Punicorum Libri Septemdecim 26

Punicorum Libri Septemdecim 26

160. _informidate_ Put. Tell. R. 2; _eandemque repletus_ R. 3;       _eademque r._ Med. _tandem_ Benes. Hinc _saniemque_... (h.e.       sanguinem, vel venenum) _eructabat_ ingeniose conj. N. Heins. cui       locum Virg. Æn. III, 632, a Silio expressum, favere jam monuit       Draken. Vulgatam lectionem, quæ utique ferri potest, nollem Lefeb.       his verbis defendisset: ≪Ineptit H. qui vult _saniem_: prope       assentit incautus Drak. in notis≫; _sanieque_, vel _tandemque_       conj. Withof.   Isque ubi ferventi concepta incendia pastu   Gurgite mulcebat rapido, et spumantibus undis,   Nondum etiam toto demersus corpore in amnem   Jam caput adversæ ponebat margine ripæ.                          165   Inprudens tantæ pestis gradiebar, Aquino   Apenninicola atque Umbro comitatus Avente:   Scire nemus, pacemque loci explorare libebat.     164, 165. Comparant Stat. Th. V, 516.     166. _Inprudens_ h.l. ignarus, qui ignorat, quod scire nequit.     168. _pacem_, quietem, ut VII, 258: vid. Burm. ad Val. Fl. IV, 20,     et Barth. ad Stat. Th. VII, 87.       162. _ab æstu_ pro _pastu_ suspic. N. Heins.       165. _aversæ_ ed. Drak. errore typogr.       167. _Avente_, non _Havente_, Col.       168. _faciemque locis_ conj. Burm. Male!--169. _tacitos in artus_       maluerit N. Heins. vid. similia in Ind. sed conf. Heyne ad Virg.       Æn. VII, 446, et respice verba seq. _occulto frigore_. _Tacitus       Horror_, et _occultum frigus_ est ille terror, quem animus veluti       præsagiens periculum concipit, cujus tamen rationem certam reddere       sibi non potest, _eine bange schauderhafte Ahndung_. Ita bene jam       a Cl. Ernesti expositum video. Conf. VIII, 485.   Jamque propinquantum tacitus penetravit in artus   Horror, et occulto riguerunt frigore membra.                     170   Intramus tamen, et Nymphas numenque precamur   Gurgitis ignoti, trepidosque et multa paventes   Arcano gressus audemus credere luco.     171 sq. Cf. Virg. Æn. VII, 133, 140, (ubi v. Cerda et Heyne) et,     quos Drak. laudat, Ovid. Met. III, 24 seq. et Val. Fl. V, 195.     173. _credere_ ut v. 201.     --_Arcano luco_, quem nemo ingrediebatur.       171. _nomenque_ Col.   Ecce e vestibulo, primisque e faucibus antri   Tartareus turbo, atque insano sævior Euro                        175   Spiritus erumpit, vastoque e gutture fusa   Tempestas oritur, mixtam stridore procellam   Cerbereo intorquens. Pavefacti clade vicissim   Adspicimus: resonare solum, tellusque moveri,   Atque antrum ruere, et visi procedere Manes.                     180     175. Ventus exitialis, et pestifer halitus erumpit.     --_insano_; vid. ad I, 101.     177, 178. _stridore Cerbereo_, qualem Cerberus edit, in cujus capite     serpentes strident; cf. ad II, 537.     179. Omnia in majus aucta, ut timor fingere solet. Locum autem hunc     ex Virg. Æn. VI, 255 seqq. desumtum jam monuit Drak.     179. _Adspicimus_ scilicet ludibrio phantasiæ pavore concitatæ, ut     mox, _visi_ nobis sunt _manes procedere_, videbamur nobis in medio     Tartaro versari. Ita recte jam sensum h.l. declaravit Ill. Ernesti.     180. _visi procedere Manes_ conf. ad VIII, 642.       176. _gutture_, non _gurgite_, Oxon. et Put.       179. Post _Adspicimus_ punctum ponit N. Heins. prob. Lefeb. qui       infinitivos histor. sequi putat. Possunt et omnia a voc. _visi_       pendere, et hoc pro _auditi_ simul positum videri, quoniam non       solum cum uno verbo, unde generalis notio petenda est, plura ab       illo per se aliena jungi solent, ut _flere fata et luctus_ inf.       v. 314, et similia, vel in prosa oratione centies obvia; (vid.       Jani ad Hor. Od. III, x, 7 et 8, et inpr. Stroth. ad Liv. III, 68)       sed etiam verba sensuum, ut εἰδεῖν, ὁρᾷν, _videre_, et alia,       sæpius permutantur, de quo vid. VV. DD. ad Prop. II, 13, al. xvi,       49. (_Vidistin’ toto sonitus procurrere cœlo?_) Wesseling. ad       Herodot. p. 155, n. 96; Klotz. lectt. Venus. p. 308. Krebs. Obs.       in N. T. p. 412, et inpr. Schrader. ad Musæi v. 5, p. 5 sqq.       Posteriorem ob causam Drak. non displicet major distinctio, quam       post voc. _solum_ ponendam putabat Burm. quum nihil alioquin sit,       quod adspexerint. Certe verba _resonare solum_ cum _Adspicimus_       jungere, minus durum est, quam supplere _nos_, (etsi h.l. egregie       id timori conveniat) vel τό _vicissim_, h.e. per vices, cum Lefeb.       interpretari, alter alterum; vid. not.   Quantis armati cælum petiere Gigantes   Anguibus, aut quantus Lernæ lassavit in undis   Amphitryoniaden serpens, qualisque comantes   Auro servavit ramos Junonius anguis;   Tantus disjecta tellure sub astra coruscum                       185   Extulit adsurgens caput, atque in nubila primam   Dispersit saniem, et cælum fœdavit hiatu.     181 seq. Conf. III, 192, et Stat. Th. V, 529 seq. Triplex autem h.l.     serpentis comparatio, cum anguibus, Gigantum pedibus, (vid. Apollod.     I, vi, 1; Ovid. Fast. V, 37; Claud. Gigant, 8, 81; Val. Fl. II, 28;     ubi vid. Inttp.) cum hydra Lernæa (vid. ad III, 32.) et cum dracone,     horti Hesperidum custode, qui Ladon dicebatur, et de quo vid.     Hesiod. Theog. v. 333 sq. Apollon. IV, 1396; Apollod. II, v, 11;     (ubi vid. Heyne p. 412 sq.) Virg. Æn. IV, 484 seq. Lucan IX, 357 sq.     184. Vid. ad III, 283.     --_Auro_, aureis foliis et malis, _comantes_, κομῶντας, comatos, ut     _comantes flamma_ h.e. ardentes X, 550; XIV, 420; ἡ γῆ φυτοῖς κομῶσα     ap. Aristot. Nota est _coma_ arborum et flammæ: vid. ad I, 461, et     IV, 682.     --_Junonius anguis_ qui custodiebat poma aurea, Junoni a Terra pro     nuptiali munere data: vid. Heyne l.c. pag. 410 seq.     187. _sanies_, sanguis, ut v. 237, vel humor lentus et glutinosus,     (_Gauche_) quæ propria et vulgaris verbi vis est: nisi venenum     potius significat h.l. et v. 276, 677; XII, 10, ubi Draken. laudat     XIII, 571; Virg. Æn. II, 221; Heins. ad Vellei. II, 87, Broukh. ad     Prop. III, iv, 27, al.     --_cælum_, aerem.       184. _Junonis et anguis_ Col. Male: cf. Heins. ad Ovid. Fast. I,       55.       185. _despecta tellure_ opinabatur N. Heins. quod multis exemplis       citra necessitatem illustravit Drak. Vulgatam lect. tuetur Schmid.       et explicat, prodiens, erumpens e terra; quum non adpareat,       quomodo dici possit _extulit caput_, si præcesserit _despecta       tellure_, et ratio poscat, ut dictum sit, extulit caput, et       despexit terram, scilicet jam elatus, seu erectus; _disjuncta_       Tell. unde recte forsan _disjuncta_ reposuit Lefeb.   Diffugimus, tenuemque metu conamur anheli   Tollere clamorem; frustra: nam sibila totum   Inplebant nemus. At subita formidine cæcus,                      190   Et facti damnandus Avens (sed fata trahebant)   Antiquæ quercus ingenti robore sese   Occulit, infandum si possit fallere monstrum.       188. _tenuemque_ Col. Oxon. R. 2, quod ut legamus, rem ipsam       suadere monet Modius, quum ea sit natura metus inopinati et magni,       ut clamandi facultatem adimat. Conf. Intpp. ad Phædr. I, ii, 26,       et Virg. Æn. III, 48. Vulgatam lect. _Diffugimus tamen, atque_,       quam ex comp. script. _tn_ ortam putat Lefeb., defendit Dausq. qui       non male notat, clamorem propter sibila serpentis, non ob metum,       _frustra_ sublatum esse. Idem sensisse videtur N. Heins. qui _jam       sibila_ scribendum suadet, etsi Dausq. graviter taxat. Sed τό       _nam_ etiam ad _Diffugimus_ referri potest.       190. _At_, non _ac_, scripti et Med.       193. _possit_, non _posset_, R. 3; Parm. et Med.   Vix egomet credo: spiris ingentibus arte   Arboris abstraxit molem, penitusque revulsam                     195   Evertit fundo, et radicibus eruit imis.   Tum trepidum, ac socios extrema voce cientem   Conripit, atque haustu sorbens et faucibus atris   (Vidi respiciens), obscœna condidit alvo.     194. Verba _Vix egomet credo_ et v. 199, _Vidi respiciens_, ut     omnino tota orationis forma, egregie conveniunt rem miram narranti.     Cf. Virg. Æn. III, 623 sq.     196. Vid. Heyne ad Virg. Æn. V, 449, in V.L. Vol. III, p. 47; et VI,     p. 313; Edit. nostræ.       194. _spiris stringentibus_, vel quod Lefeb. recepit _cingentibus       arcte_, ingeniose conj. N. Heins. quia _ingenti_ modo præcessit.       _arctæ_ Gryph. _artæ_, typorum forsan errore, in ed. Drak. qui et       _altæ_ legi posse monet. Sed τό _artæ_ etiam nunc repositum video       ab Ill. Ernesti, qui jungit _spiris ing. artæ_, h.e. arcte       circumvolutæ voluminibus caudæ, quibus eam _abstraxit_, h.e.       inflexit. Cf. ad V, 477.       195. _adstrinxit_ forte præstiterit, ne poeta ter idem dicat.   Infelix fluvio sese, et torrentibus undis                        200   Crediderat, celerique fuga jam nabat Aquinus.   Hunc medio invasit fluctu, ripæque relatos   (Heu genus infandum leti!) depascitur artus.     203. Plures ita periisse memorant Val. Max. et alii, vid. ad v. 144.     --_depascitur artus_, confer Cerda et Heyne ad Virgil. Ge. III, 458,     et Æn. II, 215.       202. _ripaque_ Colon. _relatos_, non _relatus_, scripti et ed.       Parm.     ≪Sic dirum nobis et lamentabile monstrum   Effugisse datur. Quantum mens ægra sinebat,                      205   Adpropero gressum, et ductori singula pando.   Ingemuit, casus juvenum miseratus acerbos.     206. _ductori_, Regulo.       204. _Vix_ suspic. N. Heins.       206. _Et propero_ Ox. prob. Barth. Adv. I, 13.   Utque erat in pugnas, et Martem, et prælia, et hostem   Igneus, et magna audendi flagrabat amore,   Ocius arma rapi, et spectatum Marte sub omni                     210   Ire jubet campis equitem. Ruit ipse, citatum   Quadrupedem planta fodiens, scutataque raptim   Consequitur jusso manus, et muralia portat   Ballistas tormenta graves, suetamque movere   Excelsas turres inmensæ cuspidis hastam.                         215     208. Insignem ταυτολογίαν h.l. VII, 249, notandam dicit Drak. Sed     adfectui loquentis ea congruit.     209. _Igneus_, vid. ad III, 306.     212. _planta fodiens_, cf. ad II, 71.     213 sqq. Cf. auctores ad v. 144, laudati.     215. Intellig. falarica, Draken. Conf. v. 273, et ad I, 351 sqq.       208. _pugnas_ scripti; _pugnamque_ editi, nisi quod _pugnam_ extat       in ed. Parm. _in pugnam Martemque_ volebat Dausq.       209. _magna_, ut IV, 430, non _magno_, Col. non contra sentiente       Dausq. Alioquin _audere_ etiam simpl. pro audere egregia et fortia       poni docet Drak. ad h.l. et ad IX, 452.       210. _capi_ Oxon. vid. ad IV, 98.       213. _Consequitur jusso_ scripti, R. 2, 3, Med. _C. jussum_ Parm.       _Obsequitur jussu_ in editis recentt. _rapto C. passu_ non male       conj. Burm. sed frustra, judice Schmidio, quum τό _jusso_       absolute explicari possit, ut _audito_ et similia.   Jamque ubi feralem strepitu circumtonat aulam   Cornea gramineum persultans ungula campum;   Percitus hinnitu serpens evolvitur antro,   Et Stygios æstus fumanti exsibilat ore.   Terribilis gemino de lumine fulgurat ignis:                      220   At nemus adrectæ et procera cacumina saltus   Exsuperant cristæ; trifido vibrata per auras   Lingua micat motu, atque adsultans æthera lambit.     216 sq. Nimio fere ornatu singula expressit.     --_aulam_ Barth. et Drak. exponunt antrum, ut αὐλὴ apud Orph. Arg.     v. 391, coll. v. 377 et 388. Ill. Ernesti hoc vocabulum positum     putat non satis apta imitatione Virg. Æneid. I, 140, qui tamen Caci     specum simili modo _regiam_ dixerit Æn. libro VIII, 242. Possis     etiam hoc loco intelligere lucum et nemus circa antrum serpentis.     Cf. sup. v. 146 seq.     218. _evolvitur_ vocab. propr. de motu anguis. Conf. v. 227.     220. Conf. Virgil. Æn. II, 475; Ge. III, 433, 439; Heins. ad Ovid.     Met. III, 34.     222, 223. _trifido Lingua motu_, conf. v. 263, et ad II, 587.     --_æthera lambit_, ut apud Stat. Th. V, 524, et Virg. Æn. III, 574.       218. _hinnitu_, non _immani_, Col.       221. _Ac_ Nut.   Ut vero strepuere tubæ, conterritus alte   Inmensum adtollit corpus, tergoque residens                      225   Cetera sinuatis glomerat sub pectore gyris.   Dira dehinc in bella ruit, rapideque resolvens   Contortos orbes directo corpore totam   Extendit molem, subitoque propinquus in ora   Lato distantum spatio venit: omnis anhelat                       230   Adtonitus serpentis equus, frenoque teneri   Inpatiens, crebros exspirat naribus ignes.     224... 226. Cf. Ovid. Met. III, 77, 78.     232. Conf. Virg. Ge. lib. III, 85, ≪....volvit sub naribus ignem.≫     ubi vid. Cerda et Heyne.       226. _sinuatis_ lege tribus syllabis; vid. ad III, 495.       228. _derecto_ Col. vid. ad II, 92. Id tacitus recepit Lef. et       prob. N. Heins. ut sit _erecto_, quod rejicit Schmid. quum serpens       erectus sit quasi stans, et sensus postulet, eum in longitudinem       extensum et diductum fuisse.       230. _anhelat_, non _anhelans_, scripti, R. 3, et Parm.       231. _A. serpentis equus_ scripti et priscæ edd. ante Nicandrum,       qui primus _A serpente et equus_ Silio obtrudit. Conf. ad X, 370,       et XIV, 246; _A. serpens et equus_ ed. D. Heins.   Arduus ille super tumidis cervicibus altum   Nutat utroque caput: trepidos inde incitus ira   Nunc sublime rapit, nunc vasto pondere gaudet                    235   Elisisse premens. Tunc fractis ossibus atram   Absorbet saniem, et tabo manante per ora   Mutat hians hostem, semesaque membra relinquit,   Cedebant jam signa retro, victorque catervas   Longius avectas adflatus peste premebat;                         240     234. _Nutat caput_, capite, _utroque_, in utramque partem, ut Virg.     Æn. V, 469.     238. _Mutat hostem_, conf. ad V, 286.     239. _signa_, milites.     240. _adflatus peste_, ut vers. 159.     --_premebat_, persequebatur.       234. _Nutat_ Colon. quod verbum, quia intransit. est, respuit       Lefeb. et _Mittit_ e c. Tell. recepit, Coll. Virg. Æn. V, 469;       unde potius _jactat_ refingerem. Sed _nutat_ κατὰ _caput_       exquisitius est, ut ap. Val. Fl. VIII, 88, et al. passim; conf.       Heins. ad Claud. bell. Gildon. v. 220 et 281; _Mutat_ Ox. et Put.       cum priscis edd. quod minus displiceret, nisi mox sequeretur,       _Motat_ ed. Junt. et quæ inde expressæ sunt: non infelici vel       errore vel emendat. Nam verba _mutare_ et _motare_ centies vim       _movendi_ habere, et a librariis tam inter se, quam cum _nutare_       confundi, docent VV. DD. ad Virg. Ecl. V, 5; VI, 28; Æ. III, 581;       V, 702; XII, 37, et, quos Drak. laudat, Heins. ad Ovid. Met. XIII,       937, ad Claud. bell. Get. v. 595; Scalig. ad Catull. carm. XXII,       et inpr. Gronov. Obss. III, 1.       236. _tunc_, non _nunc_, Col. et Ox. _tum_ tacite dedit Lefeb.       vid. ad VI, 299.       239. _victorque_ scilicet serpens, non _victasque_, scripti et       R. 2.       240. _arreptas_ R. 2; _arrectas_ Tell.   Quum ductor, propere revocatam in prælia turmam   Vocibus inpellens, ≪Serpentine, Itala pubes,   Terga damus, Libycisque parem non esse fatemur   Anguibus Ausoniam? Si debellavit inertes   Halitus, ac viso mens ægra effluxit hiatu;                       245   Ibo alacer, solusque manus componere monstro   Subficiam.≫ Clamans hæc, atque interritus hastam   Fulmineo volucrem torquet per inane lacerto.     242 seqq. Drak. comparat II, 226 sq. IV, 402 seq. V, 640.     245. _mens effluxit_, mente capti estis, mens sana, vel virtus metu     victa vos destituit. Conf. Cic. Brut. c. 61; Livius VII, 14.     246. _manus componere_, vid. ad I, 39.       247. _hæc clamans, atque imperterritus_ malebat N. Heins.       248. _per inane_ Col. vid. not. ad I, 97; _p ma ve_ Oxon. quod       eodem ducit. Hinc ortæ aberratt. _primave_, _primamve_,       _primamque_ et _primumque_.   Venit in adversam non vano turbine frontem   Cuspis, et, haud paulum vires adjuta ruentis                     250   Contra ardore feræ, capiti tremebunda resedit.   Clamor ad astra datur, vocesque repente profusæ   Æthereas adiere domos. Furit ilicet ira   Terrigena, inpatiens dare terga, novusque dolori,   Et chalybem longo tum primum passus in ævo.                      255     249. _non vano turbine_, non irrito ictu.     250, 251. Cf. IV, 136 sq. Drak.     254. _Terrigena_, vid. ad v. 152.     --_dare terga_, exquisite pro superari.     --_novus dolori_ qui ejusmodi dolorem nondum senserat. Conf. V.L.       251. _ferri_ refinxit Lefeb. coll. v. 268, tamquam exquisitius.       252. _datur_, non _datus_, scripti et R. 2.       253. _iræ_ volebat N. Heins. ut _iræ inpatiens_, vel _iræ dare       terga inpatiens_ jungantur. Sed num serpens iræ inpatiens _terga       dabit_? an _iræ quis terga dare_ potest? Quid vero causæ est, cur       τό _ira furere_ displiceat? Studium captandi exquisitiores       loquendi modos, (_iræ impatiens_, et _furit dare_) ut sæpe, fraudi       fuisse videtur viro doctissimo.       254. _novusque doloris_ conj. Burm. conf. not. ad IV, 530. Sed       vulgata quoque bene se habet; vid. Ernesti ad Tac. Agric. c. 16,       et Ann. I, 3, pr. c. 20, extr. et II, 66, ex quibus tamen locis       fere conjicias, _dolore_ legendum esse.   Nec frustra rapidi, stimulante dolore, fuisset   Inpetus, ablato ni Regulus arte regendi   Instantem elusisset equo, rursusque secutum   Cornipedis gyros flexi curvamine tergi   Detortis læva celer effugisset habenis.                          260     257... 260. Ornate pro: nisi Regulus eum gyris modo ad dextram, modo     ad lævam factis elusisset, et sic tandem effugisset.     --_ablato_, φερομένῳ, celeri, conf. ad V, 633.       256. _rapidi_ scripti et priscæ edd. _rapidi_ e R. 2, recepit       Lefeb. Non male; sed etiam τό _rapidi_ (hoc est _instantis_,       rapide seu raptim inruentis) ferri potest; conf. ad lib. V,       v. 451. Vulgata _rapido_ ex Nicandri ingenio profecta.       Præstitisset saltem _rabido dolore_, vel _rapidi fuissent       impetus_.       257. _ablato_ Col. cum R. 2, et Veneta a. 1492, in comment. Marsi.       Conf. ad V, 633, et h.l. not. _allato_ Put. Vulg. _alato_.       258. _rursusque_ tres scripti cum R. 2; Parm. et Benes.       _cursusque_ Tell. et Med. unde vulgatam _cursuque_ ortam putat       Drak.       260. _lævam_ h.e. ad l. manum seu partem, recte, puto, rescripsit       Lefeb. quem secutus est Ill. Ernesti. Possis et _lævum_ reponere.       Sed quodammodo defendi potest vulgata, si exponatur: manu sinistra       detortis; vel, læva parte effugisset; _effudisset_ scripti et       priscæ edd. ante Basil. Wolfii. qui primus veram lect. revocavit.     ≪At non spectator Marus inter talia segni   Torpebat dextra: mea tanto in corpore monstri   Hasta secunda fuit. Jam jamque extrema trisulca   Lambebat lingua fessi certamine terga   Quadrupedis: torsi telum, atque urgentia velox                   265   In memet sævi serpentis prælia verto.   Hinc imitata cohors certatim spicula dextris   Congerit, alternasque ferum diducit in iras,   Donec murali ballista coercuit ictu.     261, 262. Exquisite pro: at ego non segnis spectator eram. Cf. V.L.     263. _extrema terga Quadrupedis_, scilicet Reguli.     265. _urgentia prælia_, h.e. urgentis, instantis serpentis.     268. Facit, ut serpens non in me solum, sed modo in hunc, modo in     illum iras evomat, et irruat.     --_ferus_ absolute serpens dicitur. Conf. Intpp. ad Phædr. I, xii,     9, et Virg. Æn. II, 51.     269. _murali ictu_, qualis e muro impingitur, vel quo muri     diruuntur, ut _murali turbine_ IX, 568.       262. _Torpebam_ emend. Burm. vid. eundem ad Virg. Æn. V, 355;       Broukh. et Heyne ad Tibull. III, iv, 50. Sed conf. inf. v. 600,       sup. v. 136. et ad II, 29; _tanti_ emend. Withof.       265. _urguentia_ scripti et R. 2. Sic ubique in Col. aliisque cod.       scribi monent Drak. et, quem laudat, Pier. ad. Virg. Æn. V, 202.       Vulgg. _ingentia_.   Tum fractus demum vires: nec jam amplius ægra                    270   Consuetum ad nisus spina præstante rigorem,   Et solitum in nubes tolli caput, acrius instat.   Jamque alvo penitus demersa falarica sedit,   Et geminum volucres lumen rapuere sagittæ:     270, 271. _spina ægra_, vulnerata.       270. _jam_ scripti et priscæ edd. Hæc vox primum in ed. Marsi       omissa est operarum vitio, quod alii temere servarunt. Wollius       autem, ut metro consuleret, _enim_ intexuit; _non amplius_ conj.       Voss. ad marg. ed. Junt. Ceterum verba _nec jam amplius_ bis       sumenda, et tam ad _præstante_, quam ad _instat_ referenda, vel       _nec jam amplius, ægra_ (hoc est ægre, nisi ipsa hæc vox       substituenda) distinguendum, vel denique vers. 272, _instat_       scilicet se, scribendum videtur, ut ita certe iram prodiderit       serpens, quum vires eum ad altius se a terra tollendum deficerent.       Conf. v. 275, et not. ad I, 539. Hac conj. admissa, verba _nec       jam... caput_ etiam parenthesi includere possis, quod, lectione       non mutata, perperam fecit Dausq. Quum hæc jam scripsissem, video       Cel. quoque Ernesti in alteram, a me propositam, rationem       incidisse, eique legendum videri: _nec jam amplius, ægre... caput,       acrius instat_.       271. _rigorem_, non _vigorem_, scripti cum R. 3, et Parm.       272. _Ut solito in n. tollit_ perperam edidit Wolfius, quem tamen       secuti sunt Colin. D. Heins. Dausq. et Cell. qui posterior       meliora, quæ noverat, non restituit, etsi vix serpentem illum tam       saucium fuisse ballistis putat, quam hunc locam.   Jam patulis vasto sub vulnere faucibus aer                       275   Tabificam exspirat saniem: spes ultima jamque   Ingenti cauda, et jaculis, et pondere conti   Hæret humi, lassoque tamen minitatur hiatu;     275. _aer_, halitus pestilens.     277. _pondere conti_, gravibus contis, vid. ad II, 246.       [“ad II, 246”: in V.L.]       275. _atrum_ nonnulli pro _aer_.       276. _spes ultima_ c. Tell. cum edd. recentt. forte et Col. ac       Put. quorum certe lectionem h.l. silentio prætermiserunt viri       docti. Hoc recepi cum Lefeb. et Cl. Ernesti, qui et _Ingentis       caudæ_ ex ed. R. 3, et Med. reposuere, quæ ratio durior videtur,       quam si ita exponas verba: _cauda, spes ultima_, in qua extremam       posuerat spem, _ingenti_ serpenti (quæ forte vox non supplenda       est, sed substituenda) _hæret humi_. Vulgo _specus ultima_, post       quæ verba colon ponunt, et de _specu_ (hiatu) vulneris cogitant,       coll. Virg. Æn. IX, 700. Utrumque displicuit Barth. Adv. I, 13, et       Drak., qui post _saniem_ distinguunt, et _specum ultimam_ putant       esse imum ventrem. Ille frustra provocat ad Virg. l.c. hic ad       Phædr. IV, v, 10 (ubi vid. Burm.) ad Prudent. hym. VII, Cathemer.       115, et Avien. descr. orb. v. 791. Sed tum quoque _Ingens ac       cauda_, vel _Ingenti_ serpenti _ac cauda_ rescribendum videtur;       _ultima specula_ conj. Dausq. _pars ultima_, vel _spira ultima       jamque Ingentis caudæ jaculis_ N. Heins. Mox _pondere contis_       Barth. ut _pondere_ saxa ingentia ballistis expulsa intelligantur,       quoniam conti cuspide, non pondere noceant. Sed copula certe sic       repetenda erat, et vid. not.       278. _lassoque_ scripti et priscæ edd. _laxoque_ Marsus, et deinde       alii; _lapsoque_ e R. 2, recepit Lefeb. qui graphice ita caput       humi repens exprimi arbitratur; conf. Heins. ad Virg. Æn. IX, 436.   Donec tormentis stridens, magnoque fragore   Discussit trabs acta caput, longoque resolvens                   280   Aggere se ripæ, tandem exhalavit in auras   Liventem nebulam fugientis ab ore veneni.     280. _trabs_, hasta, ap. Stat. Th. V, 566; IX, 124; Virg. Æn. XII,     294, sed h.l. falarica; conf. ad v. 215, et Virg. Æn. IX, 705 sq.     281. _Aggere ripæ_, ut apud Virg. Æn. VII, 106, et Val. Fl. VI, 149.     282. _Liventem_, nigram, vel propr. subfusci coloris, vid. Ind.       282. _Lucentem_ Med.     ≪Erupit tristi fluvio mugitus et imis   Murmura fusa vadis; subitoque et lucus, et antrum,   Et resonæ silvis ulularunt flebile ripæ.                         285   Heu quantis luimus mox tristia prælia damnis!   Quantaque supplicia et quales exhausimus iras!   Nec tacuere pii vates, famulumque sororum   Naiadum, tepida quas Bagrada nutrit in unda,   Nos violasse manu seris monuere periclis.                        290     283. Propter occisum serpentem, qui genius loci, vel Nympharum certe     _famulus_ erat, (de quo vid. Heyne ad Virg. Æn. V, 84 et 95; Burm.     ad Val. Fl. I, 303; IV, 520 et sup. ad II, 584 sq.) Romani multa     subiisse mala finguntur, ut Cadmus ap. Ovid. Met. III, 31 seq. 95     seq. quod jam observavit Drak. qui etiam contulit Stat. Th. V, 511     sq. 578 sq. et Flor. II, 2, ubi _quasi in vindictam Africæ nata_     serpens dicitur.     285. Conf. ad V, 542.     --_ulularunt_ ut ap. Virg. Æn. II, 488, ubi vid. Heyne; conf. tamen     ad V, 542.     287. _exhausimus iras_, pœnas luimus.     288. _pii vates_ ut ap. Virg. Æn. VI, 662. Hi nimis diu tacuerant.       283. _Erumpit_ tacite refinxit Lefeb. et minus recte, quoniam       _ulularunt_ mox sequitur.       289. _trepida_ Col. repug. Drak. qui _undam_ docet _tepidam_ dici       propter ardorem solis, qui in Africa ferventissimus sit, ut _Nilum       tepentem_ Prop. II, xxiv, 3, et Martial. XI, 12; cf. sup v. 140.       --_Bragada_ vulgo scribitur; vid. ad v. 141. Mox _Non violasse_       scripti, ut inf. v. 399, 400, et ap. Virg. Æn. VI, 620. Ita       N. Heins.     ≪Hæc tunc hasta decus nobis pretiumque secundi   Vulneris a vestro, Serrane, tributa parente,   Princeps quæ sacro bibit e serpente cruorem.≫     291, 292. Cf. v. 62 et 138 sq.     --_Vulneris secundi_, conf. sup. v. 263.     --_vestro_, tuo, ut _nostra_ pro mea v. 481; Drak.     293. _bibit cruorem_ vid. ad V, 274.     Jamdudum vultus lacrimis atque ora rigabat   Serranus, medioque viri sermone profatur:                        295   ≪Huic si vita duci nostrum durasset in ævum,   Non Trebia infaustas superasset sanguine ripas,   Nec, Trasymene, tuus premeret tot nomina gurges.≫     298. _nomina_ cf. ad IV, 729.     Tum senior, ≪Magnas, inquit, de sanguine pœnas   Percepit Tyrio, et præsumta piacula mortis.                      300     299 sq. De rebus, prospere a Regulo in Africa gestis, ubi Pœnos     ubivis premebat, et dura iis imperabat, vid. Polyb. I, 26... 31; et     Flor. II, 2; vid. infra v. 672 sq.     300. _Percepit_, cepit, petiit, sumsit, vel habuit _pœnas magnas_ a     Pœnis.     --_præsumta piacula mortis_ ultus est mortem suam, edita prius magna     hostium strage. Cfr. V, 213.       299. _Tum_, non _Tunc_, Tell. et Benes. quod recepi cum Lefeb.       etsi _tunc_ idem valere putant ap. Liv. XXII, 29, pr. Stat. Th. I,       497; Claud. Cons. Hon. III, 33, et aliis locis, ubi tamen libri       variant, vel errori tam proclivi eadem forte medicina adhibenda       est; conf. ad v. 600 et al.       300. _Percepit_, non _Præcepit_, quatuor scripti cum R. 3, et Med.       prob. N. Heins. quia _præsumta p._ sequitur, ne poeta bis idem       dicat: quæ tamen ratio in Silio minus me movet, quam librorum       auctoritas.   Nam defecta viris et opes adtrita, supinas   Africa tendebat palmas, quum sidere diro   Misit Agenoreis ductorem animosa Therapne.     301. _defecta viris et opes adtrita_, inops copiarum et pecuniæ.     --_supinas tendebat palmas_, supplex pacem petebat.     302. De Xanthippo ejusque cum Regulo pugna cf. Polyb. I, 32... 34;     Flor. II, 2; Eutrop. II, 11... 14; Appian. Punic. c. 3, 4; Frontin.     Stratag. II, ii, 2, et iii, 10; Cic. Off. III, 26 sq.     --_diro sidere_, fato, ut apud Prop. I, 6, extr. et Ovid. Trist. V,     x, 45. Nota est veterum superstitio de vi siderum, et res futuras ex     iis computandi consuetudo. Vid. Jani ad Hor. Od. I, 11.     303. _ductorem_, Xanthippum. Cf. II, 305, 433.     --_Agenoreis_, vid. ad I, 15.     --_Therapne_ urbs Laconicæ prope Spartam, in sinistra Eurotæ ripa,     Xanthippi patria; h.l. pro ipsa Laconica.       303. _Theramne_ priscæ edd. ut apud Plin. IV, 5: Θεράμναι ap.       Steph. Byz. p. 303. Sed Θεράπνη dicitur et Θεράπναι Suidæ, Pausan.       Lacon. 14 et 20; Pind. Isthm. I, 43; Melæ II, 3; Statio et aliis;       conf. Meurs. Miscell. Lacon. IV, 12, et Cl. Scheller in Lex. lat.       cui _Theramne_ vitiosa videtur pronuntiatio, ut ὄμμα ab ὄπτομαι,       τέτυμμαι a τέτυφα, etc. Secunda corripitur quidem VIII, 412, et       XIII, 43; sed passim quoque producitur; vid. ad IV, 776; Heins. ad       Ovid. Met. XIII, 430; Salmas. Exerc. Plin. p. 33, et Voss. art.       gram. II, 12.   Nulla viro species, decorisque et frontis egenum   Corpus; in exiguis vigor (admirabile) membris                    305   Vividus, et nisu magnos qui vinceret artus.     304. Cf. III, 232 sq.     --_decus_ et _frons_, dignitas corporis et oris.       305. _in_, non _at_, scripti et R. 2. Vulgo male post _membris_       punctum, et post _artus_ comma ponitur.   Jam Martem regere, atque astus adjungere ferro,   Et duris facilem per inhospita ducere vitam,   Haud isti, quem nunc penes est sollertia belli,   Cederet Hannibali. Vellem hunc, o tristia nobis                  310   Taygeta, hunc unum non durassetis opacis   Eurotæ ripis! Vidissem mœnia flammis   Phœnissa eruere; aut certe non horrida fata   Flevissem ducis, et nulla quos morte nec igni   Exutos servans portabo in Tartara luctus.                        315     307... 310. Præterea ne Hannibali quidem _cederet regere Martem_,     h.e. in Marte, bello regendo, administrando, in arte ducis (ut fere     ap. Virg. Ge. II, 99, et sup. V, 352 sq., 552 seq. ubi vid.     not.)--_atque astus adjungere ferro_, in locandis insidiis, et _per     inhospita_ loca (ut IV, 753) _vitam ducere facilem duris_, h.e.     induratis ad bellum et laborem. Vid. ad I, 558. Nam Spartani frigida     Eurotæ aqua et exercitationibus, in ripa ejus institutis, in     pueritia _durari_ solebant. Vid. mox v. 311, et sup. IV, 362 sq.     quibus locis conf. omnino similia Virg. Æn. IX, 603 sq., et Val. Fl.     VI, 336, ubi vid. Intpp. Hinc _duri Spartiatæ_ dicuntur Cic. Tusc.     I, 43.     --In Annal. litter. Gœtting. ann. 1790, p. 797, v. 308 ita     explicatur: vitam facilem, hoc est, sine molestiarum sensu, ducere     in rebus duris.     311. _Taygeta_, vid. ad IV, 361. Si hic unus Spartanus haud fuisset,     _non flevissem ducis fata et luctus_, (vid. ad v. 179 in V.L.) _quos     servans portabo in Tartara, exutos_, depulsos, _nulla_ etc. _igni_,     rogo: nisi ad Carthaginis excidium referre malis, coll. v. 85, 86.     Tum _nulla morte_ exponerem, nullius, nec Hannibalis quidem, morte.       [“IV, 361” recte IV, 363]       307. _Martem regere_ Col. cum ed. Basil. Wolfii et aliis recentt.,       h.e. ducem esse, bello præesse, ut, quod Drak. monet, _bella       regere_ VII, 47, et _disciplinam r._ ap. Suet. Cæs. c. 48, et Aug.       c. 24. Add. Cæs. B. G. VI, 16; ubi _Mars bella regit. Martem       ciere_ Oxon. et Put. cum priscis edd. quod defendit Gronov. Obss.       IV, 6; nec inprobat N. Heins. si _cire_ scribatur, verbo antiquo,       unde _concire_, _excire_, etc. ne versus laboret. Idem tamen conj.       Martem _tegere_, vel _occulere_, quod langet, quoniam de insidiis       in altero hemistichio agitur.       308. _durus ducere vitam_ ex edit. Parm. et Med. recepere Draken.       et Lefeb. suadente N. Heins. cf. Horat. Sat. I, iv, 8. Ipse       suspicabar aliquando legendum esse, _Et doctus_, vel _docilis_, ut       III, 233; IV, 8; XIII, 120. Sed nunc re adcuratius perpensa vix       dubito, quin vera lectio sit _duris_, quam ex scriptis et       plerisque edd. revocavi, sublata interpunctione majori post       _vitam_, quæ displicuit etiam Lefeb. qui tamen τό _durus_       præferendum putat.       309. _ipsi_ malebat N. Heins. inmemor eorum, quæ ad Virg. Æn. VII,       110, notaverat.       313. Quotquot libri sunt noti, habent _mœnia f. Phœnissæ ruere_       scil. urbis, vel Didonis, quæ utraque ratio dura est. Hinc sine       ulla literarum mutatione scripsi _mœnia f. Phœnissa eruere_,       scilicet ducem, vel Regulum _vidissem_. Audacior est emendatio       N. Heins. _Phœnissæ aut ruere_, nec quidquam proficit.       314. _at nulla nunc morte_ conj. Burm. prob. Draken. et Ill.       Ernesti, qui tamen, etsi in sensu non valde hæret, verba seq. non       valde probat, quibus in omni Silio nulla alia duriora et magis       absona exstent; _ducis: at, nulla quos m. n. i. Exutus, servans_,       etc. refinxit Lefeb. ut _exutus_ sit pro exuar. Ita solus hunc       locum intellexisse videtur sibi, non mihi, nec facile aliis. Sed       τό _Exutus_ arridere potest, et mihi quoque in mentem venit: _non       flevissem fata d. et luctus, quos servans portabo in Tartara,       exutus_, liberatus ab iis, (conf. I, 86) _nulla m. n. i._ vid.       not.     ≪Consertæ campis acies, multusque per arva   Fervebat Mavors, nec mens erat ulla sine ira.   Hic inter medios memorandis Regulus ausis   Laxabat ferro campum, inque pericla ruebat,   Nec repetenda dabat letali vulnera dextra.                       320     317. _ira_, virtus et audacia pugnantium.     320. _Non repetenda_; nam mortifera erant, quæ primo ictu     infligebantur.       318. _Hinc_ dedit Nicander, quem secuti sunt alii; _Hic iter in       medios_ Marsus prob. Dausq. _Hic Nomadum in medios memorandi R.       ausi_ tentabat N. Heins.       319. Vulgo _Laxabat ferro, campoque pericla ruebat_, quod Cell. et       alii activo sensu accipiunt, prosternebat, dimovebat pericula;       conf. not. ad V, 392; _Laxabat f. campumque pericla ruebat_ Colon.       _campum ac pericla_ Oxon. _campo ac pericla_ Put. Hinc _laxabat f.       campum_ (ut sup. V, 174 et 269, ubi vid. not.) _ac per tela       ruebat_ corrig. N. Heins. et _campum ac per iniqua r._ Gronov.       Obss. IV. Hoc recepit et exemplis illustravit Drak.; illud vero,       quod ad ductum literarum propius adcedit, Lefeb. Ego levissima       mutatione lectionem cod. antiquiss. restitui, quoniam omnes libri,       tam scripti quam inpressi, in _pericla_ conspirant, et _campu       inque_ facillimo lapsu in _campumque_ mutari potuit.   Sic ubi nigrantem torquens stridentibus austris   Portat turbo globum, piceaque e nube ruinam   Pendentem terris pariter pontoque minatur,   Omnis et agricola, et nemoroso vertice pastor,   Et pelago trepidat subductis navita velis.                       325     321. Egregia et ornatissima comparatio acerrimi ac furentis impetus,     quo Regulus hostes prosternit, cum turbine ac tempestate, quæ terris     ruinam minatur. Quæ de terrore, hominibus incusso, v. 324, 325,     adjiciuntur, ad ornatum imaginis, et simul ad formidinem hostium     spectant. Similis fere est locus Virg. Æ. X, 803 sq.     321, 322. _globum nigrantem_, nubes glomeratas et nigrantes, vel     globum flammarum.     --_ruinam_, vid. ad I, 251.     323. _Pendentem_, inpendentem, ingruentem, ut V, 191, vel, ut     _nubila pendent_ dixit Virg. Ge. I, 214.     325. _subductis_, contractis.     ≪At fraudem nectens, socios ubi concava saxa   Claudebant, vertit subito certamine Graius,   Et dat terga celer ficta formidine ductor.     326. _fraudem_ insidiarum _nectens_. Cf. ad III, 234.       [“III, 234” recte III, 232]     --_concava saxa_, ut v. 337, _saxosæ latebræ_, rupes, insidiarum     locus.     327. _subito certamine_, ὁρμῇ, _Graius_, Xanthippus, _vertit se_ eo;     non _socios_, vel _terga_, quod Drak. putabat. Vid. ad I, 539.       326. _innectens_ putabat N. Heins. Nescio cui bono? conf. not. ad       III, 233.       327, 328. Ita locum fœde corruptum ex c. Col. restituit N. Heins.       et jam ante eum Modius, nisi quod hic _gyros_ et _facta_ pro       _Graius_ et _ficta_ ibi scriptum testatur et _gyros_ probat;       _vetice_ pro _vertit_ Put. _utre subito certamina gratos_ Oxon.       _vertit s. certamine gyros_ Parm. _Vertice claudebant s. certamine       gratos_ Med. Ita quoque Marsus et Mart. Herbip., nisi quod _gyros_       pro _grates_ habent. Nicander, novo versu interjecto, hæc Silio       obtrudit: _Claudebant linquens, subito in c. gyris Vertit equum       simulatque fugam graviora ruina, Et d. t. c. ficta f. d._ Omnia       hæc fideliter expressere Ald. Gryph. Nut. Wolf. (qui v. 328       perperam omisit) Colin. Dausq. et alii, præterquam quod omnes,       excepto Aldo, _graviore_ pro _graviora_, et Colin. Dausq. aliique       _victa_ pro _ficta_ substituerunt. Ceterum _vertit s. certamina       Graius_ emend. Barth. Adv. I, 13, et _Condebant_ pro _Claudebant_       Burm. _At f. n. socios, ubi c. s. Claudebant, vertit_, etc. melius       forte distingui posse putabat Drak. h.e. vertit socios, ubi saxa       _claudebant_, h.e. desinebant, ut ap. Gell. I, 7, ubi vid. Intpp.       _Claudere_, _includere_ et _excludere_ pro finire passim       occurrunt, v.c. XIII, 686, ubi Drak. laudat XV, 655; Ovid. Fast.       III, 384; Prop. II, 12, extr. (ubi vid. Passerat.) Stat. Silv. II,       Præf. et Gronov. ad Senec. Epist. XII. Sed confer not.   Haud secus ac stabulis procurans otia, pastor   In foveam parco tectam velamine frondis                          330   Ducit nocte lupos positæ balatibus agnæ.     329 sqq. Præclara comparatio, in qua poeta, quantum memini, nihil     debet Maroni. De prisco luporum, fovea virgultis tecta, et balatibus     agnæ in ea _positæ_ et adligatæ, capiendorum modo, vid. Dausq. et     Drak. ad hunc locum et Steph. ad Saxon. Gramm. Hist. Dan. II, p. 21.     Loca class. sunt Polluc. V, 81; Oppian. Cyneg. IV, 210 sq., et     Claud. laud. Stil. III, 340 sq. ubi vid. Barth.       329. _et stabulis_ Oxon. Put. R. 3, _a stabulis_ Parm. _stabilis_       quædam edd. recentt.     ≪Abripuit traxitque virum fax mentis honestæ   Gloria, et incerti fallax fiducia Martis.   Non socios comitumve manus, non arma sequentum   Respicere; insano pugnæ tendebat amore                           335   Jam solus, nubes subito quum densa Laconum   Saxosis latebris intento ad prælia circum   Funditur, et Pœna insurgit vis sæva virorum.     332. _Abripuit_, ut V, 229, _Abreptus... cædum... amore_.     --_fax_, incitamentum, _mentis honestæ Gloria_, quæ _urere_ etiam     poetis dicitur. Vid. Burm. ad Val. Fl. I, 76.     335. _tendebat_, sc. cursum, seu gressus, ut VIII, 37, 242, nisi     malis contendebat, pugnabat, vel repugnabat, de quo vid. Davis. ad     Cic. Fin. II, 5, et Gron. ad Liv. XXIII.     336. _nubes_, vid. ad I, 311, et II, 433.     338. _vis sæva virorum_, cf. ad I, 2, et IV, 599.       335. Majorem interpunct. post _amore_ in edd. vulgg. excepta       Parm., positam sustulit N. Heins.       336. _solis_ Oxon. _soli_ corrig. Barth. Adv. I, 13; _condensa_       Put.       337. _intento_ Col. et Parm. conf. Heins. ad Claud. laud. Stil. I,       256; intentæ Oxon. R. 3, Med. _intende_ Put. _intendens prælia_       primus interpolavit Marsus, quem secuti sunt alii; _intenta_ ex       emend. Barth. recepit Cell.       338. _Pœna_, h.e. Pœnica, seu Punica, Colon. quod probaverat       N. Heins. ad Claud. l.c. qui tamen in not. ad h.l. prætulit       conject. Barthii _Pœnum virorum_, adsentiente Drak. _pene_ Parm.       _pœnæ i. jus et pena v._ Oxon. Vulgo _pœnæ_; _spreta_ pro _sæva_       volebat Barth. et _cæca_ N. Heins. de quo voc. vid. sup. ad v. 7;       _atque uni_ pro _et Pœna_ legendum putabat Withof.   O diram Latio lucem, fastisque notandam!   Dedecus o, Gradive, tuum! tibi dextera et urbi                   340   Nata tuæ, tristi damnatur sorte catenæ.   Haud unquam absistam gemitu: te, Regule, vidit   Sidonius carcer! tuque huic sat magna triumpho   Visa es, Carthago, Superis! quæ pœna sequetur   Digna satis tali pollutos Marte Laconas?