidunt. Conf. mox     v. 158, 159; XII, 120 sq. Lucret. VI, 738, 839; Virg. Ge. IV, 493;     (ubi vid. Cl. Voss.) Virg. Æn. VI, 118, 139, 237 sqq. et Heyne ibid.     Exc. II.       150. _Sub terra_ corrig. N. Heins. in quod facile quis incidat; et       proclivis error, quoniam litera _s_ sequitur. Sed præpos. _sub_       non semper sexto casui jungitur, si de quiete in loco, et quarto,       si de motu ad locum agitur. Sic Livius, ut alios omittam, dixit       _sub jugum_ et _sub jugo mittere, sub terram necari, sub terra       demitti, sub terra edere pugnam_, et alia lib. I, 26, III, 28;       XXII, 17, 57; XXXVIII, 7; cf. Burm. et Heyne ad Virg. Ge. IV, 43,       et Aen. II, 472, in V.L.       152. _viderit_, non _viderat_, Col. et Put. quod suadente       N. Heins. cum Lef. recepi.   Ingluviem inmensi ventris, gravidamque venenis                   155   Alvum deprensi satiabant fonte leones,   Aut acta ad fluvium torrenti lampade solis   Armenta, et tractæ fœda gravitate per auras,   Ac tabe adflatus volucres. Semesa jacebant   Ossa solo informi, lateque repletus et asper                     160   Vastatis gregibus nigro ructabat in antro.     155. Conf. Virg. Ge. III, 431, et Æn. II, 471 seq. et ad utrumque     loc. Heyne.     158. _fœda gravitas_, ὀσμὴ βαρεῖα, Drak. qui laudat Virg. Æn. VI,     201, et Ge. IV, 270; Liv. XXV, 26, (_locis gravibus_ et _gravitate     loci_) Dioscor. III, 97. Cf. sup. ad I, 412.     159. _tabe_, halitu venenato. Cf. v. 240.     160. sq. Cf. Virg. Æn. III, 630, ≪Nam simul expletus dapibus,     vinoque sepultus... saniem cructans, etc.≫     162. _incendia_, fervorem stomachi, vel sitim aqua restinguebat.     Cellar. interpretatur: ubi aqua sedabat sitim, conceptam ex cibo,     qui, dum conficitur, in stomacho fervet. Lefeb. hæc adnotavit:     ≪_ferventi pastu_ a fermentantibus cibis in ventriculo pro veterum     opinione, quæ nostris hodie se probat chymicis; sed _fermentatio_ et     _effervescentia_ inter se differunt.≫ _Ferventi pastu_, cibo et     carne vivorum animalium.       155. _veneni_ R. 3; Parm. Med. ut II, 220; quod cur N. Heins., qui       Silianos Græcosque loquendi modos captare solet, minus h.l.       quadrare censeat mireris.       156. _defusi_ R. 3. Error ortus ex compendio scripturæ _depusi_,       quod in R. 2, deprehendit Lef. qui v. 158, _tactæ_ refinxit. Sed       _tractæ_ sunt detractæ, adtractæ, delapsæ propter fœtorem, qui eos adflabat enecabatque.