Punicorum Libri Septemdecim 31

Punicorum Libri Septemdecim 31

Ut pepulere levem intrantis vestigia somnum,                   300   ≪Heus! inquit (pariterque manus ad tela ferebat),   Quæ te cura vigil fessum, germane, fatigat?≫   Ac jam constiterat, sociosque in cespite fusos   Incussa revocat castrorum ad munera planta,   Quum Libyæ ductor: ≪Fabius me noctibus ægris,                    305   In curas Fabius nos excitat; illa senectus,   Heu! fatis quæ sola meis currentibus obstat.     300. _vestigia_, sonitus pedum.     301. _inquit_, scilicet Magus.     304. _Incussa planta_, λὰξ ποδὶ κινήσας, Hom. Iliad. κ, 158.     307. _fatis currentibus_, ut _in cursu est fortuna_ et _dolor_ ap.     Ovid. Met. X, 401, et ex Ponto IV, xi, 18; cf. v. 479, et ad IV,     731.       305. _Cum_ pro _Tum_ e scriptis recepit Drak. suadente N. Heins.       quos secutus sum, sed sublata στιγμῇ τελείᾳ post _planta_. _Cui_       reposuit Lefeb. Non male; si modo libri addicerent: _ægrum_ dedit       Nicander, et post eum alii.       306. _vos_ suspic. Livineius, et _somno excitat_ N. Heins. Sed τῳ       _nos_ major vis subesse videtur: non me tantum, sed te quoque et       nos omnes.       307. _quam_, h.e. quantum, vel _ut_ pro _quæ_ malebat N. Heins.       Ego majorem distinct. post _excitat_ sustuli, ut _illa senectus_       per adpositionem, et docte dicta sit pro, ille senex.   Cernis ut armata circumfundare corona,   Et vallet clausos conlectus miles in orbe.   Verum, age, nunc quoniam res artæ, percipe porro,                310   Quæ meditata mihi. Latos conrepta per agros   Armenta adsueto belli de more sequuntur.     309. _vallet in orbe_, undique circumdet; Lenz.     310. Cf. Liv. XXII, 16, 17; Polyb. III, 93, 94 (qui tamen     Hasdrubali, non Magoni id negotii mandatum tradunt); Frontin.     Strateg. I, v, 28; Appian. VII, xiv, 15; Plut. in Fab. et quos Drak.     laudat, Cornel. Nep. Hann. 5; Quintil. Inst. Orator. lib. II, 17, et     Pausan. Achaic. c. 26.     311. _conrepta_ et avecta ex agris hostium.       309. _clauso collectos_ (contractos, artatos), quod Drak. recepit,       vel _clausos collectum limes in orbem_ emend. N. Heins. quem vid.       ad Virg. Æn. XII, 862; _clauso collectus_ ex c. Tell. et R. 2,       reposuit Lefeb. Equidem non nisi _orbem_ pro _orbe_ substituendum       crediderim, ut _in spiram se colligit anguis_ ap. Virg. Ge. II,       154, et similia al.       310. _non_ pro _nunc_ Put. _quando_ pro _quoniam_ Tell. R. 1 et 2,       quod recepit Lefeb. _quando res arte nunc_ R. 2.   Cornibus arentes edicam innectere ramos,   Sarmentique leves fronti religare maniplos;   Admotus quum fervorem disperserit ignis,                         315   Ut passim exsultent stimulante dolore juvenci,   Et vaga per colles cervice incendia jactent.   Tum terrore novo trepidus laxabit iniquas   Custos excubias, majoraque nocte timebit.     316. _exsultent_, discurrant.     318. _laxabit_, deseret.     319. _Custos_, milites Rom. qui Pœnos vallibus includebant, et ad     transitum saltus insidendum locati erant.   Si cordi consulta (moras extrema recusant),                      320   Adcingamur, ait.≫ Gemino tentoria gressu   Inde petunt: ingens clipeo cervice reposta   Inter equos, interque viros, interque jacebat   Capta manu spolia et rorantia cæde Maraxes,   Ac dirum, in somno ceu bella capesseret, amens                   325   Clamorem tum forte dabat, dextraque tremente   Arma toro et notum quærebat fervidus ensem.     320. _extrema_, summa pericula.     322. Milites olim, scutis capiti substratis, dormiebant. D. Heins.     ad v. 292; laudavit Hom. Iliad. λ, 730, et Claud. b. Gildon. 352     sq. quibus Drak. addit Iscan. b. Troj. VI, 163 sq., et Sax. Gram.     hist. Dan. IV, p. 57.     324. _rorantia cæde_, sanguine. Vid. ad I, 525, et IV, 447.     325. Confer I, 64 seq.     326. _Clamorem tum forte dabat_, interruptum nempe, qualem edunt     dormientes. _Ed._       320. Vulgatam distinctionem, _Si cordi, c. m. e. r._, mutavit       N. Heins.     Huic Mago, inversa quatiens ut dispulit hasta   Bellantem somnum: ≪Tenebris, fortissime ductor,   Iras compesce, atque in lucem prælia differ.                     330   Ad fraudem occultamque fugam tutosque receptus   Nunc nocte utendum est: arentes nectere frondes   Cornibus, et latis adcensa inmittere silvis   Armenta, obpositi reserent quo claustra manipli,   Germanus parat, atque obsessa evellere castra.                   335     329. _Bellantem somnum_, in quo bellare sibi videbatur; somnians se     pugnare.     334. Ut milites Fabii, in præsidio viarum collocati, eo decedant.       329. _Bellantis_ primus edidit Nicander, prob. Dausq. qui etiam       _Bellanti_ tentabat. Sed conf. Gronov. Obss. IV, 9.       334. _Sarmenta_ scribendum videbatur N. Heins. quum non ipsi tauri       sint adcensi, sed frondes taurorum cornibus adligatæ. At vulgata       doctior est, ut _adcendere aram_, _focum_, etc. et german. _eine       Pfeife anzunden_. _qua_ Col. et Put. _quæ_ Ox.   Emergamus, et hic Fabio persuadeat astus,   Non certare dolis.≫ Nihil hinc cunctante, sed acris   Incepti læto juvene, ad tentoria Acherræ   Festinant, cui parca quies, minimumque soporis,   Nec notum somno noctes æquare: feroci                            340   Pervigil inservibat equo, fessumque levabat   Tractando, et frenis ora exagitata fovebat.   At socii renovant tela, arentemque cruorem   Ferro detergent, et dant mucronibus iras.     338. _Acherræ_, cf. III, 299.     339. In his valde luxuriatur poeta.     340. _æquare noctes somno_, usitatius, somnum nocte; Schmid.     341. _inservibat_ per sync. ut _sævibat_, _scibat_, _custodibat_,     _lenibat_, _vestibat_, _nutribat_, _operibat_, Dausq. Cf. App.     342. _fovebat_, ἁπαλύνει, quod vel mulcendo adeoque manu fiebat, vel     aqua tepida, vel oleo, teste Polluce I, §. 201; D. Heins.     343. _arentem cruorem_, ut X, 511.     344. Conf. v. 534, 535.     --_dant mucronibus iras_, ut ap. Stat. Achill. I, 436; h.e. deterso     sanguine, situ ac rubigine, gladios _saxo exasperant_, ut IV, 19;     Drak.       337. _Nos_ et mox _hic_ refinxit Nicander, quem secuti sunt alii.       344. _detergent_, non _detergunt_, Col. quod cum Lef. recepi. Cf.       v. 534; Jani ad Hor. Od. I, vii, 15 et VV. DD. ad Virg. Æn. VII,       626. Mox _quid tempus_, non _quod t._, scripti ei priscæ edd.     Quid fortuna loci poscat, quid tempus, et ipsi                 345   Quænam agitent, pandunt, et cœptis ire ministrum   Haud segnem hortantur: discurrit tessera castris,   Intentique docent, quæ sint properanda, monentque   Quisque suos: instat trepidis, stimulatque ruentes   Navus abire timor, dum cæca silentia, dumque                     350   Majores umbræ: rapida jam subdita peste   Virgulta, atque altis surgunt e cornibus ignes.     347. Drak. monet, _tesseras_, συνθήματα, duplicis olim generis     ususque fuisse; _primi_, ut iis milites in pugna se internoscerent,     neque vigiles fraude hostium circumvenirentur, (quæ breves et sæpe     unius vocis fuerint, ut apud Eurip. in Rheso 521; Xenoph. Cyrop.     III, p. 85; VII, p. 174, et de exped. Cyri I, p. 264; VI, p. 386;     Pausan. Phoc. I; Dion. Cass. XLIII, p. 235; XLVII, 352; LIX, p. 662;     Val. Max. I, 5, ex. 6; Suet. Calig. 57, et Ner. 9; Tac. Ann. XIII,     2, al. sed interdum totam sententiam continuerint, ut ap. Polyæn. I,     11, et Dion. Cass. LX. p. 675) alterius generis, (τὰ παραγγέλματα     καὶ διατάγματα) quibus dux militibus significaverit, quid fieri     voluerit, ut h.l. et XV, 478 sq.; Liv. VII, 35; IX, 32; XXVII, 46;     Suet. Galb. 6; cf. Lips. Exc. A. ad Tac. l.c. et Mil. Rom. V, 9;     Intp. ad Virg. Æn. VII, 637; Stewich. ad Veget. II, 7; Bernart. ad     Stat. Th. X, 17.     --_discurrit_, vid. Onosandri Stratag. c. 25; D. Heins.     349. _instat trepidis_. Cf. I, 268, et II, 407.     350. _timor Navus_, qui navos, strenuos, fortes facit. Cf. ad IV,     25.     351. _Majores umbræ_, occidente sole. Cf. Virg. Ecl. I, 84; _primis     tenebris noctis_ Liv.     --_rapida peste_, igne sarmenta raptim pervadente; Cell.     --_peste_, ut mox _malum_ et _lues_. Vid. ad I, 174.     --_subdita peste Virgulta_, quibus ignis subditus est, ut XVII, 224.       349. _instat trepidis_, non _instant trepidi_, in scriptis.       _instat trepidus_ D. Heins. et Cell. vitiose.     Hic vero ut, gliscente malo et quassantibus ægra   Armentis capita, adjutæ pinguescere flammæ   Cœpere, et vincens fumos erumpere vertex:                        355     354. Lefeb. hæc notat: ≪Die, flammæ adjutæ motu boum primum crescunt     obscuræ; dein magis ac magis exardescentes erumpunt per fumum,     clarumque tandem earum vertex lumen vibrat. _Pinguis_ non hic     usurpatur de pice, ut male intellexit Prudent. Rom. vers. 850 seq.     sed de obscuritate flammæ, quam veluti involvebat initio fumus, et     legendus erat Salmas. in Solin. T. I, p. 558, A. ed. Paris. Sic     _murex pinguis_ X, 569, de intense rubro, in obscurum veluti     cedente.≫ Sed forte _pinguescere_ h.l. est ali, nutriri, crescere.     --_adjutæ_, vid. V.L. et ad IV, 289.     355. _vincens fumos_, quibuscum antea luctabatur, _erumpere_ ad     cælum cœpit _vertex flammæ_; Drak. Conf. ad II, 631.       354. _adjutæ pice crescere flammæ Cœpere_ minus grato ad aures       sono emend. et copiose illustravit N. Heins. _Picis_ in cornibus       boum nemo mentionem facit. Vox quidem _adjutæ_ simpl. posita       suspicionem interpolationis movere potest: sed flammas quassatione       capitum adjutas intelligere licet ex iis, quæ præcedunt. _Capitum       irrita quassatio excitans flammam_, Liv. XXII, 17.       355. _et vinclis fumi_, vel _atque undans fumo se erumpere vertex_       conj. N. Heins. quam locutionem _erumpere se_ (ut _emergere se_       inf. v. 413, _prorumpere se_ ap. Cæs. B. G. I, 80, _inrumpere se_       Varr. ap. Non. Marcell. in _Calidum_) Silio etiam obtrudit VIII,       642, et inpr. XII, 438, ubi Lucret. IV, 1113; Virg. Ge. I, 446;       IV, 368; Æn. XI, 548; aliaque loca adscripsit, et Drak. laudavit       Manut. ad Cic. Ep. ad Div. VIII, 14; Stewich. ad Arnob. adv. gent.       I, p. 52 et 56; II. p. 69; Gifan. Ind. Lucret. et Broukh. ad       Tibull. IV, i, 86.   Per colles dumosque, (lues agit atra) per altos   Saxosi scopulos montis lymphata feruntur   Corpora anhela boum, atque obsessis naribus igni   Luctantur frustra rabidi mugire juvenci.   Per juga, per valles errat Vulcania pestis,                      360   Nusquam stante malo, vicinaque litora fulgent:   Quam multa, adfixus cælo sub nocte serena,   Fluctibus e mediis sulcator navita ponti   Astra videt; quam multa videt, fervoribus atris   Quum Calabros urunt ad pinguia pabula saltus,                    365   Vertice Gargani residens incendia pastor.     357. Cf. ad I, 459.     358. _Corpora boum_, vid. ad IX, 572. Duo millia boum fuisse, Plut.     et Polyb. tradunt.     362. _adfixus_, intentus, cælo. Heins. et Drak. comparant Tibull. I,     iii, 87; vi, 61, et Sen. Consol. ad Marciam, c. 2; _intenta in unam     rem et toto animo adfixa_. Sic et _pendere_, vel _suspensum esse ab     astris_, etc., ap. Val. Fl. I, 481; _vultibus inhærere_ dixit Ovid.     Trist. IV, iii, 19; conf. ad VI, 565.     364 sq. Cf. Hom. Iliad. υ, 490 sq.; Virg. Æn. X, 405 sq., et inpr.     Lucan. IX, 182 sq.     365. _urunt ad pinguia pabula saltus_, ut gramina faciant pinguiora.     Cf. Virg. Ge. I, 84 sq.     --_fervoribus_, cineribus. Ad ornatum spectat mentio _Calabriæ_ et     _Apuliæ_, cujus mons est _Garganus_. Vid. ad IV, 561. In his vicinis     regionibus optima erant pascua, quæ Hor. Od. I, xxxi, 5; Colum. VII,     2, et alii laudant.       362. _intentus cælo_ primus refinxit Nicander.     At facie subita volitantum montibus altis   Flammarum, quis tunc cecidit custodia sorti,   Horrere, atque ipsos nullo spargente vagari   Credere, et indomitos pasci sub collibus ignes.                  370     367. Cf. Liv. XXII, 17; Polyb. III, 94.     368. _cecidit_, obtigit, evenit, ut ap. Sall. Cat. 21, et Jug. 31;     Cic. Rabir. 2; Verr. I, 2; ad Att. III, 1, et ad Qu. Fr. I, 3; Drak.     --_sorti_, pro sorte, ut _igni_, I, 115, et inf. v. 358; _sorti     provincia evenit_, Liv. XXIX, 20; ubi vid. Gron. et Gifan. Ind.     Lucret. voc. _Colli_; Heins. ad Claud. in Rufin. I, 9; ad Ovid. Her.     IV, 31; ad Vell. Pat. II, 30; Bentl. ad Hor. Serm. I, v, 72;     Perizon. ad Sanct. Minerv. I, 6; II, 7; Drak. qui tamen non vidit,     hæc esse verba Virg. Ge. IV, 165; ubi vid. Heyne in V.L. Cf. sup. ad     v. 155, et ad VIII, 125; in V.L.     369. Excubitores, miraculo rei adtoniti, non ab hominibus, vel adeo     jumentis ignes spargi, sed sponte vagari credebant, ignari, utrum     cælo deciderint, an e terra eruperint.       367. Ita scripti. _Hac facie subita volitantum in montibus_ editi,       prob. Dausq.   Cælone exciderint, et magna fulmina dextra   Torserit Omnipotens, an cæcis rupta cavernis   Fuderit egestas adcenso sulfure flammas   Infelix tellus, media in formidine quærunt.   Jamque abeunt; faucesque viæ citus occupat armis                 375   Pœnus, et in patulos exsultans emicat agros.     371. _magna dextra_, ut IX, 438, et apud Horat. Od. III, iii, 6;     χεὶρ ἀνίκητος Διός, Sophocl. Œd. Col. 1517.     372 sq. De ignibus subterraneis multa disputat Dausq. et plura Hard.     ad Plin. II, 106, et VII, 16.     376. _agros_ Allifanos.     377 sq.; copiosior Liv. XXII, 18.       372. _terra_ pro _rupta_ iterum primus dedit Nicander, qui etiam       v. 374, post _tellus_ inseruit _tantis damnata ruinis_. _Jamque       fugam Rutuli_, et _Atque_ pro _Jamque_ refinxit: quæ inepti       versificatoris laciniæ se probabant Dausq. nisi quod τὸ _terra_       respuerit, quia _tellus_ sequitur.   Huc tamen usque vigil processerat arte regendi   Dictator, Trebiam et Tusci post stagna profundi,   Esset ut Hannibali Fabium Romanaque tela   Evasisse satis: quin et vestigia pulsi                           380   Et gressus premeret castris, nisi sacra vocarent   Ad patrios veneranda Deos: tum, versus ad Urbem,   Adloquitur juvenem, cui mos tramittere signa   Et belli summam primasque jubebat habenas,   Atque his præformat dictis, fingitque monendo:                   385     378 sq. Ut post victorias ad Trebiam et Trasymenum satis esset H.     h.e. is contentus esset, etc. Cf. X, 591.  [recte 589 sq.]     381. Conf. Liv. XXII, 18, et Polyb. III, 94.     --_gressus premeret_, pressisset; quod fecit, donec in Larinate agro     castra communiret.     --_sacra_ gentis Fabiæ, in colle Quirinali obeunda, quæ ne in bello     quidem intermitti fas erat. Vid. Val. Max. I, i, 11, et Liv. V, 46     et 52. An publica sacra sunt intelligenda, quum Fabius b. Punico II,     non modo quinquies consul, sed etiam pontifex, et XLII, vel LXII     annos augur fuerit? vid. Liv. XXX, 26; Val. Max. VIII, xiii, 3;     Plin. VII, 48.     383, 384. Intell. magistrum equitum, _cui tramittere signa_ h.e.     summum imperium tradere, absente dictatore, _mos jubebat_; quod     Barthium et Cell. non vidisse mireris. Ille monet, _jubere rem     alicui_ dici pro, imperare ei, ut ap. Claud. laud. Stilic. III, 85:     hic jungit _jubebat habenas_, scilicet capere, ut _regem jussit_,     scilicet creari apud Liv. I, 22.     385. _præformat_, h.e. antea format, et _fingit monendo_. Conf. ad     I, 441.       382. _celebranda_ et _versus adultum_ maluerit N. Heins.       383. _tramittere_, non _transmittere_, scripti; conf. ad IV, 487.     ≪Si factis nondum, Minuci, te cauta probare   Erudiit Fortuna meis; nec ducere verba   Ad verum decus, ac pravis arcere valebunt.   Vidisti clausum Hannibalem: nil miles et alæ   Juvere, aut densis legio conferta maniplis.                      390   Testor te, solus clausi; nec deinde morabor.     386. _cauta_, consilia, _probare_, et _pravis_, temerariis     audacibusque præferre.     387. _verba_, monita mea.       386. _Minuci_, non _Minuti_, in scriptis omnibusque illius gentis       numis; etsi in priscis marmor. utrumque reperitur: Μινούκιος       dicitur Polyb. III, 87, Appian. Hannib. c. 12 seqq. Plut. vit.       Fabii et aliis.       391. Versus hic spurius putidusque videbatur N. Heins. et, qui       uncinis eum inclusit, Drakenborchio; quod contra putat Lefeb. qui       cum verbis _nec deinde morabor_ comparat Liviana XXII, 25,       _propediem effecturum_, _ut sciant homines_, etc. Minus forte       displicebit omniaque melius procedent, si v. 393, _Tunc_ (quod       tacite a Lefeb. quem Ernesti secutus est, nunc editum video),       scil. quum rediero, ut v. 391, _deinde_ refinxeris. Pro vulg.       _Nunc_ ex Col. _Hunc_ (ut v. 401) recepi: sed illud præstat. Tum       sententia v. 395 hæc est: _Interea_, quamdiu absens fuero, saluti       erit ægræ reip. cum hoste non conflixisse. Sed vide notas.   Dis sine me libare dapem et solennia ferre:   Hunc iterum atque iterum vinctum vel montibus altis,   Amnibus aut rapidis (modo pugna absistite) tradam.   Interea (crede experto, non fallimus) ægris                      395   Nil movisse salus rebus: sit gloria multis,   Et placeat, quippe egregium, prosternere ferro   Hostem; sed Fabio sit vos servasse triumphus.     392. _solennia_ sacra, _solenne ac statum sacrificium_, ap. Cic.     Tusc. I, 41.     393 sq. _vinctum tradum_, includam.     395. Summa δεινότης in his vss.     --_Interea_, ut alibi _interim_, pro _interdum_, h.l. (et ap. Sen.     Cons. ad Marc. c. 2; Quinctil. Inst. Or. II, 3, aliisque locis, a     Gron. ad Sen. de Ben. V, 42, et Pric. ad Appul. Met. IX, p. 532,     excitatis) positum non male putabat Drak. quia Silius expresserit     Liv. XXII, 18, extr. ≪Medicos quoque plus interdum quiete, quam     movendo atque agendo proficere.≫ Cf. V.L.     --_crede experto_, ut ap. Virg. Æn. XI, 283, et Ov. A. Amat. III,     511; Drak.     396. Comparant Fabii verba ap. Liv. XXII, 25.     397. _quippe_, v. ad V, 117.       395. Parenthesin addidit N. Heins. _fallimus_, non _fallimur_       Colon.       396. Vulgo comma post _rebus_, et punctum post _placeat_ ponitur,       quod mutavit Burmann.       398. _sic vos servasse_ Colon. et Oxon. quod recepit Drak. Vulgo       _sit vos servar_. Τὸ _sit_ cum Lef. retinui, suadente Burm. _Sat       Fabio cives servasse triumphi est_, vel _Stet F. cives s.       triumphus_ suspic. N. Heins. coll. v. 224: _sic_, h.e. nil       movendo, cunctando, restituit Lenz, pro _sit_.   Plena tibi castra atque intactus vulnere miles   Creditur: hos nobis (erit hæc tibi gloria) redde.                400   Jam cernes Libycum hunc vallo adsultare leonem,   Jam prædas obferre tibi, jam vertere terga,   Respectantem adeo, atque iras cum fraude coquentem.   Claude, oro, castra, et cunctas spes eripe pugnæ.     401. _leonem_, ut ap. Hor. Od. III, ii, 11; cf. Hom. Iliad. ο, 592,     630; ω, 41, et sup. I, 569.     403. _iras coquentem_, vid. ad II, 327; unde _recocti_ adpellantur     homines subdoli, quinque premere, quod sentiunt, ad maturam     occasionem possunt. _Ed._       400. _has nobis erit hæc tibi gloria reddi_ conj. N. Heins., et       aliud præterea mendum latere putabat, quum τὸ _gloria_ jam       præcesserit: _vobis_ Colon. et _se_ pro _tibi_, ut _sed_ in R. 2,       unde _sat_ refinxit Lefeb. Mihi in mentem venit legere _hos nobis,       erit hæc si gloria redde_, etsi vulgata quoque ferri potest.       401. _hunc_, non _huic_, scripti.   Hæc monuisse satis: sed si compescere corda                      405   Non datur oranti, magno te jure pioque   Dictator capere arma veto.≫ Sic castra relinquens   Vallarat monitis, ac se referebat ad Urbem.     406. _jure pio_, quo in salutem patriæ utor, vel potius jure æquo,     potestate justa, ut _pium bellum_ XV, 162; _justum piumque bellum_,     Liv. XXXIX, 36; XLII, 23; _jusque piumque_, Ovid. Art. I, 200, et     Her. VIII, 4.     --_jure pio_, sancto summi magistratus; Lenz.     408. _Vallarat_, tuta fecerat.       408. _monitus_ ed. Dausq. vitiose.     Ecce autem flatu classis Phœnissa secundo   Litora Caietæ, Læstrygoniosque recessus                          410   Sulcabat rostris, portusque intrarat apertos,   Ac totus multo spumabat remige pontus;   Quum trepidæ fremitu vitreis e sedibus antri   Æquoreæ pelago simul emersere sorores,   Ac possessa vident infestis litora proris.                       415     409. Hæc classis Punica videtur eadem esse, quæ primo in Sardiniam,     et deinde Pisas in Italia, ubi, qui in ea erant, Hannibali se     conjungi posse speraverant, adpulit, sed classe Cn. Servilii     conspecta, cursum repetiit, teste Polyb. III, 96.     410. Vid. ad v. 276.     413. Pulcherrimum ornatissimumque episodium, cui magnam poeta     suavitatem adfudit imitatione, Virg. Ge. IV, 387... 529. Forte etiam     ante oculos habuit, Hom. Odyss. δ, 384 sq. Sed quorsum illud     inseruerit, vix adsequaris, nisi forte eo efficere voluit, ut     lectores tum docerentur, cur Venus tantopere Romanorum partibus     faveat perpetuoque rebus ab illis gerendis intersit, tum ad summam     quidem, huic populo inminentem cladem, sed finem quoque malorum et     splendidas, tunc a Scipione Africano, patriæ vindice, agendas,     partes præpararentur; unde iterum in subsidium adhibet vaticinium,     ut I, 125 (ubi vid. not.), et III, 570 sq.; ubi eadem arte legentium     animos sensusque ad Scipionem juvenem inclinaverat, v. 590 sq., ut     ad Fabium VI, 613 sq. Poeta tamen melius forte carminis dignitati     prospexisset, si narrationi cladis Cannensis hoc episodium     subjunxisset, et tum animos lectorum, inpr. Romanorum, magna     exspectatione suspensos et adflictos, brevi rerum futurarum indicio     recreasset: nisi potius omnino ejusmodi vaticiniis animi adtentio     magis infringitur, quam excitatur.     --_vitreis sedibus antri_, vid. ad IV, 344, in V.L. et Heyne ad     Virg. Ge. IV, 363.       411. _intrarat_ scripti et R. 2. Vulgatum _intrabat_ servavit       Lefeb. qui v. 412, _tortus_ tacite reposuit ex ingeniosa et       admodum probabili emend. N. Heins. quem vid. ad Val. Fl. IV, 657,       et ad Catull. LXV, 13. Possis et _motus_ scribere.       413. _vitrei se sedibus antri... emersere_ conj. N. Heins. quem       cf. ad Ovid. Fast. III, 367. Id recepit Cell. et prob. Draken.       Conf. sup. ad v. 355.       415. _At_ Put. unde _Ut_ suspic. N. Heins.   Tum magno perculsa metu Nereia turba,   Adtonitæ propere refluunt ad limina nota,   Teleboum medio surgunt qua regna profundo,   Pumiceæque procul sedes: inmanis in antro   Conditur abrupto Proteus, ac spumea late                         420   Cautibus objectis rejectat cærula vates.     416. _Nereia turba_ Νηρηΐδες, de quibus, vid. Apollod. I, ii, 7, et     ad eum Heyne, p. 27 sq.     418. _Teleboum regna_, ut ap. Virg. Æneid. VII, 735. Capreæ ins.     (hod. _Capri_) ad sinum Neapolit. et Sirenum scopulos, ex adverso     Surrenti, cujus incolæ Teleboæ et rex Theron. Cf. VIII, 541; XIV,     443; Strab. V, p. 171; Sueton. Tiber. c. 40, 43; Tac. Ann. IV, 67;     Heyne Exc. VIII, ad Virg. Æn. VII, 733 sq., p. 140, et ad Apollod.     II, iv, 5, p. 312; Cluver. Ital. ant. IV, p. 1168. Ibi antrum     _pumiceum, sedes_ Protei, quæ etiam in Pharo, Ægypti ins. et in     Pallene Thessaliæ ei adsignatur; vid. Burm. ad Val. Fl. II, 318;     Heyne ad Virg. Ge. IV, 387; Æn. XI, 262, et ad Apollod. p. 385.     419 sq. _antro abrupto_, doctius _pendentia pumice tecta_, ap. Virg.     Ge. IV, 374; conf. ibid. v. 418.       416. _perculsa_ e scriptis et R. 2, recepi, non inprob. Drak.       Vulgata lectio _percussa_ præferenda videbatur N. Heins. Sed vid.       ad II, 213.       417. _properæque fluunt_ volebat N. Heins. coll. III, 412;       _limina_, h.e. antrum Protei, non _litora_, quæ vox modo       præcesserat, omnes scripti.       418. _Teleboum regna_ ex emendat. N. Heins. recepi cum Lefeb. vid.       not. _Teleboa_ Oxon. Vulgo _Teleboi_, quod ex _Telebou_ ortum       videtur. _Telebois_ non male corrig. Dausq. et sic tacite edidit       Cell.       421. _despectat_ emend. N. Heins. prob. Drakenb. Vulgatam       scripturam Lefeb. defendit his verbis: ≪Inepte Heins. _despectat_.       Non capit. _Rejectat_ verbum grave pro rejicit, repellit,       objiciendo cautes. Fucum sibi facit Drak. qui hanc emend. probat,       et absurde citat Stat. Th. II, 35, nam illi _stat sublimis_ recte       præcedit _despicit_: at in Silio quomodo _despectabit_, qui       _conditur in imo antro_≫? Inconcinna certe verba _objectis       rejectat_, et incondito ad aurem sono. Forte leg. _receptat_, vel       _reflectit_; nisi malis _Cautibus obversis_. _Cautes_ vero       _objectæ_ sunt forsan utrimque sibi obpositæ et procurrentes, ut       ap. Virg. Æn. I, 160 sq. et III, 534. Ceterum Silius h.l.       expressit Virgil. Ge. IV, 422.     Is postquam (sat gnarus enim rerumque metusque)   Per varias lusit formas, et terruit atri   Serpentis squamis, horrendaque sibila torsit,   Aut fremuit torvo mutatus membra leone,                          425   ≪Dicite, ait, quæ causa viæ? quisve ora repente   Pervasit pallor? cur scire futura libido?≫     422 sq. Cf. Virg. Ge. IV, 396... 414, 440 seq., et ibid. Heyne ad     v. 387; it. Clariss. Hermann Myth. Hom. et Hesiod. p. 411, 412.     424. _sibila torsit_, ut IX, 443, et ap. Val. Fl. VII, 525, et Prop.     IV, viii, 8; cf. ad IV, 278.       425. _At_ primus dedit Nicander: _Et_ vero Wolf. in Basil.     Ad quæ Cymodoce, Nympharum maxima natu   Italidum: ≪Nosti nostros, præsage, timores.   Quid Tyriæ classes ereptaque litora nobis                        430   Portendunt? num migrantur Rhœteia regna   In Libyam Superis? aut hos Sarranus habebit   Navita jam portus? patria num sede fugatæ   Atlantem et Calpen extrema habitabimus antra?≫     428. Cf. Virg. Ge. IV, 338; Æn. V, 826, inpr. X, 225.     431. _num regna Rhœteia_, h.e. Romana (vid. ad. I, 115).     --_Superis migrantur_, h.e. a diis transferuntur? Nam _migro_ active     est migrare facio, transfero, ut ap. Liv. X, 34, extr.; Gell. II,     29, et, quem Draken. laudat, Cic. Off. I, 10, ubi vid. Intpp.     432. _Sarranus_, vid. ad I, 72.     434. _antra_, judice Dausq., in Libyæ insula, quam Triton amnis     circumdat. Cf. Diodor. III, 69. Sed vid. V.L.       428. _Cymothoe_ ex c. Tell. et R. 2, recepit Lefeb. Conf. III, 58.       430. _obsessaque_ Put. unde _obsessaque l. nautis_ conj. N. Heins.       et v. 434, _Calpes antra_, h.e. antrum Phorcydis et Gorgonum ad       Calpen: quod probat Drak. et recepit Lefeb. Conf. ad II, 59. Sed       vulgata lectio doctior, et per adpositionem explicanda videtur.       _Pœnis_ pro _nobis_ malebat Withof.     Tum sic involvens repetita exordia retro                       435   Incipit ambiguus vates, reseratque futura:     436. _ambiguus vates_ potest esse _obscuris vera involvens_, ut utar     verbis Virgil. Æn. VI, 100. Sed quia clare loquitur Proteus, varias     potius, quas induit, formas innui censet Drak. ut ap. Ovid. Met. II,     9; ὀλοφώϊα εἰδὼς, Hom. Odyss. δ, 460; cf. Burm. ad Val. Fl. II, 318,     et ad Ovid. Amor. III, xii, 28. Schmidio videtur ut epitheton vatis     solenne adcipiendum, quod non semper aptam suo loco vim habeat,     qualia multa sint apud poetas.     --_reserare_, ut _recludere_ I, 19.       435. _evolvens_, h.e. exponens, corrig. N. Heins. coll. v. 494,       suffrag. Drak. quum _involvere futura_ significet, verbis obscuris       et intricatis ambagibus ea prædicere, et Proteus non obscure h.l.,       sed clare, ut semper, vaticinetur. Male, judice Lefeb. cujus hæc       nota est: ≪Ineptissime _evolvens_ Heinsius; non capit. Dic,       connectens præterita et futura, incipit a præteritis, et tandem       reserat futura.≫   ≪Laomedonteus Phrygia quum sedit in Ida   Pastor, et, errantes dumosa per avia tauros   Arguta revocans ad roscida pascua canna,   Audivit sacræ lentus certamina formæ:                            440     437. Fabula de judicio Paridis, quam in posterioris ævi commentis     numerat Hemsterh. ad Lucian. T. I, p. 253, a. (ubi versus Hom.     Iliad. ω, 28... 30, pro panno, a mala manu adsuto, habet, refrag.     Scalig. Poetic. V, 3, extr.), vel tironibus nota est; vid. Hygin. f.     92; Lycophr. v. 90 sq.; Eurip. Troad. v. 925 sq., et Lucian. Dial.     Deor. 16 et 20.     --_Laomed._ Trojanus, ut VIII, 172.     --_sedit_, ut ap. Sen. Agam. 730, et Stat. Silv. I, ii, 44; nam     proprium est judicum; Drak. Cf. Intpp. ad Phædr. I, x, 6, et Ernesti     Clav. Cic. Ex marm. et numo Paridem coram deabus sedentem nobis     exhibuit Drak.; vid. ad v. 447, in V.L. Cf. etiam Beger. Th. Br.     T. I, p. 43, et Montf. Antiq. expl. T. I, p. 1, pl. 108.     --_in Ida_, et quidem in ejus cacumine, Gargaro, teste Luciano.     Locum ipsum Καλλικολώνην dictum tradit Schol. ad Hom. Iliad. υ, 3,     et Ἀλεξάνδρειαν, Steph. Byz. h.v.     438. _Pastor_, Paris, quem olim expositum pastores in Ida educasse     dicuntur.     --_errantes_, pascentes, ut ap. Virg. Ecl. I, 9; Æn. I, 185, et Hor.     Epod. II, 12.     439. _Arguta canna_, canoro calamo.     440. _lentus_, vid. ad II, 489.     --_sacræ_, divinæ, ut v. 463, 469; ἱερὸν αἷμα, ap. Bion. Id. I, 22.       437. _Ide_ rescripsit Lefeb. ex auctoritate codicis, nescio cujus,       unde et v. 465, _Iden_ edidit.   Tum matris currus niveos agitabat olores,   Tempora sollicitus litis servasse, Cupido.   Parvulus ex humero corytos, et aureus arcus   Fulgebat, nutuque vetans trepidare parentem,   Monstrabat gravidam telis se ferre pharentram.                   445     441. _olores_, vid. a Drak. laud. Barth. ad Stat. Silv. I, ii, 142,     et cf. _Pitture d’Ercol._ T. I, _tav._ 10. Passeres quoque (vid.     Ill. Harles. Anthol. Gr. poet. p. 203), vel columbas in monumm.     antt. nonnunquam et leones (v.c. ap. Beger. Thes. Brand. T. I,     p. 170) ejus currui junctos videmus.     442. Sollicite observabat tempus illud, ne, si Venus serior     venisset, crederetur male de forma sua præsumsisse, aut aliis     victoriam cessisse; Drak.     443 sq. Ἐρως ap. Mosch. Id. I, 18 sq.: τόξον ἔχει μάλα βαιὸν, τυτθὸν     τὸ βέλεμνον, καὶ χρύσεον περὶ νῶτα φαρέτριον.     445. _Monstrabat_, etc. quo innuit, se facile Paridem amore     inflammare animumque ejus matri conciliare posse.     --_gravidam telis pharetram_, ut ap. Hor. Od. I, xxii, 3; cf. Heins.     ad Ovid. Met. I, 443.       441. _curru_ et mox _liti_ emend. N. Heins. Sed recte _olores       currus_ jungit Drakenb. et _servasse_ pro observasse positum       adcipit, vid. ad III, 380.       443. _corytos_, non _coritus_, Oxon. et Put. cum priscis edd.       _coritos_ R. 1, et Med.   Ast alius nivea comebat fronte capillos,   Purpureos alius vestis religabat amictus,   Quum sic suspirans roseo Venus ore decoros     446. De Veneris in ornanda coma studio docte et copiose disputat     Spanh. ad Callim. H. in Pall. v. 17, 21, 22 et 31.     446. _alius... alius_, ut ap. Bion. Id. I, 80 sq., nam ὁπαδοὶ     Ἀφροδίτης sunt multi Ἔρωτες, Νυμφῶν παῖδες, τυτθοὶ omnes; unde     _agmen Amorum_ ap. Stat. Silv. I, ii, 54; _turba Veneris_ inf. XI,     397; _exercitus_ Cupidinum, ibid. v. 413, et ap. Val. Flacc. VI,     457, ubi v. Burm. Ab his diversi Veneris _nati_, v. 449, et XI, 390.     Ἔρως et Ἀντέρως, vel Ἔρως et Ἵμερος, quibus Pausan. Att. 43, Πόθον     addit. Vid. Cic. N. D. c. 23, et Jani ad Hor. Od. I, ii, 34; xix, 1.     Ceterum eandem operam, quam Cupidines h.l. præstant, Nymphis tribuit     Claud. loco insigni Nupt. Hon. et Mariæ, v. 49 sq.     447. _Purpureos alius_, πορφύρεον φάρος Bion. Id. I, 3.     --_vestis religabat amictus_, h.e. vestem ligabat sc. cesto. Drak.     monet, _amictum vestis_ etiam capi posse id, quod vesti     superinjiciatur, quum _vestes_ sint interiora corporis tegumenta,     _amictus_ vero superiora, de quo vid. Brouk. ad Tibull. I, ix (al.     8.), 13. Similiter Venerem exornant Gratiæ, ejus ministræ,     venustatisque conciliatrices, apud Hom. H. in Vener. v. 61 sqq., et     Claudian. de Nupt. Honor. et Mar. Carm. X, vers. 100 seq. De Venere     autem, fingendis disponendisque crinibus operam dante, locus class.     est Apollon. III, 45 sqq.     448. _roseo ore_, ut _purpureo_ ap. Hor. Od. III, iii, 12: ῥοδίνη     παρειὴ, Παφίη ῥοδέη, vel ῥοδόχρους Ἀφροδίτα ap. Anacr. XXIX, 18, et     LIII, 22, ubi vid. Cl. Fischer. Cf. sup. ad I, 577, et Kœppen ad     Hom. Iliad. θ, 1.  [“I, 577” recte I, 578]       447. Vulgo post _Purpureos_ distinguunt, et tum _capilli purpurei_       sunt pulchri, ut πορφύρεαι χαῖται ap. Anacr. XXVIII, 11 et al.       vid. sup. not. ad v. 195. Sed _purpureos amictus_ jungebat       N. Heins. et ingeniose conj. _cesto_, vel _cesti_ pro _vestis_,       probb. Drak. qui maxime in hoc judicio Venerem cesto opus habuisse       putabat, ut nempe magicis ejus illecebris animum Paridis in suas       partes pelliceret. Notus est κεστὸς Veneris, cingulum, ex locis       class. Hom. Il. ξ, 214 sqq. et Claud. de nupt. Hon. et Mar. 124       sq. Conf. Heins. ad Claud. nupt. Pall. et Celer. v. 6; Broukh. ad       Tibull. I, ix, 5; Rigalt. ad Onosandr. p. 25; Alberti ad Hesych.       T. II, p. 239, et Winckelm. _Gesch. der Kunst_ P. I, pag. 198. Sed       ex vulgata scriptura eadem, puto, sententia exoritur; vid. not. et       Virg. Æn. I, 404; ubi conf. Heyne. In alia omnia discedit Lefeb.       qui hæc adnotavit: ≪Nil intellectum hic Heinsio et Draken. 1º       Referunt _purpureos_ ad _amictus_; sed _p. crines_ sunt _croceæ       comæ_ in Ovid. A. A. I, 530; citante Cl. Ruhnken. ad hymn.       Pseudhomer, v. 177, ubi χαῖται κροκηΐῳ ἄνθει ὁμοῖαι. 2º Legendum       erat _vestis amictum_, pleonast. ut _tegmine vestis_ I, 673, pro       veste. 3º _Religabat_ valet hic _solvebat_, vel ut in Ovid. A. A.       I, 529, _recingebat_, laxabat. Hoc sensu diserte occurrit in       Catull. LXII, 84; (ubi v. 76, voce _resolvens_ explicatur) ej.       Argonaut. v. 174; Horat. Od. II, ii, 24; coll. Virg. Æn. I, 320,       323. 4º Frustra vult Heinsius _cesti_. Sat intelligitur jam poeta       verbo _religare_. 5º Incaute Drak. vult, ut Venus cingatur suo       cesto. Nam traditio mythica nos docet, Deas tres ipsas Pastori       omnino nudas patuisse. Nec aliud dicit Prop. II, ii, 14. Jam vero       quare zona sine tunica? Nec aliud exhibet numisma in Drak. ære       incisum. Alia plura adferre possem e sola historia Augusta Itali       Angeloni, in qua Venus victrix nuda sine zona occurrit, licet       semel cum tunica, et cincta, manu pomum gerens, ut amictum       subtilem induta, sed sine zona, in magno marmore, quod Draken.       incidi curavit: sed hoc pudoris ergo factum a sculptore.≫ Vid.       numum ap. Morell. specim. rei numar. tab. XI, et marmor ap. Beger.       Spicileg. Antiq. p. 135. Nudæ etiam, Gratiarum instar, sunt Deæ in       lapide Maffei _Gemme antiche_, T. IV, t. 2, et apud quosdam       poetas, quos Spanh. ad Callim. H. in Pall. v. 53, laudavit; sed,       teste eodem, amictæ, seu stolatæ in aliquot monumm. antt. Vid.       v.c. Begeri Thes. Brandenb. T. I, p. 43, et Montfauc. _Antiq.       expliq._ T. I, P. I, pl. 108. Id quoque a poetis tradi solet, et       Palladis certe verecundiæ magis convenit. Præterea verbum       _religare_ sensu solvendi non nisi ap. Catull. reperitur, et       vulgaris ejus vis huic loco satis apta est. Plura ad observatt.       Lefeb. respondere, nec vacat, nec opus est. Ceterum _vesti_ conj.       Schmid.   Adloquitur natos: ≪Testis certissima vestræ   ≪Ecce dies pietatis adest: quis credere salvis                   450   ≪Hoc ausit vobis? de forma atque ore (quid ultra   ≪Jam superest rerum?) certat Venus: omnia parvis   ≪Si mea tela dedi blando medicata veneno,     453. _medicare_, inficere, oblinere, ut XIII, 197. Cf. Heyne ad     Virg. Ge. I, 193; IV, 65.     --_blando_, μειλίχῳ, _veneno_ et _telis_, eo unctis, comparantur vis     amoris, et, quæ eum excitant, oscula, etc. quod multis exemplis     docuit _Dorville_ ad Chariton. T. II, p. 203: τὸ φίλαμα καθάπερ ἰὸς     εἰς τὰ σπλάγχνα κατεδύετο, ibid. T. I, p. 24; τὰ χείλεα φάρμακον     ἐντί, Mosch. Id. I, 27, ubi vid. Ill. Harles. in Anthol. Gr. p. 129.     Ἀκίδας ἐβαπτε Κύπρις, Μέλι τὸ γλυκὺ λαβοῦσα. Ὁ δ᾽ Ἔρως χολὴν     ἔμισγεν, Anacr. XLV, 5 sq., ubi vid. Fischer V.C. cf. sup. ad V, 19,     et Cl. Barth. ad Prop. II, xii, 13... 19.       453. _Si modo_ maluerit N. Heins. et v. 455, _victoria nostram       Cypron_.   ≪Si vester, cælo ac terris qui fœdera sancit,   ≪Stat supplex, quum vultis, avus; victoria nostra                455   ≪Cypron Idumæas referat de Pallade palmas,   ≪De Junone Paphos centum mihi fumet in aris.≫     454. Ornate pro, si ipse Jupiter _supplex stat_, se victum vobis     tradit, a vobis vinci potest; facite, ut victoriam de Pallade et     Junone reportem. Ἔρως κρατεῖ πάντων τῶν θεῶν, καὶ αὐτοῦ τοῦ Διός     Chariton. VI, 3; Ὅδε καὶ θεῶν δυνάστης, Ὅδε καὶ βροτοὺς δαμάζει,     Anacr. LVIII, 4, ubi vid. Fischer. Cf. et Hom. H. in Ven. v. 34 sq.,     et alia loca ap. Rittershus. ad Oppiani Cyn. 410.     --_fœdera_, leges, ut ap. Virg. Ge. I, 60, et Æn. I, 62.     456. _Idumæas referat palmas_, ut ap. Virg. Ge. III, 12, ubi vid.     Heyne. Cf. ad III, 600.     --_Cyprus_ ins. ejusque urbs _Paphos_ sacra Veneri, quæ inde Κύπρις,     Κυπρογένεια, Παφίη, _Cypria_, _Paphia_, dicitur; vid. Hesiod. Theog.     v. 199; Spanh. ad Callim. II. in Del. v. 21; Jani ad Hor. Od. I,     iii, 1; xxx, 1.     457. Præivit iterum Virg. Æn. I, 415 sq., ubi vid. Heyne.       457. _De_, non _Et_, Col.     Dumque hic aligeris instat Cytherea, sonabat   Omne nemus gradiente Dea; jam bellica virgo,   Ægide deposita, atque adsuetum casside crinem                    460   Involvi tum comta tamen, pacemque serenis   Condiscens oculis, ibat, lucoque ferebat   Prædicto sacræ vestigia concita plantæ.     458. Egregii versus ob dilectum verborum, et singulæ deæ suis veluti     notis insignitæ repræsentationem.     --_instat_, precibus eos fatigat.     --_aligeri_, ὑπόπτεροι Ἔρωτες, de quo vid. pulcherr. loca Bion. Id.     IX, 6, 7 (ubi vid. Schwebel.); Mosch. I, 16, et Longi Pastor. II,     p. 33 sq., ubi cf. Moll. p. 40 sq.     --_sonabat_, etc. Cf. ad IV, 442 sq.     459 sq. Alia species Palladis, ad terrorem incutiendum adcommodata,     adumbratur IX, 442 sq., 461 sq., et Hom. Iliad. ε, 733 sq. Eam in     ipso Paridis judicio retinuit, testibus, a Drak. jam laudatis,     Appul. Met. X, p. 233, et Callim. H. in Pall. v. 18 sq., ubi     Spanhem. monet, tres deas minus sapienter comtas exhiberi ab Eurip.     Helen. 682 sq., et Androm. 283; it. in Anthol. IV, 19, epigr. 37.     461. _pacem_, mansuetudinem et hilaritatem, (conf. ad VI, 168)     _serenis_, placidis, (ut XIV, 81).     462. _oculis Condiscens_, adsumens, (ut, monente Drak. _discere     consortia_, ap. Claud. R. P. II, 368, ubi vid. Heins.) præclare, si     severitatem torvamque bellicæ deæ faciem cogitaveris. Ipsa autem     verba, quod Gron. Obss. I, 17, docet, ab histrionibus petita, qui     gestus discunt et meditantur, quos deinde in scena agunt.       458. _hic_ R. 1, 3, Parm. Med. non inprob. N. Heins. unde id       recepit Drak. Ille tamen conj. _hoc_, hac oratione; hic vero       _his_, quod et nobis in mentem venit. Possis et _Dumque his       aligeros inflat_. Vulgo _hæc_; quod Dausq. exponit τάδε, coll.       Virg. Æn. VIII, 433. Marsus Cupidinibus instando hæc dicit.       461. _Involvit_ quotquot noti sunt libri, _Involvi_ est ex       emendat. Gronov. Obss. I, 17, et N. Heins. qui tamen _comta manu_       maluerit, _tamen_ Oxon. et omnes editi, præter Basil. Colin. et       Dausq. qui _comam_ habent, _non comta tamen_ conj. Barth. Adv.       I, 13.       462. _Connivens_ refinxit Nicander, et v. 464, _jussas silvas_, de       quo vid. ad VI, 498.   Parte alia intrabat jussis Saturnia silvis,   Judicium Phrygis et fastus pastoris et Iden                      465   Post fratris latura toros: postrema nitenti   Adfulsit vultu ridens Venus: omnia circa   Et nemora et penitus frondosis rupibus antra   Spirantem sacro traxerunt vertice odorem.     465. Judicium superbi pastoris in Ida post Jovis conjugium     perlatura; ei se submissura, quamvis connubio digna adeoque     pulcherrima ab ipso Jove judicata esset, et sic summum formæ præmium     tulisset. Cellar. exponit: judicium Paridis propter conjugium Jovis     contemnens. Sic quoque Ernesti; quia Junonis perpetuus character     sit, majestate sua commovere. Enimvero eam non sprevisse judicis     sententiam, sed hanc potius causam fuisse excidii Trojani et omnium     malorum bellorumque, quibus postea tam Trojani, quam ab his oriundi     Romani ira Junonis et Palladis adflicti sint, intelligitur ex v. 472     sq., et Virgiliana expositione, Æneid. I, 26. _Ed._     466. Dulcissimi versus! _nitenti vultu ridens_, ut _dulce adridens_     XI, 392: Φιλομμειδὴς Ἀφροδίτη, Hom. Il. γ, 424; δ, 10, al.; ἡδὺ     γελοιήσασα, et ἐφ᾽ ἱμερτῷ δὲ προσώπῳ αἰεὶ μειδιάει, Hom. H. in Ven.     I, 49; III, 2; μειδιάσας ἀθανάτῳ προσώπῳ Sapph. II, 14; cf. Hesiod.     Theog. 205, et Heins. ad Ovid. Met. X, 558.     467. _Adfulsit_, præclare pro adparuit, quonium et dii insolito     aliquo splendore in conspectum veniunt, et Venus dearum pulcherrima     est; vid. Jani ad Hor. Od. IV, v, 6, 7.     468 sq. Ornatius extulit Maroniana Æn. I, 402 sq., ubi vid. Heyne et     in Exc. XIII. Virgilio forte præivit Hesiod. Scut. H. v. 7, 8: Τῆς     (Alcmenæ) καὶ ἀπὸ κρῆθεν βλεφάρων τ᾽ ἀπὸ κυανεάων Τοῖον ἀηθ᾽, οἷον     τε πολυχρύσου Ἀφροδίτης. Theogn., v. 8 sq., de Apolline, Πᾶσα μὲν     ἐπλήθη Δῆλος ἀπειρεσίη Ὀδμῆς ἀμβροσίης· ἐγέλασσε δὲ γαῖα πελώρη,     Γήθησεν δέ βαθὺς πόντος ἁλὸς πολιῆς.       465. _Idem_, non _Idam_, scripti, unde _Iden_ reposui, suadente       N. Heins. quod et tacitus fecit Lefeb.   Nec judex sedisse valet, fessique nitoris                        470   Luce cadunt oculi, ac metuit dubitasse videri.     470, 471. Conf. Hom. Iliad. γ, 396 sq., et H. in Ven. v. 182 seq.     --_oculi fessi_, quorum aciem nitor deæ hebetaverat. Cf. ad III,     538. Non diu ferre poterant adspectum pulchræ deæ, nimia luce     coruscantis, ut ex Argonautis οὐδέ τις ἔτλη Ἀντίον αὐγάσασθαι ἐς     ὄμματα καλὰ Θεοῖο, h.e. Apollinis, ap. Apollon. II, 683.     --_metuit dubitasse videri_. Ne dubitasse videretur, confestim     Venerem formosissimam judicavit, eique aureum malum dedit; Drak.     Sed victæ fera bella Deæ vexere per æquor,   Atque excisa suo pariter cum judice Troja.   Tum pius Æneas, terris jactatus et undis,   Dardanios Itala posuit tellure Penates.                          475   Dum cete ponto innabunt, dum sidera cælo   Lucebunt, dum sol Indo se litore tollet,   Hic regna, et nullæ regnis per secula metæ.