Punicorum Libri Septemdecim 27

Punicorum Libri Septemdecim 27

339. _fastis notandam_, tanquum infelicem et atram, ut Alliensis     dies erat.     340. _Dedecus_, vid. ad v. 84 et 402.     --_dextra Nata tibi_, Marti, et _urbi tuæ_, Romæ ejusque defensioni.     Cf. ad III, 335, in V.L.     343. _magna_, digna.     345. _tali Marte_, pugna tam turpi, propter insidias et captivitatem     tanti viri, unde et _dedecus_, etc. v. 340.       339. _notandum Dedecus_ Ox. et R. 3.       342. _ten’_ et mox _tune huic_ conj. N. Heins. Eodem suadente       Drak. interrogandi, sed Lefeb. non male exclamandi notam post       _carcer_ et _Superis_ posuit.     ≪At nova Elissæi jurato fœdera Patres   Consultant mandare duci, pacisque sequestrem   Mittere, poscentes vinctam inter prælia pubem,   Captivamque manum ductore rependere nostro.     346. Nota sed splendide ornata narratio de Regulo, qui a Pœnis et     Xanthippo ex insidiis captus, Romamque aliquot annis post de pace,     et, si ea rejiceretur, de captivis commutandis missus, utriusque     abnuendi auctor senatui fuit, et ad gravissimum supplicium redire     maluit, quam fidem hostibus jurejurando factam fallere. Cf. Hor. Od.     III, v, 12... 56 (ubi vid. Jani.); Cic. Offic. I, 13; III, 27 extr.     (quem locum poeta manifeste secutus est, judice Ernesti), 28 seq.;     Dionys. Fragm. Urs. 149 (ubi v. Fabric.) quosque laudavi ad v. 301,     et in Commentat. Argumento subjuncta, ubi de Polybii silentio     disserui.     --_Elissæi Patres_, vid. ad I, 81.     --_fœdera_, pacis conditiones.     347. _pacis sequester_, arbiter et medius, quem nunc barbare     _mediatorem_ vocant, per quem conciliatur pax; Drak. Conf. Pric. ad     Appul. Met. IX, p. 187; Ernesti clav. Cic. Heyne ad Virg. Æneid. XI,     133, et inpr. Heins. ad Ovid. Fast. I, 287.     349. _rependere_, commutare Pœnos captivos cum Regulo, ut ap. Ovid.     Met. V, 15, et Val. Fl. VI, 560.     --_Auro rependere_, h.e. auro penso redimere, _magis_ proprie dixit     Hor. l.c. v. 25.       346. Vulgg. _Elisæi_ et pessime _Elisei_; vid. ad I, 81.       348. _vinctam_ Col. quod ex v. 343 firmant N. Heins. et Drak.       Vulgatum _victam_ servavit Lefeb. quia _captivam_ sequitur. Parum       interest. Vulgarem lect. _victam_ Withof. quoque retinendam       censebat, ne bis idem dicatur, (sequitur enim _vinctam_) et       quoniam _inter prælia_ non _vinciantur_ homines, sed _vincantur_.       At dura oratio est, _inter prælia vinci_, nec tautologiæ a Silii       ingenio alienæ.       349. Forte leg. _rectore_, quoniam _duci_ modo præcessit; conf.       v. 368 et 370.     ≪Nec mora; jam stabat primis in litoris undis                  350   Navali propulsa ratis; jam nautica pubes   Aut silvis stringunt remos, aut abiete secta   Transtra novant: his intortos aptare rudentes;   His studium erecto componere carbasa malo.     350. Locus class. de navi paranda, et singula ornate expressa. Sed     his aliisque ejusmodi minutiis Marus, loquax senex, et poeta nimis,     nec satis opportuno tempore ac loco, inmorantur.     352. _stringunt remos, aut Transtra novant_, ut ap. Virg. Æn. I,     552, et V, 752 sq.     353. _intortos_ Æn. IV, 575.     354. _componere carbasa_, vela suspendere et aptare, _erecto malo_;     nam is deponebatur olim, navibus et ad litus adpulsis, et finito     cursu subductis. Cf. Virg. Æn. V, 487, 829; Hom. Iliad. α, 480,     quosque Drak. citavit, Hom. Odyss. δ, 577, 780; θ, 52, et     Scheffersus de Militia navali II, 5.   Unca locant prora curvati pondera ferri.                         355   Ante omnes doctus pelagi, rectorque carinæ   Puppim aptat clavumque Cothon: micat æreus alta   Fulgor aqua trifidi splendentis in æquore rostri.     355. Ancoram collocant in prora. Conf. Virg. Æneid. I, 169. Sed     juncta epitheta _unca_ et _curvati_ sunt luxuriantis ingenii.     357. _Cothon_, gubernatoris nomen, quod jam Mars. vidit, a parva     ins. et portu Carthaginis ductum. Vid. Strab. XVII, p. 1189; Serv.     et Heyne ad Virg. Æn. I, 427.     358. _trifidi nostri_, ut _ære tridenti_ ap. Val. Fl. I, 688, (ubi     vid. Burm.) et _rostris tridentibus_ ap. Virg. Æn. V, 143, ubi vid.     Intpp. Cf. Scheffer. l.l.       358. _trifido in æquore_, h.e. trifidi rostri reddente imaginem,       malebat N. Heins. coll. I, 86. Idem v. 360, conj. _Durum ad       tempus. Serum ad tempus_ suspic. Ill. Ernesti. Sed vulgata doctior       est et aptior.   Tela simul variamque ferunt contra aspera ponti   Rerum ad tempus opem: mediæ stat margine puppis,                 360   Qui voce alternos nautarum temperet ictus,   Et remis dictet sonitum, pariterque relatis   Ad numerum plaudat resonantia cærula tonsis.     359. _Tela_, vid. ad II, 576.     --_variamque Rerum opem_, h.e. varias res, alimenta cum funibus     aliisque rebus et instrumentis navalibus adferunt, quæ ad vim     tempestatis sustinendam ad tempus sufficere possint.     360. Locus class. et ornatissimus de hortatore remigum, qui in media     navi stat, et Græcis κελευστὴς dicitur, quoniam celeusma canit, quo     efficit, ut nautæ remis æqualiter, et nunc fortius, nunc remissius,     mare plaudant, ut Orpheus, monente Drak. ap. Val. Fl. I, 471, et     Apollon. I, 540. Commentarii instar sint excitata jam ab aliis verba     Polyb. I, 21: καθίσαντες ἐπὶ τῶν εἰρεσιῶν τοὺς ἄνδρας. ΜΕΣΟΝ δ᾽ ἐν     αὐτοῖς στήσαντες τὸν κελευστήν, ἅμα πάντας ἀναπίπτειν, ἐφ᾽ αὑτοὺς     ἄγοντας τὰς χεῖρας, καὶ πάλιν, προνεύειν ἐξωθοῦντας ταύτας     συνείθιζον, ἄρχεσθαι τε καὶ λήγειν τῶν κινήσεων πρὸς τὰ τοῦ     κελευστοῦ παραγγέλματα. Cf. XI, 490 sq.; Cerda ad Virg. Æn. III,     128; VIII, 90; Voss. et Burm. ad Valer. Fl. I, 186, et Scheffer.     Milit. nav. III, 1, et IV, 7, ubi putat. h.l. non de hortatore, sed     de symphoniaco agi, illumque ore ac simpl. voce, hunc cantu et     musicis plerumque instrumentis remigum ictus temperasse, quod     discrimen in dubium vocat Drak. qui præterea portisculum, h.e.     malleum, vel perticam, ab hortatore adhibitum fuisse, cum Gronov.     Obss. IV, 26, docet contra D. Heins. qui ipsum pausarium, vel     celeusten, _portisculum_ vocari contendebat cum Nonio II, 637, vet.     Onomast. Scalig. Casaub. et aliis.     362. _relatis_, reductis.     363. _Ad numerum_, vid. ad III, 348.     --_plaudat_, ut pulsare, ferire, verberare; ὑπ᾽ Ὀρφῆος κιθάρῃ     πέπληγον ἐρετμοῖς Πόντου λάβρον ὕδωρ, Apollon. I. πολιὴν ἅλα τύπτον     ἐρετμοῖς, Hom. Odyss. I, 180. Sed vid. V.L.       363. Suspicor, _Ad numerum ut plaudant_ (scilicet remi) legendum       esse, vel aliud mendum irrepsisse in contextum. Nam κελευστὴς ipse       non remigat.     ≪Postquam confectum nautis opus, horaque cursus,   Atque armata ratis, ventoque dedere profundum,                   365   Omnis turba ruit, matres, puerique, senesque.     365. _armata_, armis, vel instrumentis nauticis instructa; Drak. qui     laudat Casaub. ad Athen, Deipnos. V, 9; conf. Virg. Æn. IV, 299,     Cæs. B. G. V, 1.       365. _ventoque_ scripti cum Med. et, teste Lefeb., R. 1 ac 2,       prob. N. Heins. ut _dedere_ ad nautas spectet. Sed nautæ vela et       navem, non mare dant ventis. Hinc loco non movenda videtur vulgata       lectio _ventique dedere p._ scilicet placatum, vel iter per mare;       conf. Virg. Æn. III, 69, 70. Vulgata servanda etiam videbatur       Withofio, qui tamen, coll. v. 528. et Pac. Paneg. c. 33, malebat       _ventique dedere profundo_, scilicet nos, vel ratem.   Per medios cœtus trahit atque inimica per ora   Spectandum Fortuna ducem: fert lumina contra   Pacatus frontem; qualis quum litora primum   Adtigit adpulsa rector Sidonia classe.                           370   Adcessi comes haud ipso renuente, ratique   Inpositus mæstis socium me casibus addo.     367. Poetica ratio pro vulgari: Regulus tristi sorte ac fato, vel     simpl. infelix Regulus per medios hostes habitu captivi ductus est.     Nam Fortunæ tribuitur quidquid vel prosperi, vel adversi hominibus     contingit. Cf. V.L.     368. En invictam animi constantiam indolemque generosam Reguli, quæ     animum subita admiratione ferit. Non minus tranquilla ac serena     fronte captivus hostes contra adspicit oculosque circumfert, quam     quum primam Romanorum classem in Africam adpelleret. Cf. v. 429 sq.     372. _socium me addo_, ut apud Virg. Ecl. VI, 20, et Æn. II, 339.       368. Pro _Fortuna_, cujus voc. nec causam nec ornatum       intelligebat, _importuna_ scilicet turba conj. Ill. Ernesti, cui       tamen succurrebant verba Livii in simili re Epit. XVIII: _Quærente       Fortuna, ut magnum utriusque casus exemplum in Regulo proderetur_,       etc. Conf. not.   Inluviem, atque inopes mensas, durumque cubile,   Et certare malis urgentibus, hoste putabat   Devicto majus; nec tam fugisse cavendo                           375   Adversa egregium, quam perdomuisse ferendo.   Spes tamen una mihi, (quanquam bene cognita et olim   Atrox illa fides) urbem, murosque, domumque   Tangere si miseris licuisset, corda moveri   Posse viri, et vestro certe mitescere fletu.                     380     373... 376. Quam præclare! Comparant Lucan. IX, 390 sq., et Sen.     Theb. 190 sq. Plura aptioraque loca quilibet facile in poetarum     lectione sibi notabit.     --_Inluviem_, sordes captivi, vel navis et nautarum.     374, 375. _hoste... majus_, gloriosius, quam hostes vincere.     378. _Atrox_, inmutabilis, inflexibilis, constans, ut _a. virtus_     XII, 369, et _a. animus Catonis_ ap. Hor. Od. II, i, 24, ubi vid.     Jani. Cf. sup. ad I, 58.     380. _fletu vestro_, conjugis et duorum filiorum.       374. _putabat_, scilicet Regulus, non _putabam_, Col. et Oxon.       380. _viri_, non _viro_, iidem codd. quod suadente N. Heins       recepi, quia _viro_ subsequitur, etsi _duci_, vel _patri_ legendum       crediderim.   Claudebam sub corde metus, lacrimasque putabam   Esse viro, et nostræ similem inter tristia mentem,   Quum tandem patriæ Tiberino adlabimur amni.   Servabam vultus ducis ac prodentia sensum   Lumina, et obtutu perstabam intentus eodem.                      385     384. _Servabam_ et _perstabam_, ut III, 380.     --_prodentia sensum Lumina_, nam _oculi nimis arguti, quemadmodum     animo adfecti simus, loquuntur, et vultus indicat mores_, ut cum     Drak. utar verbis Cic. Leg. I, 9.       383. _patrio_ Put. _patrio Tiberini a. a._ conj. N. Heins.       384. _ac_, non _et_, scripti.   Si qua fides, unum, puer, inter mille labores,   Unum etiam in patria, sævaque in Agenoris urbe,   Atque unum vidi pœnæ quoque tempore vultum.   Obvia captivo cunctis simul urbibus ibat   Ausonia, et, campum turba vincente, propinqui                    390   Inplentur colles; strepit altis Albula ripis.     386. _Si qua fides_ mihi est.     --_unum_, eundem.     --_puer_, Serrane. Cf. ad III, 608, et IV, 454.     --_labores_, ærumnas, ut πόνος, μόχθος, κόπος.     387. _Agenoris urbe_, vid. ad I, 15.     388. _pœnæ_, de qua vid. v. 539 sq.     390. _campum turba vincente_, quum turba major esset, quam ut campi     eam capere possent.     391. _Albula_, priscum Tiberis nomen, de quo vid. Virg. Æn. VIII,     330 seq.; Liv. I, 3; Ovid. Fast. II, 389; V, 646.     --_strepit Albula_ h.e. turba hominum in ejus ripis. Cf. Virg. Æn.     VI, 709.       389. _junctis_, h.e. vicinis, corrig. N. Heins.     ≪Ipsi Pœnorum proceres, inmitia corda,   Ad patrios certant cultus revocare, togæque   Addebatur honos. Stetit, inlacrimante Senatu   Et matrum turba, juvenumque dolore profuso,                      395   Inter tot gemitus inmobilis: aggere consul   Tendebat dextram, et patria vestigia primus   Ponentem terra obcursu celebrabat amico.     393. Ultro ei obferebant _patrios cultus_, vestitum Romanum, quem     respuit. Conf. v. 407.     --_togæ honos_, toga honorifica, insigne honoris, sc. prætexta,     habitus magistratuum. Cf. ad IV, 755.     394. _Addebatur_ ad patrios cultus, vel dabatur. Vid. ad III, 350,     in V.L. Possis etiam τό _togæ_ in tertio casu adcipere, ut _honos_     sit limbus purpureus, qui honoris causa togæ albæ magistratuum     prætexitur.     396. _aggere_, ex ripa.     398. _celebrabat_, honorabat, _occursu amico_ amplecti eum cupiens.       394. _Addebatur_ scripti cum Med. Ald. Gryph. Nut. Vulg. lect.       _Abdebatur_ perperam tuetur, et _patrios cultus_ de Punico       vestitu, vel tunica accipit Dausq.   Conlegit gressum; monitusque recedere consul,   Nec summum violare decus: cingente superba                       400   Pœnorum turba, captivoque agmine septus   Ibat, et invidiam cælo Divisque ferebat.     399. _Conlegit gressum_ ut VII, 695, h.e. contraxit, revocavit,     retulit, reduxit sc. Regulus, ut _c. hastas_ et contra _protendere_     dixit Tac. Ann. II, 21.     --_se colligere_ h.e. recipere, inf. X, 390. Cf. ad IV, 391, in V.     Lect.     400. _violare_ contactu et amplexu captivi.     --_summum decus_, consulis Rom. majestatem. Conf. ad v. 412 et 460.     402. _invidiam cælo Divisque ferebat_, adferebat concitabat, ob     tantas inmeritasque calamitates tam fidi et præclari viri. Cf. ad     v. 84.     ≪Ecce trahens geminum natorum Marcia pignus,   Infelix nimia magni virtute mariti,   Squalentem crinem et tristis lacerabat amictus.                  405   Agnoscisne diem? an teneris non hæsit in annis?   Atque ea postquam habitu juxta et velamine Pœno   Deformem adspexit, fusis ululatibus ægra   Labitur, et gelidos mortis color occupat artus.     403. _Marcia_, Reguli conjux.     406. _Agnoscisne_, num reminisceris, Serrane?--_hæsit_ in animo, seu     memoria.     408, 409. Deliquium animi patitur.       403. _Marcia_, non _Martia_, Col. ut in antt. hujus gentis       denariis et lapidibus; cf. ad v. 576, et XIII, 700, quosque Drak.       laudat, Sigon. ad Liv. I, 32, et Broukh. ad Prop. III, i, 52, et       ad Tibull. III, vi, 58.       405. _tristes_ ex Colon. auctore N. Heins. recepere Drak. et       Lefeb. Ego priscam servavi scripturam, quæ in c. Agripp. passim       quoque obvia est.   Si qua Deis pietas, tales, Carthago, videre                      410   Dent tibi Sidonias matres! Me voce quieta   Adfatus, jubet et vestros et conjugis una   Arcere amplexus: patet inpenetrabilis ille   Luctibus, et nunquam submissus colla dolori.≫     410. Præclare in laudem Marciæ.     --_Si qua Deis pietas_, miseratio, vel potius amor pietatis. Cf.     Virg. Æn. II, 536; V, 688.     411. _voce quieta_, quietus et inperturbatus.     412. Nam Romanus civis esse desierat, adeoque et jura connubiorum     patriæque potestatis amiserat. Cf. Hor. Od. III, 5, 41 sq. ubi vid.     Jani.     413. _patet inpenetrabilis ille Luctibus_. Cf. v. 396.     --_patet_, aures ejus patent querelis et lamentis familiæ, sed est     _inpenetrabilis_, invictus, insuperabilis, ut VII, 561.     --Poetam de industria verbis lusisse, ut sensus sit: auribus luctum     adcipit, non animo, suspicatur V.D. in _Allg. Lit. Zeit._ An. 1796,     nº 139.     414. _submissus colla dolori_, eo victus; forma loquendi, ab onere,     vel jugo, catenis et vinculis petita, quibus collum submittitur.     Paulo altius eam repetit Drak. a more, quo devicti ante victoris     pedes se sternere cogebantur, ut is colla et caput pedibus premeret;     quo et adludi putat X, 216; XI, 19, et, de quo minus dubitandum, ap.     Prop. I, i, 4, cujus loci diversa ratio est. Vid. ad III, 85.     Doloris signum, caput demittere; Cell. Male!       413. _Arceri_ emend. N. Heins. prob. Drak. Frustra, nec tamen       absurde, quod putat Lefeb. Nam verbum _jubere_, quod vel tironibus       notum est, si de persona, vel re, cum qua aliquid faciendum est,       agitur, cum infinit. pass. plerumque jungitur; at non semper; vid.       mox v. 452; Virg. Æn. V, 773; (ubi conf. Burm.) XII, 584, et al.       Pro _patet_, quod cum _inpenetrabilis_ connectitur, forte lego       _manet_, vel leviori mutatione _amplexus pater: inpenetrabilis       ille_, etc. vid. tamen not.       414. _corda_ volebant N. Heins. Drak. Sed vid. not.     Hic alto juvenis gemitu, lacrimisque coortis,                  415   ≪Magne parens, inquit, quo majus numine nobis   Tarpeia nec in arce sedet, si jura querelis   Sunt concessa piis, cur hoc matrique mihique   Solamen, vel cur decus hoc, o dure, negasti,   Tangere sacratos vultus, atque oscula ab ore                     420   Libavisse tuo? dextram mihi prendere dextra   Non licitum? leviora forent hæc vulnera quantum,     416. _quo majus numine_, pro, numen, quo majus.     417. _sedere_, ut _stare_ et ἱστάναι, pro esse et habitare, de     sedibus et domicilio deorum. Cf. ad III, 9.     420 sq. _oscula Libavisse_, vide Heyne ad Virg. Æn. I, 256.     422. _hæc vulnera_ δεικτικῶς dixit. Cf. v. 67 sqq.       422. _quanto_ maluerit N. Heins. Sed _quantum_ quoque passim pro       quanto, vel in quantum et quantopere ponitur et comparativo       jungitur v.c. _quantum magis_, _longius_, _inferior_, etc. dixere       Liv. III, 15; XLIV, 7; Flor. I, 18, et alii.   Si ferre ad Manes infixos mente daretur   Amplexus, venerande, tuos? Sed vana recordor   Ni, Mare, (nam primo tunc hærebamus in ævo)                      425   Humana major species erat: horrida cano   Vertice descendens ingentia colla tegebat   Cæsaries, frontique coma squalente sedebat   Terribilis decor, atque animi venerabile pondus.     423. _infixos mente Amplexus_, vivam æternamque eorum memoriam.     424 seq. Filius imaginem parentis, quæ ex animo fere jam effluxerat,     quantum potest, memoria repetit. Egregie et ad rerum naturam apte.     --_Ni vana recordor_, ni fallor.     426. _Humana major species_, vid. Heyne ad Virg. Æn. II, 592, et     Exc. XIII ad Æn. I, 402.     --_horrida... Cæsaries_, vid. numum apud Patin. num. 2, quem hoc     loco exprimendum curavit Drak.     428. _fronti sedebat_, h.e. insidebat, vel in fronte sedebat, erat,     ut ap. Ovid. Met. I, 267; II, 776.     429. _Terribilis decor_, confer Horat. Odar. III, v, 43, 44, et ibi     Jani. Infra v. 658, truci Regulus ore, ὑπόδρα ἰδὼν, δεινὸν     δερκόμενος.     --_animi pondus_, βάρος, βαρύτης, gravitas, ut VIII, 609, et apud     Statium Silvarum lib. II, iii, 65; V, iii, 246.       425. _Ni, Mare_ Col. Tell. Mars. _Mi Mare: nam_ Oxon. addito versu       spurio, Wof. Cell. et alii. _Ni male_ R. 3, Parm. Med. et recentt.       edd. Mox forte leg. _mærebamus_.   Nil posthac oculis simile incidit.≫ Excipit inde                 430   Jam Marus, atque, inhibens convellere vulnera questu,   ≪Quid, quum præteritis invisa penatibus, inquit,   Hospitia, et sedes Pœnorum intravit acerbas?     430. _Excipit_ loquentem Reguli filium.     431. _questu_ nimio, quo sanguis æstum concipit.     --_convellere_, refricare.     432. Quid diceres, si vidisses eum Romæ ædes suas prætereuntem,     Pœnorumque hospitia ingredientem?--434 sq. Spolia _Sallentinorum_,     (vid. ad VIII, 573) de quibus Regulus in priore consulatu ante b.     Punicum I, triumphaverat, (vid. Flor. I, 20; Eutrop. II, 9.) foribus     præfixa erant; de quo Romanorum more, vid. Intpp. ad Tibull. I, i,     54, et ad Prop. III, vii, (al. ix) 26, cf. mox v. 446.   Adfixi clipei, currusque et spicula, nota   Ædibus in parvis magni monimenta triumphi,                       435   Pulsabant oculos: conjuxque in limine primo   Clamabat, ≪Quo fers gressus? non Punicus hic est,     435. _Ædibus in parvis_, ob paupertatem Reguli, de qua vid. Val.     Max. IV, iv, 6; Liv. Epit. XVIII; Colum. I, 4, et Senec. Consol. ad     Helv.cap. 12. Egregie iis _magnus triumphus_ obponitur; cf. I, 616.     436. _Pulsabant oculos_, (vid. ad II, 580.) tristem prioris fortunæ     memoriam renovabant.     --_in limine primo_, ut ap. Virg. Æn. II, 469; VI, 427.       434. _vota_ Tell. quod etiam conjecerat N. Heins. probb. Drak. et       Lef. Ferrem, si de templo ageretur; sed arma votiva ab h.l. aliena       videntur. Malim quoque _nota monimenta_ quam _n. spicula_ jungere,       unde distinctionem mutavi.       435. _Magno_ duo veteres, (qui sint, nescio) teste Lef. qui id       recepit coll. v. 404. Non minus ei adridet lectio ed. R. 2, _magni       m. triumpho_. Equidem neutrum defendere ausim.       437. _Pœnicus_ scripsit Lef.   Regule, quem fugias, carcer: vestigia nostri   Casta tori, domus et patrium sine crimine servat   Inviolata larem: semel hic iterumque (quid, oro,                 440   Pollutum est nobis?) prolem, gratante Senatu   Et patria, sum enixa tibi: tua, respice, sedes   Hæc est, unde ingens humeris fulgentibus ostro   Vidisti Latios consul procedere fasces,   Unde ire in Martem, quo capta referre solebas,                   445   Et victor mecum suspendere postibus arma.     439. Cf. Horat. Od. III, v, 41.     --_sine crimine_, adulterio. Vid. Bentl. ad Horat. Epist. I, vii,     56.     440. _quid... nobis_; interruptum hoc loquendi genus, ut tota     oratio, præclare convenit adfectui loquentis, quæ virtutis et     pudicitiæ sibi conscia est, et, nihilo secius congressum suum a     marito, quem prætereuntem cernit, vitari, quam maxime dolet.     443 sq. _ingens consul_, propter summum honoris fastigium.       439. _en_ conj. N. Heins. cui et verba _quid, oro... nobis_ non       sana videbantur. Sed vid. not.       444. _procedere_ scripti cum R. 3, Parm. Med. Marsi, Benes. et       Mart. Herbip. quod suadente N. Heins. recepit Drak. qui observat,       _procedere_ proprie dici solennem consulum pompam, qua primo initi       magistratus die ex ædibus in Capitolium deduci consueverint; conf.       quos laudat, Claud. Cons. Hon. III, 8; Norism. de numm. Dioclet.       Diss. I, 5; Cuper. ad Lactant. de mort. persecut. c. 17. et, qui       inde _processionibus_ Catholicorum Romanensium nomen inditum       docent, Savaron. ad Sidon. Apoll. Epist. V, 17, et du Cange       Glossar. mediæ Latin. Add. Spanh. de Pr. et Usu Num. Diss. VIII,       p. 705 sqq. ed. secundæ. Similiter _procedit funus_ ap. Terent.       Andr. I, i, 100. Vulgo _præcedere_ ut VIII, 486, ubi ad has       solennes pompas non respici putat, adeoque nihil mutat Drak.       446. _meritis_ pro _mecum_ malebat N. Heins.   Non ego complexus, et sanctæ fœdera tædæ,   Conjugiumve peto: patrios damnare penates   Absiste, ac natis fas duc concedere noctem.≫     447, 449. Non equidem oro, ut vincula conjunctionis, longa tua     absentia quasi abrupta, iterum nectas, et cum conjuge tua denuo     perpetuoque in eadem domo habites; sed id solum a te peto, ut domum     tuam, a patre hereditate adceptam, non prorsus _damnes_, hoc est,     contemnas, (vid. ad III, 331) et, si non mea, certe natorum causa,     noctem vel unam in ea commoreris. Vides Marciam ad infimas preces     delabi, ut Dido apud Virg. Æn. IV, 431 sq., quem locum Silius     manifeste imitatus est. Sententia vss. 447... 449, contraria     σεμνότητι hujus loci, et fere absurda, vel ridicula videtur Ill.     Ernesti. Sed si illam eo, quo exposui, modo ceperis, non video, quid     in ea displicere possit, præter verborum ambages in v. 447, 448, quæ     facile aliquem ad perversum, ne dicam obscœnum, sensum poetæ     obtrudendum inducere possint.       449. _fas est_ Ox. Put. R. 3.     ≪Hos inter fletus, junctus vestigia Pœnis                      450   Limine se clusit Tyrio, questusque reliquit.   Vixdum clara dies summa lustrabat in Œta   Herculei monimenta rogi, quum consul adire   Adcirique jubet Libyas: tum limina templi   Vidimus intrantem: quæ consultata Senatus,                       455   Quasve viri voces extremum Curia mærens   Audierit, placido nobis ipse edidit ore.     450. Cum Pœnis eorum ingressus est hospitium.     451. _questus_ querentem Marciam.     452. De ortu solis ex Œta, vid. Intpp. ad Senec. Herc. fur. 133;     Heyne ad Virg. Ecl. VIII, 30, et Cirin. 350. Poeta ubivis ornatus     studio ardet, etiam ubi parum id desideres atque exspectes.     --_lustrabat_, illustrabat, vel obibat. Cf. VV. DD. ad Virg. Æn. IV,     vi, 607, et VII, 148.     453. _Herculei monimenta rogi_, vid. ad III, 43.     454. _Adciri Libyas_. Pœnos in curiam vocari.     --_limina templi_, vid. ad I, 617, et Dausq. ad hunc locum qui tamen     ex v. 432, 433, et 451 perperam colligit, extra urbem et senatum     fuisse, Regulum cum legatis pernoctasse.     457. _edidit nobis_; nam Marus extra curiam fuit.     --_edidit ore_, ut ap. Virg. Æn. VII, 194.       451. _clusit_ Col. (teste Lefeb. duo scripti) ne improb. quidem       Dausq. _clusit_ ἀρχαϊκῶς pro _clausit_, ut in quibusdam codd.       Stat. Th. XI, 58; Val. Fl. I, 34; Virg. Æn. I, 233; VI, 734, et       al. Vulgo _duxit_; conf. ad II, 52.       453. _adiri_ conj. N. Heins. vid. ad v. 413. Mox _Lybias_, non       _Lybicos_, Col. vid. ad I, 189.       455. _quænam consulta_ (h.e. consilia) _Senatus_ emend. N. Heins.       prob. Drak. _quæ consultata Senatu_ (h.e. Senatui idque pro       deliberata a Senatu) reposuit Lefeb. Sed nil forte mutandum,       quoniam poetæ adjectivis, vel particip. neutrius generis pro       substantt. uti amant.       456. _Quasque_ rectius videtur.     ≪Intulit ut gressus, certatim voce manuque   Ad solitam sedem et vestigia nota vocabant:   Abnuit, antiquumque loci adspernatus honorem est.                460     459. _solitam sedem_, quam inter consulares tenere consueverat.     --_vestigia_, locum, ut I, 505; conf. Cic. Or. III, 2.     460. Cf. Eutrop. II, 14, et Cic. Off. III, 27, quo teste ≪in senatum     venit, mandata exposuit, sententiam ne diceret, recusavit: quamdiu     jurejurando hostium teneretur, non esse se senatorem.≫     461. _non secius_, non minus. Vid. Heins. ad Ovid. Met. II, 809, et     ad Virg. Æn. V, 862; IX, 441. Romani _prensabant_ et premebant     _dextram_ ejus, a quo quid petebant.       459. _vocabant_ (Senatus, scilicet universus) non _vocabat_,       Colon.       460. _est_ a Colon. Oxon. et R. 2, abest. Hinc _adspernatur_ conj.       N. Heins. In vulgata longe graviorem inesse sententiam putat Lef.       quod equidem non adsequor.   At circumfusi non secius undique dextram   Prensare, ac, patriæ ductorem nomine tanto   Redderet, orabant: captiva posse redemtum   Pensari turba, ac Tyrias tum justius arces   Arsuras dextra, fuerit quæ vincta catenis.                       465     462. _tanto nomime_, tam clarum.     463 sq. _captiva turba_ Pœnorum.     --_redemtum Pensari_, pro simpl. pensari, vel, ut v. 349, _rependi_.       464. _hac_ pro _ac_ malebat N. Heins. et v. 467 _sator_. Ipse       aliquando conjiciebam _pater_, vel _potens_, vel denique _stator_,       h.e. tutor, conservator, defensor, quo sensu idem Jupiter _stator       urbis_, _imperii_ et _Rom. nominis_ dicitur Cic. Catil. I, 13, et       Vellei. II, 131. Vulgatam certe non satis mihi persuasit Drak.       eo, quod Dii δωτῆρες ἑάων Hom. Odyss. θ, 325, 335, et Bacchus       _lætitiæ dator_ vocatur Virg. Æn. I, 784; conf. tamen Spanh. et       Græv. ad Callim H. in Jov. v. 96: δίδου δ᾽ ὐρετήν τε καὶ ὄλβον.   Tum palmas simul adtollens ac lumina cælo:   ≪Justitiæ rectique dator, qui cuncta gubernas,   Nec levior mihi Diva Fides, Sarranaque Juno,   Quos reditus testes jurata mente vocavi,   Si mihi fas me digna loqui, Latiosque tueri                      470   Voce focos; ibo ad Tyrios non segnior, inquit,   Stante fide reditus, et salvo fœdere pœnæ.     467 sq. Conf. oratio Reguli ap. Hor. Od. III, 5, 18 sq. in qua     summus potius indignationis adfectus, quo captivorum militum     ignaviam increpat, et magis Romanus feroxque spiritus vivit et     regnat. In his vss. sola jurisjurandi religione reditum excusat: sed     exitus orationis v. 482... 489, ubi pacis conditiones, detrimenti et     dedecoris causa, dissuadet, non minus magnum illum invictumque tanti     viri animum spirat. Regulus, quod Drak. monet, non per suos solum,     sc. Romanos Deos, Jovem ὅρκιον et Fidem, sed, ut summa hostibus     religione obstrictus teneretur, per patria quoque Pœnorum numina     juravit, inpr. per _Junonem Sarranam_, h.e. Tyriam et hinc Punicam     (vid. ad I, 26, 72), ut Syphax per Jovem Hammonem et Tarpeium inf.     XVI, 263.     469. _jurata mente_, interposito jurejurando, Dausq. et Drak. non     lingua solum, sed ex animi quoque sententia; quibus verbis poetam     loca Cicer. Off. III, 29, et Eurip. Hippol. v. 612, respexisse,     argute magis, quam vere judicant.     470 sq. _Latios focos_, religionem patriam et sanctitatem Deorum,     quos colimus.     472. _Stante fide_ conf. ad III, 173.     --_fœdere pœnæ_, quam pactus sum, si re infecta rediissem.       468. _Serranaque_ Col. et Mars. non improb. N. Heins. ut Juno       numen tutelare gentis Atiliæ fuerit. Sed vid. not.       470. _Si_, non _Sit_, Col.   Sic nobis rerum exitio desistite honorem   Tendere: tot bellis, totque annis fregimus ævum:   Nunc etiam vinclis et longo carcere torpent                      475   Captivo in senio vires: fuit ille, nec unquam,   Dum fuit, a duro cessavit munere Martis   Regulus: exsangui spectatis corpore nomen.     473. _exitio rerum_, cum reipubl. detrimento, Mars. et Cellar.     474. _Tendere_, protendere, obferre, ut ap. Virg. Ge. IV, 535, Æn.     II, 674; Cic. Orat. I, 40. Pro _obtendere_ dictum censet Schmid.     --_fregimus ævum_ propr. bella et senectus me viresque mentis ac     corporis mei fregerunt.     475 sqq. _fuit ille Regulus_, ut _non sum, qualis eram_ dixit Hor.     Od. IV, i, 3, _et fuimus Troes, fuit Ilium_, etc. Virg. Æn. II, 325.     478. Simillima sunt, quæ Drak. excitavit, verba Licinii ap. Liv. V,     18 ≪me jam non eundem, sed umbram nomenque P. Licinii relictum     videtis≫ etc.     --_nomen_ contemtim rei obponitur, ut X, 583. Cf. ad I, 293.       473. _Sit_ scripti.       474. _Pendere_ (h.e. solvere, seu pensare, ut v. 486) conj.       N. Heins. qui tamen maluerit _Vendebat_, quod verosimillimum       videbatur Drak. ut contra dicitur _emere_; conf. not. ad IV, 754.       Sed vid. Obss. Wilhof. opinabatur _In nobis r. e. d. h. Perdere_.   At non Carthago, fraudum domus, inscia quantum   E nobis restet, juvenes parat, aspera ferro                      480   Pectora, captivos nostra pensare senecta.   Ite dolos contra; gensque astu fallere læta   Discat, me capto, quantum tibi, Roma, supersit.     479 sq. Sed fraudulenta Carthago, _non inscia quantum_, quam parum,     _e nobis restet_, quantopere corporis animique viribus defecerim,     intendit, captivos Pœnos, qui etiamnum juvenes et bello apti sunt,     mecum, qui senex sum, commutare. Modeste de se ipso sentit, et     merita sua famamque sibi partam, qua freti Pœni votorum compotes     fieri speraverant, consulto extenuat, ut dolus hostium eo magis     pateat.     --_fraudum domus_. Cf. III, 233, 234.       480. _En_ ex Colon. recepit Lefeb. qui et _vobis_ reposuit ex       duobus antiquis, nescio quibus. _Et_ Put. _parat_, non _paret_.       Put. et Parm. _aspera bello pectora_ maluerit N. Heins. frustra:       vid. not. ad v. 19.   Nec vero placeat, nisi quæ de more parentum   Pax erit: exposcunt Libyes, nobisque dedere                      485   Hæc referenda, pari libeat si pendere bellum   Fœdere, et ex æquo geminas conscribere leges.   Sed mihi sit Stygios ante intravisse penates,   Talia quam videam ferientes pacta Latinos.≫     484. _de more parentum_, honestis scil. et Romano nomine dignis     conditionibus.     486. _pendere_, æqua quasi lance ponderare, h.e. pares pacis     conditiones ferre. Cf. ad I, 534.     488. Color orationis ut ap. Hom. Iliad. ζ, 464, et Virg. Æn. IV,     24 sq.     --_mihi sit_, ἔστω, γένοιτο, ἐνδέχοιτο, liceat, detur, ut contra     _non est, ne sit, non sit_, οὐκ ἔστι, μὴ δ᾽ ἔστω, μὴ γένοιτο. Vid.     ad I, 163.     --_Stygios penates_, ut _Stygios domos, Ditis domos_, δῶμ᾽ Ἀΐδαο,     seu Ἀΐδεω δόμοι, ap. Val. Fl. I, 781; Virg. Æn. VI, 269; Hom. Iliad.     ο, 251. Od. κ, 512.     489. _ferire_, ut _icere_, _percutere_ fœdus, ὅρκια τέμνειν,     vel כרת ברית.       485. _Libyes_, non _Libyci_, Col. et Ox. vid. ad I, 189.     ≪Hæc fatus Tyriæ sese jam reddidit iræ;                        490   Nec monitus spernente graves fidosque Senatu,   Pœnorum dimissa cohors, quæ mæsta repulsa,   Ac minitans capto, patrias properabat ad oras.   Prosequitur vulgus Patres; ac planctibus ingens   Personat et luctu campus: revocare libebat                       495   Interdum, et justo raptum retinere dolore.     490. _Tyriæ iræ_, Pœnis iratis scil. ob frustratum spem pacis.     captivorumque redimendorum. Cf. ad I, 71, et IV, 599.     491. _monitus_ Reguli.     495. _campus_ Martius.       491. _fidoque_ Col. more librariorum, qui epitheta proximo voc.       adcommodant.       495. Ita ex ed. Benes. reposuit Lefeb. et jam ante eum ex Dausq.       emend. Cell. et Drak. Vulgo _Personat, et luctu campis r.       libebat_.       496. _captum_ quidam libri, teste, et non improb. Lefeb. Sed       gravior est vulgata lect. _raptum_, h.e. abreptum, incensum,       _dolore_, nisi malis _raptum_ a Pœnis ad naves.     ≪At trepida, et subito ceu stans in funere, conjux   Ut vidit puppi properantem intrare, tremendum   Vociferans, celerem gressum referebat ad undas:   ≪Tollite me, Libyes, comitem pœnæque necisque.                   500   Hoc unum, conjux, uteri per pignora nostri   Unum oro, liceat tecum quoscumque ferentem   Terrarum pelagique pati, cælique labores.     500 sqq. Cf. ad III, 109 seq., et Corneliæ verba ap. Lucan. V, 762     sq.; VIII, 639 sq. Oratio plenissima conjugalis maternique affectus,     qui sensim insurgit, et, quum omnibus argumentis, quæ ad animum vel     durissimum movendum ullo modo valere possint, nihil proficiat, mox     v. 514 sq. in furorem vertitur.     --Comparant verba Arriæ ap. Plin. Ep. III, 16.     503. _labores_, ut v. 386.       498. _puppi... intrare_ Col. et Oxon. ut VII, 464; IX, 289; XI,       473; XII, 435, 491; XIII, 814; XIV, 551, quod N. Heins. concinnius       videbatur. Sed conf. Burm. ad Val. Fl. I, 590, et ad Virg. Æn.       VIII, 389, ubi hoc serioris ævi esse monet. Vulgo _puppim_, ut       XIV, 391 et 423; conf. ad II, 378.  [“XI, 473” recte XI, 470]       500. _Libyes_, non _Libyci_, denuo Col. et Oxon.   Non ego Amyclæum ductorem in prælia misi,   Nec nostris tua sunt circumdata colla catenis.                   505   Cur usque ad Pœnos miseram fugis? adcipe mecum   Hanc prolem! forsan duras Carthaginis iras   Flectemus lacrimis: aut, si præcluserit aures   Urbs inimica suas, eadem tunc hora manebit   Teque, tuosque simul: vel, si stat rumpere vitam,                510   In patria moriamur: adest comes ultima fati!≫     504 sq. Drak. confert Ovid. Her. V, 155 sq. Sed forma orationis     petita ex Virg. Æn. VI, 425 sq. ubi vid. Heyne et Cerda.     --_Amyclæum ductorem_, vid. ad II, 434.     509. _eadem hora manebit_, ut ap. Virg. Æn. IV, 679. _stat_, ut II,     235.       506. Vulgo _ad pœnas_, quod primus dedit Nicander in Junt. _ad       pœnus_ Mart. Herbip.       509. _eadem atque una hora_ conj. N. Heins. coll. Virg. Æn. XII,       847.     ≪Has inter voces, vinclis resoluta moveri   Paulatim, et ripa cœpit decedere puppis.   Tum vero infelix, mentem furiata dolore,   Exclamat, fessas tendens ad litora palmas:                       515   ≪En, qui se jactat Libyæ, populisque nefandis,   Atque hosti servare fidem! data fœdera nobis,   Ac promissa fides thalamis, ubi, perfide, nunc est?≫   Ultima vox duras hæc tunc penetravit ad aures:   Cetera percussi vetuerunt noscere remi.                          520     514 seq. Justas preces, quas surdis auribus cecinit Marcia, excipit     acerba in maritum, summum fidei exemplum, invectio, ex     vehementissimo indignationis adfectu, æstuque iræ profecta. Cf.     Virg. Æn. IV, 305 sq., 450, inpr. 597 sq.     517. _data fœdera_, vid. ad V, 304, in V.L.     519. _duras aures_, ut apud Virg. Æn. IV, 428.       515. _litora_, non _sidera_, scripti.     ≪Tum fluvio raptim ad pelagi devolvimur oras,   Ac legimus pontum, pinuque inmane cavata   Æquor, et inmensas curva trabe findimus undas.   Ludibrium necis horrescens, vis aspera ponti   Obrueret, scopulisque ratem furor inprobus Euri                  525   Frangeret, optabam: letum id commune fuisset.   Sed nos ad pœnam moderato flamine lenes   Vexerunt Zephyri, Tyrioque dedere furori.     521. Iterum poeta more suo luxuriatur.     522. _legimus pontum_, ut Æn. II, 208.     524. _Ludibrium_, turpe genus, _necis_, Regulo instantis.     525. _furor inprobus Euri_, vid. ad I, 58, 71 et 101.       521. _raptim_, non _raptum_, scripti et priscæ edd. Idem, vel       _rapti_ conj. Dausq.       522. _immane Æquor_ Col. ut _immensum_, _ingens_, _magnum_,       _vastum mare_ ap. poetas, a Drakenb. laudatos: ἅλς δία, πόντος       ἀπείρων, εὐρὺς et ἀπείριτος ap. Homer. Iliad. α, 141; Odyss. α,       197; δ, 510; κ, 195. _Pinuque minante_ Oxon. Vulgo _juvente_. Sed       _innante_ conj. Dausq. non improb. N. Heins. qui etiam _pinuque in       transtra cavata_ tentabat, quia _immensæ undæ_ et _inmane æquor_,       quod tantundem sit, male jungantur: quæ tamen in Silio non est       justa emendandi ratio. _Pinuque infame cavata_ malebat Withof.       526. Verba _letum... pœnam_ in vulgg. edd. omittuntur, prob.       Dausq. Sed exstant in quatuor scriptis et in R. 2, ac Med. nisi       quod in poster. ed. est _in pœnam_.     ≪Infelix vidi, patriamque remissus in urbem   Narrator pœnæ dura mercede reverti.                              530   Nec tibi nunc ritus imitantem irasque ferarum,   Pygmalioneam tentarem expromere gentem,   Si majus quidquam toto vidisset in orbe   Gens hominum, quam quod vestri veneranda parentis   Edidit exemplum virtus: pudet addere questus                     535   Suppliciis, quæ spectavi placido ore ferentem.   Tu quoque, care puer, dignum te sanguine tanto   Fingere ne cessa; atque orientes comprime fletus.     530. _dura mercede_; libertate mihi concessa hanc tristem ob causam,     ut Romam reversus narrarem, quæ pœna a Regulo repetita esset.     532. _Pygmalioneam gentem_, vid. ad I, 21.     --_expromere_, crudelitatem ejus exponere.     534 sq. _virtus parentis_, ut _virtus Catonis_ apud Horatium, Odar.     lib. III, xxi, 11. Conf. ad IV, 599.     535 seq. _pudet addere questus Suppliciis_, quæ propter summam     Reguli constantiam, animique magnitudinem, magis admiratione, quam     querelis, digna sunt.     537 sq. _dignum te Fingere_, etc. ut ap. Virg. Æn. VIII, 364, 365.       538. _orientes_ Col. et R. 2, _haurientes_ Oxon. Vulgo _humentes_.     ≪Præfixo paribus ligno mucronibus omnes   Armantur laterum crates, densumque per artem                     540   Texitur erecti, stantisque ex ordine, ferri   Infelix stimulus; somnisque hac fraude negatis   Quocumque inflexum producto tempore torpor   Inclinavit iners, fodiunt ad viscera corpus.     539 sq. Cf. commentatio Argumento subjuncta.     --_mucronibus_, stimulis clavisque acutissimis.     540. _crates_, ut alias _compages_ laterum.       540. _densumque_, non _densusque_, Colon. quod græce et poet. pro       _dense_ dicitur.       543. _Quocumque inflexum_ Oxon. et R. 3, probb. Barth. N. Heins.       Drakenb. Lefeb. _Quocumque flexum_ Colon. _Quocumque inflexo       perducto_ Puteol. _perducto_ etiam in Oxon. _Quodcumque inflexus_       Parm. _Quoscumque in flexus_ in plerisque edd. Mox _torpor_ ex       emend. Dausq. recepere Cell. Drak. Lefeb. _Tactor_ Put. cum R. 3,       et Parm.: _tortor_ in reliquis libris: _somnique hac fraude negati       Quocumque inflexum producto tempore torpor Inclinavit i.,       fodiuntur viscera, corpus_ corrig. N. Heins. ut verba _somni_ et       _tempore_ jungantur. Sed minus durum videtur, τό _somnis_ pro       _somno_ accipere, et τό _fodiunt_ ad _mucrones_ et _stimulum_       referre.   Absiste, o juvenis, lacrimis: patientia cunctos                  545   Hæc superat currus: longo revirescet in ævo   Gloria, dum cæli sedem terrasque tenebit   Casta Fides; dum virtutis venerabile nomen,   Vivet, eritque dies, tua quo, dux inclite, fata   Audire horrebunt a te calcata minores.≫                          550   Hæc Marus, et mæsta refovebat vulnera cura.     545. Quid hoc orationis exitu pulchrius, et ad consolandum Reguli     filium aptius esse potest?--_Hæc patientia_, talis rerum difficilium     et asperarum voluntaria perpessio, Drak. qui laudat Liv. XXX, 28.     Sen. de Prov. 3, et Tibull. III, 2, 5, ubi vid. Broukh. Hæc     patientia, qua Regulus atroces pœnas sustinuit, quovis triumphio     præstabilior, gloriosior et admirabilior est.     546. _currus_ triumphales, seu triumphos. Vid. ad III, 614, et     N. Heins. ad h.l. qui etiam comparavit XI, 596, et Lucan. IX, 598     sq.     --Cf. Virg. Ecl. V, 76 sq.     549 sq. _fata a te calcata_, superata, Schmid. Sed _calcare_ etiam     δεινῶς ponitur pro spernere, vilipendere, propr. insultare.     _Inposito calcas quid mea fata pede?_ dixit Ovid. Trist. V, viii,     10, ubi Ill. Harles. expressum putat Gr. ἐπεμβαίνειν τῇ τυχῇ τινὸς.     Cf. sup. ad III, 85.     [550.] _horrebunt_, cum horrore quodam obstupescent audientes, etc.     --_minores_, posteri. Vid. Drak. ad XVI, 44; Heyne ad Virg. Æn. I,     532; Bul. et Burm. ad Val. Fl. III, 455.     551. _cura_ et _refovere_, verba medicorum Drak.     --_vulnera_ Serrani.       546. _Hæc superat currus_ Col. _Hos superat currus_ Oxon. teste       N. Heins. non _cursus_, quod ex eo protulit Barth. Adv. I, 13, ubi       fortunæ cursus h.l. innui putavit: _currus_ est quoque in R. 2.       Vulgo _Hos s. casus_.       548. _inviolabile_ Put. non improb. N. Heins. si _virtuti_       legatur. Post _nomen_ distinxi, ut _vivet_ ad Regulum spectet.       Idem fecisse video Lefeb. coll. Tibull. I, iv, 65.