Punicorum Libri Septemdecim 4

Punicorum Libri Septemdecim 4

Firmavit tenues ortus mox Daunia pubes,   Sedis inops; misit largo quam dives alumno,   Magnanimis regnata viris, nunc Ardea nomen.   Libertas populis pacto servata decusque   Majorum, et Pœnis urbi imperitare negatum.                       295     291. Saguntum amplificavit colonia ab Ardea eo deducta. Conf. Liv.     XXI, 7.     --_Daunia pubes_, Rutuli, seu Ardeates, sic dicti a Dauno, Turni     patre; a quo diversus est Daunus, priscus _Apuliæ Dauniæ_     (_Capitanatæ_, seu _Luceræ_ provinciæ) rex, Diomedis socer (Strab.     V, p. 283 seq. Plin. III, 11. Tzetz. ad Lycophr. p. 60), unde Apulia     _Dauni arva_, IV, 556, _Daunia tellus_, VII, 157, et _Daunia regna_,     IX, 499. Tota vero Italia passim _Daunia_ et Romani _Daunia pubes_,     V, 631 et _Dauni nepotes_, IV, 504, dicuntur. Cf. Heyne Exc. VII,     ad Virg. Æn. VII, et Cluver. Ital. ant. III, 5, p. 970 sq.     292. _Sedis inops, misit_, etc. Conf. v. 667 et ad VIII, 361.     --_Sedis inops_ hominum multitudine abundans, quam Ardea urbs non     caperet; Ern. Pars Ardeatium, ob nimiam incolarum frequentiam, unde     seditiones, potentiorum dominatus et factiones plerumque oriuntur,     urbem patriamque deseruisse censenda est. Ver sacrum, ἔτος ἱερὸν, in     causa fuisse suspicatur Lefeb. Cf. Heyne Op. acad. Vol. I, p. 296     seq.     293. _viris_, Dauno inpr. et Turno, ejus filio.     --_nunc Ardea nomen_, nil præter nomen superest. Silius hæc     mutuatus est a Virg. Æn. VII, 411, 413 ubi vid. Heyne in V.L. Quoad     verba Drak. et alii cf. VI, 478; X, 583. Ovid. Met. XV, 430. Liv.     V, 18; VII, 29. Catal. Pithœi, III, pr. Mel. II, 3. Cfr. Heins. ad     Vellei. Pat. II, 30 et Liv. XXIX, 1.     294. _Cum Hasdrubale_ (Hamilcaris in Hispania successore, XIII annis     post finem b. Punici I, A.U.C. 526, a. Chr. 228) fœdus ≪renovaverat     populus Rom., ut finis utriusque imperii esset amnis Iberus,≫ Liv.     XXI, 2. Conf. infr. v. 480, 643; II, 449 seq. Flor. II, 6, ubi vid.     Duker. p. 288. Polyb. II, 13; III, 21, 27. Sagunto dein obpugnata,     Romani, Pœnos perfidiæ arguentes, responsum ab his tulere,     Hasdrubalis fœdus non ratum a Senatu Carthag. factum, nec in eo     Saguntum, versus occidentem ab Ibero situm, exceptum fuisse, cum de     sociis utriusque populi, qui cis Iberum habitarent et qui tum     essent, non de iis, qui, ut Saguntini, post pacem futuri essent,     cautum fuisset. Conf. Liv. XXI, 18. Polyb. III, 29. Appian. Hisp.     c. 7. Hannib. c. 2, et Pun. c. 6 et 67, ubi vid. Cl. Schweigh. et     Heyne in Commentatt. de fœderibus Carthagin. cum Romanis, in Opusc.     Acad. T. III, inpr. p. 73 sq.       294. _populi_ Put.       295. _at Pœnis_ corrig. Modius et Dausq. _ubi imp._ Col. et Put.       Hinc _postquam_ pro _ubi_ in contextum vulgg. edd. e glossa       irrepsisse suspicor. Sed _urbi_ recte, puto, emendavit et post       _negatum_ pro commate punctum posuit N. Heins.     Admovet abrupto flagrantia fœdere ductor   Sidonius castra, et latos quatit agmine campos.   Ipse caput quassans circumlustravit anhelo   Muros sævus equo, mensusque paventia tecta,   Pandere jamdudum portas ac cedere vallo                          300   Inperat, et longe clausis sua fœdera, longe   Ausoniam fore, nec veniæ spem Marte subactis;     296. _flagrantia_ cupiditate pugnandi.     297. _castra_, copias.     --Verba _latos quatit agmine campos_ refer simpl. ad incessum     equorum et agmen in campos eductum, vel simul ad agrorum vastationem     incolarumque perturbationem; (cf. Intp. ad Virg. Æn. VIII, 596 et     XI, 513) nam Livius XXI, 7, _Hannibal_, ait, _infesto exercita     ingressus fines, pervastatis passim agris, urbem tripartito     adgreditur_; Ern.     298. _caput quassans_, iratus, ut ap. Virg. Æn. VII, 292.     299. _mensus_ oculis.     301. _longe esse_ eleganter pro, inutile esse, nihil juvare, ut     contra _adesse aliqui_, παρεῖναι, pro opem ferre Drak. ad XVII, 80     laudat Passerat. ad Prop. I, 7, 17. Burm. ad Petron. c. 58. Gronov.     ad Senec. Hippol. v. 974. Heins. ad Ovid. Met. VIII, 435, et     Freinshem. Ind. in Flor. Add. Heyne et Cerda ad Virg. Æ. XII, 52.     Intpp. ad Flor. II, 6. Broukh. et Heyne ad Tibull. I, v, 2.     302. _Ausoniam_, fœdus et auxilium Rom.       297. _latos q. a. campos_ Col. et Oxon. cum ed. Ald. in marg.       Proprie agmen vel equi potius campum quatiunt; quo spectant       exempla a N. Heins. congesta. Vulgg. _lætas q. a. causas_, quæ       Marsus interpretatur: quærebat, Dausq.: movebat causas belli       Romanis inferendi. _Latias causas_ Parm.   Scita Patrum, et leges, et jura, fidemque, Deosque   In dextra nunc esse sua. Verba ocius acer   Intorto sancit jaculo, figitque per arma                         305   Stantem pro muro et minitantem vana Caicum.     303. _fidem_, promissa, pacta, vel etiam auxilium.     --_Deos_, fœderis testes, seu religionem et sanctitatem fœderis.     304. _Verba_, quæ modo dixerat, _sancit_, confirmat, ut ap. Virg. Æ.     XII, 200.     305. _jaculo Intorto_, quo hostilitatis initium fecit. Conf. IV, 134     et Virg. Æn. IX, 52, 53.     306. _Stantem, pro muro_, h. in muro, ut ap. Virg. Æn. IX, 575.       306. _minitantem vana Caicum_ Col. h. μάτην ἀπειλοῦντα, vel,       monente D. Heins., μάτην πομπεύοντα καὶ λοιδοροῦντα, sine effectu       ullo conviciis hostes proscindentem, et multa quidem jactantem,       nihil vero præstantem, conf. XII, 662. Horat. Sat. II, 3, 9 et Ep.       I, 8, 3. Ita nihil amplius est, quod in h.l. nos morari possit:       sed magna hic est varietas lectionis, quæ quomodo ex his verbis       orta videri queat, vix adparet. _monstrantem membra_ Bas. Gryph.       al. _monstrantem tela_ Nut. _motantem membra_ quidam libri.       _mutantem membra_ Put. R. 3. Asc. _nutantem membra_ Ox. Cell. al.       _mutantem verba_, altercantem, convicia facientem, malebat       Victorius ad Varr. R. R. II, extr. Melius _nudantem membra_ olim       emend. Heins. ad Claud. bell. Gild. v. 281; ut XIII, 211; XVII,       445, et ap. Virg. Æ. V, 586. Possis et refingere _sudantem       membra_, vel _minitantem magna_, μεγάλα, ἔπος μέγα vel _turgentem       vana_ et _muro atque tumentem vana_, ut XVII, 434, et ap. Virg.       Æn. XI, 854. _Caicum_ Col. cum Med. et Parm. Recte: nam Silius,       Maronis exemplo, nomina militum non modo ab insulis, populis et       urbibus, sed etiam inpr. a fluviis, et plerumque ejus regionis,       unde orti sunt, repetere solet. Sic _Tagus_, _Durius_, _Galæsus_,       _Sicoris_, _Bagrada_, _Cydnus_, _Rhyndacus_, _Farfarus_,       _Metaurus_, _Padus_, _Symæthus_, _Mincius_, ut alia omittam, sunt       nomina fluviorum, quæ in virilia convertit. cf. Gronov. Obss. IV,       18. _Caicus_ vero, Κάϊκος, est Mysiæ Phrygiæque fl. satis notus       vel ex Virg. Ge. IV, 370 et præterea militis nomen ap. Virg. Æn.       I, 183; IX, 35, et Val. Fl. VI, 688. _Caycum_, _Naicum_ et       _Vaicum_ alii.   Concidit exacti medius per viscera teli;   Effusisque simul prærupto ex aggere membris,   Victori moriens tepefactam retulit hastam.     307. _medius teli_, h. ita transfossus, ut æqua pars teli et a     fronte et a tergo promineret, ut _medius alni_, XIV, 481, vid.     Gronov. ad Liv. XXVIII, 6, ad Senec. Consol. ad Marc. c. 16. Heyne     ad Virg. Æn. IV, 663 in V.L.     --_exacti_, transacti, trajecti. Vid. Ind. et Gronov. ad Senec. l.c.     et in gustu ad Stat. Th. VIII, 468.     --_exacti teli medius_, exacto per media viscera telo, vel mediam     partem teli corpore tenens, hinc mucrone, hinc capulo promiminente;     Ern. coll. Ovid. Met. XII, 484.     308. _aggere_, muro. Vid. ad v. 265.       307. _exacti medius teli_ scripti et priscæ edd. ante Nycandrum,       qui in Juntina primus edidit _injecto medius telo_.       309. _retulit_, non _rettulit_, Col. ubivis, prob. Drak., qui       monet, syllabam _re_ in verbis compositis, quæ a consona       incipiunt, apud veteres ancipitem fuisse, ut contra brevem in iis,       quæ hiatus vitandi causa literam inserebant, ut in _redeo_,       _redoleo_, aliisque; cf. Broukh. ad Prop. IV, 8, 44. Heins. ad       Ovid. Epist. XIV, 46. Doctrinam Drak. falsam esse h.l. monet       Schrader in Emendatt. libro Præf. p. XLIII, ubi docet, ab optimis       poetis primam syll. verborum _refero_, _reperio_, _repello_ semper       produci in præs., et conripi in præter. temp.   At multo ducis exemplum clamore secuti                           310   Involvunt atra telorum mœnia nube.   Clara nec in numero virtus latet: obvia quisque   Ora duci portans, ceu solus bella capessit.     311. _nubes_ poetis metaphor. dicitur multitudo, inpr. avium, quæ     instar atræ nubis aerem secant et tenebris quasi involvunt, ut II,     37; IV, 553; VI, 336. Virg. Ge. IV, 60. Æn. VII, 705; VIII, 637. Sic     et _nimbus_ (vid. Ind.), _telorum tempestas ac ferreus imber_, Æn.     XII, 284. _grando_ telorum et lapidum, tela _pluunt_, Gr. νέφος     γεράνων Anthol. III, 25. Epigr. 60. ψαρῶν Hom. Il. ρ, 755. πεζῶν     Il. δ, 274. Τρώων Il. π, 66, et doctius νέφος πολέμοιο Il. ρ, 243     et Pind. Nem. X, 16, unde _nubes belli_, V, 379; XVI, 651, et ap.     Virg. Æn. X, 809 (ubi vid. Cerda et Heyne), et _nubes_ simpl. pro     bello inf. VII, 84. Cf. Weitz. ad Val. Fl. I, 396.     312. Quisque ante ducis oculos tam fortia facta edit, tamquam solus     pugnaret. Contra dixit Val. Fl. VI, 200, _mixta perit virtus_,     h. in tanta militum multitudine facta singulorum dignosci non     possunt.       313. _capessit_ scripti et editi ante Martin Herbipol., quo       præeunte editores recentt. _capessat_ substituerunt.   Hic crebram fundit Baliari verbere glandem,   Terque levi ducta circum caput altus habena                      315   Permissum ventis abscondit in aere telum.   Hic valido librat stridentia saxa lacerto:   Huic inpulsa levi torquetur lancea nodo.     314. _fundit_, χέει, jacit, emittit. Drak. monet, _fundere_ esse     voc. propr., quoniam teste Isidoro Orig. XVIII, 10, ≪funda dicta eo,     quod ex ea fundantur lapides, id est, emittantur.≫     --_Baliari_, conf. III, 365.     --_verbere_ scil. fundæ, quæ verberatur, mittitur, ut ap. Virg. Ge.     I, 309.     315. Verba Maroniana; vid. ad Æn. IX, v. 587, vol. IV, nost. edit.     _Ed._     317. _Hic_, ille, _librat_, jacit, mittit. Proprie a fluctuante     libræ motu sursum deorsum movere denotat, unde passim de avibus     adhibetur, quæ alas ita movent. Vid. Ind.     318. _nodo_, amento, loro hastarum et jaculorum, cujus ope fortius     vibrantur. Vid. Ind., Eurip. Androm. v. 1132. Lips. Poliorc. IV, 5.     Barth. ad Stat. Th. IV, 153. Drak. adscripsit verba Isid. Orig.     XVIII, 7, ≪Lancea est hasta amentum habens in medio: dicta autem     lancea, quia æqua lance, id est, æquali amento, ponderata vibratur.≫       314. _Baliari_ pro _Baleari_ ubivis reposuerunt N. Heins. et       Drak., quoniam _Baliaris_ III, 365 in Col., Βαλιαρίδες in Steph.       Byz., Βαλλιαρίδες in Strab., et _Baliares_, teste Tenull., in       plerisque MSS. Frontini II, 3, 16, reperiuntur. cf. Salmas. Exerc.       Plin. p. 199. Plerumque tamen Græcis Βαλεαρεῖς dicuntur.       316. _adscendit_ scripti, _accendit_ conj. N. Heins., quod impense       arridebat Drak. coll. Virg. Æ. IX, 588. Stat. Th. X, 528. Ovid.       Met. XIV, 825, et Lucan. VII, 512. Uterque tamen profitetur,       vulgatam bene se habere, ut sensus sit, glandem funda emissam tam       alte evolasse, ut aciem oculorum effugerit.   Ante omnes ductor, patriis insignis in armis,   Nunc picea jactat fumantem lampada flamma,                       320   Nunc sude, nunc jaculo, nunc saxis inpiger instat:   Aut hydro inbutas, bis noxia tela, sagittas   Contendit nervo, atque insultat fraude pharetræ:     320. Conf. Virg. Æn. IX, 535.     322 sq. vid. ad v. 219.     --_hydro_, serpentum veneno.     --_bis noxia_, vulnere et veneno. Stat. Th. VIII, 418 _formidandæ     non una morte sagittæ_.     --_bis noxia_, cuspide et veneno. Drak. comparavit Ovid. ex Ponto,     I, 2, 17. Claud. Laud. Stilic. I, 351. Sidon. Apoll. V, 407. Iscan.     bell. Troj. VI, 233.     323. _Contendit nervo_, arcu, quem nervo, νευρῇ,     intenderat, emittit. conf. Heins. ad Virg. Æ. V, 520.     --_fraude_ ut v. 219.       323. _venenis_ pro _pharetræ_ Tell.   Dacus ut armiferis Geticæ telluris in oris,   Spicula quæ patrio gaudens acuisse veneno                        325   Fundit apud ripas inopina binominis Histri.     325. _acuere veneno_ imbuere, ut ap. Virg. Æn. IX, 773, _armare     veneno ferrum_; Ern. _gaudent_ emend. Livin. _patrio veneno_, ut     ap. Claudian. B. Get. 237. Colum. X, 406, et Virg. Æn. XII, 857, ex     ingeniosa emendat. Schraderi in Observatt. p. 18, ubi conj. _Armatam     sævo patrii quam felle veneni_, etc. Withof. h.l. emendat. _Spicula,     quæ patrio gaudet tinxisse veneno, fundit_, etc. coll. II, 610, et     Ovid. ex P. IV, 10, 31. Sed ita nodus ferro secatur.     --_binominis Histri_, ut ap. Ovid. ex P. I, 8, 11, et Stat. Silv.     V, 1, 90, nam idem fluvius veteribus a fonte usque ad Mœsiam, quod     b. Kolerus putabat et forte Mela II, 3 extr.; vel, teste Plin. IV,     24, ad Illyricum, vel denique, si fides habenda Agathem. Geogr.     II, 4, Vindobonam usque _Danubius_, et inde, donec Pontum Euxinum     influit, _Hister_ seu _Ister_ dicebatur.     [326.] _Dacia_, in qua _Getæ_ habitabant, hod. Moldavia, Valachia et     Transilvania.       325. _qui_ pro _quæ_ vel invitis libris scribendum videtur, judice       etiam N. Heins., nisi malis, _gaudet fucasse_, ut ap. Virg. Ge.       II, 465.     Cura subit, collem turrita cingere fronte,   Castelloque urbem circumvallare frequenti.   Heu priscis numen populis, at nomine solo   In terris jam nota Fides! stat dura juventus:                    330   Ereptamque fugam, et claudi videt aggere muros.     327. _collem_ cf. v. 274.     --_turrita fronte_, aggere, cui turres imponuntur. Cf. v. 331, et     Lucan. III, 455, 456.     329. ut ap. Virg. Æ. VI, 879. Nota autem est _Fides prisca_, _cana_,     _antiqua_.     330. _dura juventus_, infelix, dura patiens.       329. _at_, non _ac_, Col.   Sed dignam Ausonia mortem putat esse Sagunto,   Servata cecidisse fide. Jamque acrius omnes   Intendunt vires; adductis stridula nervis   Phocais effundit vastos ballista molares,                        335   Atque eadem, ingentis mutato pondere teli,   Ferratam excutiens ornum media agmina rumpit.     332. _Ausonia Saguntus_ Modio et Barth. est Romanis addicta eorumque     partes secuta Conf. IV, 650, 703. Ab Ardeatibus exstructam     interpretatur N. Heins. prob. Drak., qui monet, Saguntum duplicis     originis, partim Græcæ, ab Hercule Thebano et Zacynthiis, partim     Latinæ, ab Ardeatibus repetitæ, fuisse, et h.l. _Ausoniam_, Latinam,     in laudem, sed III, 178, _Graiam_ per contemtum dici, ut Neapolin     _Graia munimina_, XII, 41 et Græca seu _Græcula_ passim, de quo vide     Burmann. ad Petronium, caput 46.     333. _omnes_ Saguntini.     334. _stridula_, ut λίγξε βιὸς, νευρὴ δὲ μέγ᾽ ἴαχεν Il. δ, 125.     335. _Phocais_ forte Ionica, Græca, et hinc Saguntina: nam poeta     epithetis paulo longius petitis uti solet, et Saguntus tam Græca,     quam Latina urbs fuit. Vid. ad v. 6, et 332. An _Phocais_ dicta pro     Massiliensis, ut sit epith. orn. (vid. Strab. IV, p. 171 sqq.) an     pro Phocensis? quorum voc. discrimen ne veteres quidem satis     observasse monet Spanhem. ad Callim. H. in Pall. 24. Hinc     quodammodo defendi possit, quod Dausq. et alii monent, Saguntinos     adpellari posse Phocenses propterea, quod Zacynthus, Thebanus, eorum     urbem condiderit, et Phocis a quibusdam referatur ad Bœotiam, vel     ager certe Thebanus Phocidem complectatur. Alioquin _Phocais_,     Φωκαὶς, formatur a _Phocaia_, Φώκαια, Ioniæ seu Phrygiæ minoris     urbe, a qua diversa est _Phocis_, Φωκὶς, parva Ἑλλάδος regio, unde     _Phocenses_, Φωκεῖς, ut a Phocæa _Phocæenses_ vel _Phocæi_,     Φωκαῖοι, vocantur. Marsus suspicabatur, non probabat, Saguntinos     ballistarum usum a Massiliensibus, Phocæorum colonis (vid. ad IV,     52) accepisse, qui Bellicarum machinarum fabricis inclaruerunt.     --_molares_, ut ap. Virg. Æn. VIII, 250. Ovid. Metam. III, 59, et     Stat. Th. V, 561.     337. _Ferratam ornum_, hastam ferro præfixam, ex orno, quæ et     _fraxinus_, μελίη, poetis dicitur: nam orni sunt fraxini silvestres.       332. _Sagunto_ scripti. Vulgo _Saguntum_ prob. Dausq., qui       exponit: universum Saguntum putat, esse suam _mortem dignam       Ausonia_, si ob fidem servatam interirent, quum contra Italiam       violata fide prodituri sibi viderentur, si fœdera refringerent.       _Sagunton_ vel _Ausoniæ... Servata fide_ etiam legi posse observat       N. Heins.       334. _Intendi_ (infin. hist.) corrig. idem. Non male; sed non       necesse. conf. ad II, 333; IX, 645. _eductis_ Put. ut idem et Col.       II, 127. Sed _adducere_ nervos, arcus, etc. (ut ap. Virg. Æn. V,       507; IX, 632; Ovid. Met. I, 455 et aliis locis, a Drak. adductis)       proprie dicitur, ut ἀνέλκεσθαι τόξον ap. Aratum. Qui tamen critica       prurigine laborat, malit forte h.l. legere _ac_ vel _et ductis_,       ut _ducti nervi arcus_, II, 127. _ducere cornua nervo_ Val. Fl.       VI, 376, et Virg. Æn. XI, 860. _ducere remos_ Ovid. Met. I, 294:       ἕλκειν νεῦρα et τόξον Hom. Il. δ, 122; λ, 582. conf. Gron. Obss.       I, 13. Heins. ad Val. Fl. I, 122.       335. Pro _Phocais_ vix temperare mihi possum, quo minus reponam       _Phœnissa_, cujus. voc. syllaba posterior propter elisionem       facile excidere poterat. Ballistæ et fundæ a Phœnicibus inventæ,       si fides habenda Plinio VII, 56, et Strabo VIII, p. 357, Ætolis       quidem fundæ inventionem tribuit, sed p. 167 Baliarium incolas       optimorum funditorum famam tenuisse memorat, ex quo Phœnices hasce       insulas occupaverint. Ab inventoribus autem epitheta rerum peti       solent, unde _tuba Tyrrhena_ aliaque passim obvia.   Alternus resonat clangor: certamine tanto   Conseruere acies, veluti circumdata vallo   Roma foret; clamatque super, ≪Tot millia, gentes                 340   Inter tela satæ, jam capto stamus in hoste?   Anne pudet cœpti? pudet ominis? en bona virtus,   Primitiæque ducis! Taline inplere paramus   Italiam fama? tales præmittere pugnas?≫     340. _super_, insuper, ut ap. Virg. Æn. II, 71; XI, 226, 685, vel     desuper, ut ibid. IX, 168; X, 384, e loco altiore, ex aggere.     341. _Inter tela_, arma, _satæ_, natæ, h. bellicosæ, armis     tractandis bellisque gerendis adsuetæ.     --_stamus_, segnes adstamus, hæremus, ut _sedere_.     342. _ominis_, Ovid. Fast. I, 178, _omina principiis inesse solent_.     343. _bonæ primitiæ ducis_, præclarum sane initium imperii, mihi     delati! cf. Virg. Æn. XI, 156 sq. Vim sarcasmi facile senties.       340. _fores_ conj. N. Heins., qui ejusmodi elegantias omnibus       locis intrudere solet. _clamantque_ scripti, quod respuunt, quum       Hannibalis verba sint, quæ sequuntur. Hujus tamen subjecti       ellipsis non minus forte dura est, quam si exponas, Hannibal et       principes Pœnorum undique milites increpant stimulantque: nisi       legere malis, _clamorque_ sc. fuit, resonat. Emendatio, a       N. Heins. proposita, _clamatque_ vel _clamansque super, Tot millia       gentis_ tanto Critico indigna est. Exquisitiorem formulam Silius       Maroni debet Æn. IX, 132, ubi τὸ _gentes_ ex nostro quoque loco       firmari potest. Ceterum vulgo male interpungunt: _clamatque super       tot millia: Gentes... hoste. Anne_, etc.       342. _Nonne_ Col. recte, opinor. _ominis_, non _omnis_ vel       _omneis_, Col cum Med. et al. edd.       344. _promittere_ opinabatur N. Heinsi.     Adcensæ exsultant mentes, haustusque medullis                  345   Hannibal exagitat, stimulantque sequentia bella.   Invadunt manibus vallum, cæsasque relinquunt   Dejecti muris dextras. Subit arduus agger,   Inponitque globos pugnantum desuper urbi.     345. _haustus medullis Hannibal_, egregie pro, animo concepta virtus     et audacia H., qui nil nisi bella spirabat; vel pro, vox H. intima     pectora et medullas penetrans; Ern. Cf. Gronov, ad Senec. Thyest. 53     et 242. Intpp. ad Val. Flacc. I, 263. Barth. ad Stat. II, 417 et     loca a Drak. et aliis ad h.l. et VIII, 318, congesta, Juven. Sat.     VIII, 72. Claud. Cons. Mall. Theod. v. 196. Lucan. VIII, 285. Senec.     Troad. 614 al.     346. _sequentia bella_, Romana, cum hoc arte connexa.     347. _cæsasque... dextras_, cf. XIV, 490, 491, Lucan. III, 610 sq.     348. _Subit_, admovetur urbi, _arduus agger_, machina super muros     urbis eminens, unde _globus_, turba militum inscendat, ut ap. Virg.     Æn. II, 47, _machina inspectura domos venturaque desuper urbi_; Ern.       346. _stimulantque_, non _stimulatque_, scripti cum R. 3. Parm.       Med.   Armavit clausos, ac portis arcuit hostem                         350   Librari multa consueta falarica dextra,   Horrendum visu robur, celsisque nivosæ   Pyrenes trabs lecta jugis, cui plurima cuspis;   Vix muris toleranda lues, sed cetera pingui   Uncta pice, atque atro circumlita sulfure fumant.                355     351. Similiter a Liv. XXI, 8, et XXXIV, 14, describitur _falarica_,     seu _phalarica_, missile telum, a _falis_, sou _phalis_ sic dictum,     h. turribus ligneis, e quibus catapulta, adeoque _multa dextra_,     emitti solebat. Conf. VI, 214, 273; IX, 339. Festus h.v., Serv. ad     Virgilium Æn. IX, 705, seq. (ubi eam sola Turni manu librari monet     Drak.; sed vid. ibi Heyne) Stewech. ad Veget. IV, 18, p. 377. Lips.     Poliorc. V, 5. Salmas. ad Solin. p. 640 seq. et Casaub. ad Æn. Tact.     34.     353. Telum illud erat hastili abiegno, et cetera tereti, præterquam     ad extremum, unde ferrum quadratum, tres longum pedes, et stuppa     circumligatum inlitumque pice, exstabat, Liv. l.c.     --_cui plurima cuspis_ erat, v. Heyne ad Virg. Æn. I, 419, et     Bentl. ad Hor. Od. IV, 2, 29.     [354.] _lues_ vid. ad v. 174.     355. vid. Liv. et Serv. ll. cc.       351. _Vibrari_ conj. Ulit. ad Grat. Cyneg. v. 342, frustra.       353. _secta_ malebat N. Heins, coll. Virg. Æneid. II, 85; IV, 505;       VI, 214. Idem v. 355 _fumat_ corrig., quod recepit Lefeb. Non       male, ut sensus sit: falarica _fumat_ κατὰ _cetera_.   Fulminis hæc ritu, summis e mœnibus arcis   Incita, sulcatum tremula secat aera flamma.   Qualis sanguineo præstringit lumina crine,   Ad terram cælo decurrens ignea lampas.     356. Conf. Virg. Æn. IX, 705, 706.     357. _sulcatum aera_, ut Οἷος δὲ οὐρανόθεν πυρόεις ἀναπάλλεται     ἀστὴρ Ὁλκὸν ὑπαυγάζων dixit Apollon. III, 1376.     358. Silius more poetarum sequitur vulgi opinionem de his ἀστέρων     διαδρομαῖς et ἀποῤῥοίαις, stellis transcurrentibus seu διάττουσι.     vid. Intpp. ad Virg. Ge. I, 365. Æn. II, 693 seq. V, 527, et     Spanhem. ad Callim. in Del. 38.     --_præstringere_ est vehementer stringere, et _stringere_ vel     _destringere_, sive leviter adtingere (vid. ad IV, 119), sive arte     et firmiter prehendere, manu premere eaque desuper mota ramos inpr.     exterioribus asperisque partibus, foliis ac frondibus privare,     _streinfein_, _abstreinfein_; (vid. Cuper. Obss. IV, 5.) et hinc vel     _nudare re aliqua_ v.c. gladium vagina (vid. Drak. ad XVII, 164.     Gronov. ad Liv. XXVII, 13. Heins. ad Ovid. Fastor. II, 99, 207.) et     arbores fructibus, (ap. Virg. Ge. II, 368. Ecl. IX, 61.) vel     _minuere_ v.c. rem familiarem ap. Hor. Sat. I, i, 8, et inpr. aciem     oculorum et mentis hebetare, obtundere, ut h.l. et ap. Horat. Od.     II, i, 18. Cic. Sen. 12. Phil. XII, 2, et ad Brut. ep. 18. Stat. Th.     V, 666. Plin. II, 18; XV, 14 extr. Plaut. Mil. I, i, 4. Gell. XII,     13 extr. Senec. ep. 71 extr. Liv. XL, 58, quibus locis in optimis     edd. _præstringere_, non _perstringere_ legitur.     [“ad IV, 199”: in V.L.]     --_sanguineo_, rubente. Conf. v. 461, 462. Plin. II, 25.     --_crine_, flamma ejusque radiis et longo tractu, ut v. 461; VIII,     638. Virg. Ge. I, 367. Æn. V, 528, et Valer. Flacc. I, 205; II, 42.     Sic et _coma_ ap. Senec. Œdip. 311 et Herc. Œt. 727. Catull. LX, 77,     πυρὸς ἀμφήκης βόστρυχος apud Æschyl. in Prom. Conf. de stellarum     comis _Dorville_ ad Charit. p. 746.     --_crinis_ de face, quæ quum habet ignem solutiorem, aeris inpetu     in caudæ criniumque passorum formam extendi solet; unde Artemidor.     II, 28, ἀστέρας παγωνίους _barbatos_ adpellavit; Ern.       358. _perstrinxit_ Put. _perstringit_ priscæ edd. vid not.       _præstringit_ Col. et Oxon. quod multis exemplis Drak. defendit       adversus Lambin. ad Hor. Epist. II, i, 14, ad Lucret. III, 1058,       et ad Cic. pro Rabir. 16, ubi voc. _præstingere_ damnat, eique       ubivis _præstringuere_ substituendum putat. conf. Gifan. Ind.       Lucret., Heins. ad Prudent. περὶ στεφ. II, 86. Grutter. ad Cic. in       Vatin. 10. Taubman. ad Plaut. Mil. pr. Heins. et Oudendorp. ad       Lucan. I, 154, cujus verba, _obliqua præstringens lumina flamma_,       simul docent, causam non esse, cur _nubila_ h.l. pro _lumina_,       auctore N. Heins., reponamus.   Hæc ictu rapido pugnantum sæpe per auras,                        360   Adtonito ductore, tulit fumantia membra.   Hæc vastæ lateri turris ceu turbine fixa,   Dum penitus pluteis Vulcanum exercet adesis,   Arma virosque simul pressit flagrante ruina.     361. _tulit_ ut XIV, 491.     362. Conf. Th. IX, 554 sq. Val. Fl. VI, 383, et Virg. Æn. IX, 535     seq. 363. _Vulcanum exercet_, ut _Eurus ignem exercens_ dixit Ovid.     Epist. XV, 9. Rem _exercere_, vel _fatigare_ dicimur, qua multum     utimur, ut quasi lassetur. Vid. Burm. ad Val. Fl. III, 162 et ad     Virg. Ge. III, 529.       362. _quassæ_ pro _vastæ_ malebat N. Heins. _ceu_, non _cum_, Ox.       cum Med. Ald. Junt. Gryph. al.       363. _adustis_ quædam edd. Sed conf. Virg. Æn. IX, 537, et Heins.       ad Ovid. Am. I, 15, 41.   Tandem condensis actæ testudinis armis                           365   Subducto Pœni vallo, cæcaque latebra,   Pandunt prolapsam subfossis mœnibus urbem.     365. _condensis_, condensatis. Conf. Virg. Æn. IX, 514.     --_Testudinem_ scutorum, συνασπισμὸν, vulgo h.l.     intelligunt, de qua vid. Liv. XLIV, 9. Sed in obpugnationibus magis     in usu erat altera testudo, machina lignea, tabulis contexta et     coriis vel centonibus obducta, quæ arietes, falces et musculos     continebat, et tegebat eos, qui cuniculos agere murumque subruere     conabantur. vid. Liv. X, 29; XXXIV, 29. Cæs. B. G. V, 42, 52.     Vitruv. X, 19, 21. Lips. Poliorc. I, 8; V, 1.     366. _Subducto vallo_, h. sursum ductis, eductis, evulsis vel     ablatis vallis, aggeri infixis: mox v. 368 _aggere victo_. An     _subducto_ est, simpl. convulso, proruto, ut forma loquendi petita     sit a fundamento, quo subducto, ablato, totum ædificium corruit?     --_cœca latebra_, testudine, ut _tecta acies_, _armorum tegmina_     et _cœcus Mars_ ap. Virg. Æn. IX, 513, 517, 518. Vulgo male de     cuniculis cogitant, quos non tam ad murum subruendum, quam ad urbem     ingrediendam spectare, jam monuit Drak.       365. _arctæ_ scripti et Parm. _apte_ Med. _aptæ_ R. 3. Sed testudo       proprie _agi_ dicitur. vid. loca a N. Heins. et Drak. adscripta,       Virg. Æn. II, 441 (ubi conf. Heyne) IX, 505. Cæs. B. G. V, 43, et       Sallust. b. Jug. c. 94.   Terribilem in sonitum procumbens aggere victo   Herculeus labor, atque inmania saxa resolvens,   Mugitum ingentem cælo dedit. Alpibus altis                       370   Aeriæ rupes, scopulorum mole revulsa   Haud aliter scindunt resonanti fragmine montem.     368. Cf. Liv. XXI, 12.     --_in sonitum_, cum sonitu.     369. _Herculeus labor_; vid. ad v. 273.     371. Rupes aeriæ, altæ, ut apud Virg. Ecl. VIII, 39. Georg. III,     474; Æn. VIII, 221, _scindunt montem_, dum revulsæ chasma in monte     faciunt; Ern.       369. _resolvens_, non _revolvens_, scripti, ut III, 643.       370. Male quidam, _cælo dedit Alpibus altis. Aeriæ_ etc.       distinguunt: _cæli dedit_ Col. et Ox. _casu dedit_ Junt. Ald.       Gryph. Male! cf. v. I, 277, 508; II, 353; XII, 410 al.   Surgebat cumulo certatim prorutus agger,   Obstabatque jacens vallum, ni protenus instent   Hinc atque hinc acies media pugnare ruina.                       375     373. _Surgebat agger_, e ruina murorum. Conf. Lucan. III, 508.     374. _ni_ vid. Heyne ad Virg. Æn. III, 686.     --_protenus_ non confestim expono, sed porro tenus, porro, ut ap.     Virg. Æn. V, 485; IX, 337 et Ecl. I, 13, ubi vid. Heyne.     --_instent_, insistant, vel incipiant, de quo vid. Græv. ad Cic.     Div. X, 16, et Drak. ad Liv. XXX, 12.     375. _ruina_ valli _media_, quum in medio esset.       373. _certatim_ Col. Vulgo _certantum_, non male. _certantem_       Oxon. _prorutus_, non _protinus_, Col. Asc. Gryph. prob. etiam       Dausq. Drak. laudat III, 642; IV, 602 al. conf. Gronov. ad Liv.       IV, 29, et ad Tac. Ann. I, 68.       374. _ni_ non _ne_, omnes scripti et R. 2, unde cum Lefeb.       reposui: nec adsequor, cur N. Heins. et Drak., qui tamen       archaismos, inter quos vulgo _ni_ refertur, sectari solent, id       spreverint. cf. a Drak. jam laudati Intpp. ad Virg. Æn. III, 686.       Broukh. ad Prop. II, 6, 3, et Noris. ad Cenotaph. Pis. IV, 5,       p. 474.     Emicat ante omnes primævo flore juventæ   Insignis Rutulo Murrus de sanguine: at idem   Matre Saguntina Graius, geminoque parente   Dulichios Italis miscebat prole nepotes.     376. _Emicat_ ut ap. Virg. Æn. V, 319.     377. _Rutulo_ vid. ad v. 291.     379. _Dulichios_, h. Zacynthios, Græcos, qui Saguntum auxerunt.     Conf. v. 288 sq.; II, 603.     --_Dulichium_, maris Ionii ins., prope Zacynthium et Cephaloniam.     Vid. Heyne ad Virg. Æn. III, 271.       376. _primævæ f. i._, ut XVI, 405, emend. N. Heins. cui Drak.       obponit V, 18; VI, 65. Virg. Æn. VII, 162. Senec. Hippol. 620. Sed       vid. ad v. 113.   Hic magno socios Aradum clamore vocantem.                        380   Qua corpus loricam inter galeamque patescit,   Conantis motus speculatus, cuspide sistit,   Prostratumque premens telo, voce insuper urguet:     381. In ipsa cervicis vertebra. Cf. Virg. Æn. XI, 691, 692, (ubi     vid. Heyne in V.L.) et XII, 381.     382. _Conantis_ clamare, et hinc caput tollentis.     --_sistit_, clamare, vel progredi prohibet, dum transfigit. Cf.     II, 98.     383. _premens telo_, ut apud Virg. Æneid. II, 530; VIII, 249; IX,     330, 793; X, 347.     --_voce urget_, maledictis insectatur. Conviciis acerbisque verbis,     αἰσχροῖς et ὀνειδείοις ἐπέεσσι, vel χαλεπῷ μύθῳ, et provocare     hostem, et victum inprimis, aut male jam tractatum adhuc incessere,     non magis barbarorum populorum, quam heroum vitæ consentaneum. Conf.     ad v. 398. Burm. ad Val. Fl. IV, 313. Cerda et Heyne ad Virg. Æn.     II, 547; X, 737.       380. _Aradum_ Col. et Ox. cum Med. _Arados_ (hod. _Laraca_)       Phœniciæ, seu Syriæ ins. vel potius petra. vid. ad v. 306. Pœnos       autem, ex quorum numero hic Aradus, ductu Didonis ex Phœnicia in       Africam venisse, monet Drak.   ≪Fallax Pœne, jaces: certe Capitolia primus   Scandebas victor! quæ tanta licentia voti?                       385   Nunc Stygio fer bella Jovi.≫ Tum fervidus hastam   Adversi torquens defigit in inguine Hiberi;   Oraque dum calcat jam singultantia leto;   ≪Hac iter est, inquit, vobis ad mœnia Romæ,   O metuenda manus! sic, quo properatis, eundum.≫                  390   Mox instaurantis pugnam circumsilit arma,   Et rapto nudum clipeo latus haurit Hiberi.     386. Quoniam Jovem Capitolinum bello quasi superare non potuisti,     nunc Jovi Stygio, h. Plutoni, _bella fer_, infer. V. ad III, 365,     in V.L.     387. _in inguine_ v. Hom. Il. ν, 568, 569.     --_Hiberi_, Hispani, ut vulgo putant. Sed nomen proprium est.     388. _singultantia_ in _leto_, ἀποβλύζοντα, emittentia sanguinem     cum singultu.     392. _latus haurit_, ut, V, 524, ubi Drak. comparat Ovid. Met.     V, 126. Senec. Agam. 890. Val. Fl. VI, 554. Stat. Th. VIII, 666;     X, 308. Liv. VII, 10. Curt. VII, 2; IX, 5. Cf. Heyne ad Virg. Æn.     II, 600; X, 314.       387. _in inguen_ R. 3, in marg.       388. _singultantia cæde_ h. sanguine, ut pro φόνος pro αἷμα,       paulo calidior quis conjicere possit, coll. Virg. Æ. IX, 333.   Dives agri, dives pecoris, famæque negatus   Bella feris arcu jaculoque agitabat Hiberus.   Felix heu! nemorum, et vitæ laudandus opacæ,                     395   Si sua per patrios tenuisset spicula saltus!   Hunc miseratus adest infesto vulnere Ladmus.     393. _Dives agri_ ut ap. Virg. Æn. X, 563.     --_famæ negatus_, famæ virtutis sibi comparandæ occasione, ob     privatam, quam agebat, vitam, destitutus.     394. _Bella feris agitabat_, venatui operam dabat, Draken. proprie     de bello feris inferendo cogitabat, vel bella feris movebat,     inferebat.     395. _vitæ opacæ_, quæ in nemoribus et venando transigebatur, ut     _quies o._ ap. Stat. Silv. III, 5, 17. Cellar. interpretatur     privatam, a strepitu bellico remotam.     397. _infesto vulnere_, telo, quo vulnus infligitur. ut II, 92;     V, 251. Sed vid. Heyne ad Virg. Æneid lib. II, v. 529, p. 274, T. II     nost. edit. _Ed._       394. _Bella ferens_ scripti cum R. 3. Parm. Med. unde _serens_       omnino legendum putabat N. Heins, qui hanc elegantiam et III, 365,       VIII, 266, sæpiusque sectatur et male comparat sup. v. 80, et Liv.       XXXI, 6, _bella ex bellis serere_. Aptiores sunt dictiones,       _serere certamina_, _discordias_, _mentionem_, _lites_, etc. pro       movere ap. Liv. II, 1; III, 40, 43; XXIV, 31, al. _prælia serere_,       h. conserere, ap. Tac. Hist. V, 11. _vulnera serere_ V, 235, et       ap. Lucret. V, 1292, ut alibi _spargere_ vulnera, tela, de quo       vid. not. ad v. 267. Si quid tamen mutandum h.l., præstat forte,       judice quoque Lefeb., lectio ed. R. 2. _famæque n._ κατὰ _Bella_,       _feras_, etc. _agitabat_, olim, in patria; cujus verbi tempus       imperf. cur plane alienum ab h.l. visum sit viro docto in N.       _Allgem. deutsch. Bibl_. T. VIII, P. II, p. 418. haud adsequor.       Idem v. 403. probat _vibrantem capillum_, ut respondent verbis       _horrentes_ e.c.g.       396. _tenuasset_, h. minuisset, consumsisset paulatim, aliquando       malebat N. Heins. coll. Stat Achill. I, 644. Claud. Cons. Hon.       VI, 128 al.       397. _Lagmus_ et _Lagnus_ alii. _Laudus_ Oxon prob. Drak. quia       _Laudia_ Ptolem. est opp. Mauritaniæ Cæsariensis, et _Laud_ Plinio       Mauritaniæ Tingitanæ fl. Hinc tacite id in contextum recepit       Lefeb. _Latmus_ conj. N. Heins. a Latmo ins., quam mihi ignotam       esse fateor: fuit quidem hujus nominis Ciliciæ fl., et Cariæ, seu       Ioniæ mons et urbs: sed h.l. Pœni mentio fit.   Cui sævum adridens; ≪Narrabis Hamilcaris umbris   Hanc, inquit, dextram, quæ jam post funera vulgi   Hannibalem vobis comitem dabit:≫ et ferit alte                   400   Insurgens gladio cristatæ cassidis æra,   Perque ipsum tegimen crepitantia dissipat ossa.     398. _sævum adridens_, δεινὸν ἐπιμειδήσας, vel μειδιόων, adject. pro     adverbio. Vid. App. μειδιόων βλοσυροῖσι προσώπασι Hom. Il. η, 212,     laudatus a D. Heins.     --Idem victoris sarcasmus IV, 288 sq.; V, 561 sq.; XI, 258. Præter     Homerum Silio præivit Virg. Æn. II, 547 sq.; IX, 742; X, 829 seq.;     XI, 688 seq., ubi vid. Cerda. Conf. Zinzerl. ad Val. Fl. IV, 313 et     sup. ad v. 383.  [“XI, 258” recte XI, 255]     399. _post funera_, stragem, cædem, _vulgi_, militum gregariorum, ut     IV, 266, 267. Sic λαὸς ap. Hom., et _populus_, II, 579.     400, 401. _alte Insurgens_, ἐπερείδων Hom. vel ἀνασχόμενος sc. τὴν     χεῖρα Il. γ, 362. Conf. Virg. Æn. XI, 697, et XII, 902.     --_cassidis cristatæ_, Κόρυθος ἱπποδασείης. _tegimen_ capitis,     galeam.     402. _ossa crepitantia_, quæ _perfracta sonant_, IV, 380.       399. _funera vulgi_ scripti, R. 3. Parm. Med. Paris. Vulgo       _vulnera vulgi_, sono auribus ingrato.       402. _tegimen_, non _tegmen_, in optimis membrr. ubique, prob.       N. Heins., qui tamen ad Virg. Æ. III, 594 et VII, 666, utramque       scripturam damnat, et _tegumen_ defendit.   Tum frontem Chremes intonsam umbrante capillo   Septus, et horrentes effingens crine galeros;   Tum Masulus, crudaque virens ad bella senecta                    405   Karthalo, non pavidus fetas mulcere leænas;     404. _horrentes effingens crine galeros_, crines formans in speciem     galeri, quum tot cincinnis implicati essent, ut galero similes     viderentur. Male itaque Dausq. ex h.l. efficit, _galerum_ nativam     quoque comam, non semper adscititiam esse, quod jam monuere Drak.,     et Gronov. Obss. IV, 18.     405. _cruda virens senecta_, ex Virg. Æ. VI, 304.     --_crudus_, ὠμὸς, proprie, non coctus, mollitus, corruptos,     fractus et debilitatus, vel annis, ut h.l. et III, 386; V, 569;     XII, 348, vel voluptatibus, ut III, 303, hinc et rudis, durus, asper     III, 514, crudelis, ut ὠμὸν πρᾶγμα seu βούλευμα, et terribilis     VII, 113, fortis V, 423; X, 98; XIII, 224, et malis insuperabilis     IV, 35.     --Cf. II, 439; III, 289; XVI, 236.     406. _mulcere_, domare.     --_fetas_, non gravidas intelligo; sed enixas, quæ jam pepererunt     (ut ap. Virg. Æn. VIII, 630. Ecl. I, 5 al.) et amori iterum     indulgent: tum enim sævissimas esse eas, notum vel ex Virg. Ge. III,     245 sq.       403. _Chromis i. vibrante_ emend. N. Heins. quoniam vulgata in       leges metricas peccat. Sed _Chromis_ mox v. 439. inter Saguntinos       memoratur. _Chremetes_ corrig. Gronov. Obss. IV, 18, et       _umbrante_, pro vulg. _vibrante_, ex Col. et Ox. recipiendum       putabat, prob. Drak. _ubrante_ Put. Versus 403 et 404 in edd.       Junt. Ald. et Nut. duobus sequentibus postponuntur.       406. _Karthalo_ (pro quo rectius forte _Carthalo_ scripseris; vid.       ad v. 3), Gr. Καρθάλων, non _Harcalo_, vel _Cartalo_, Colon.       probb. N. Heins. et Drak. coll. XV, 453. Liv. XXII, 15, 58.       Justin. XVIII, 7. Polyb. I, 53, et Appian. Hannib. c.49. Add. Liv.       XXVII, 16, et Appian. Pun. c. 68 et 74.   Flumineaque urna cælatus Bagrada parmam;   Et vastæ Nasamon Syrtis populator Hyempsal,   Audax in fluctu laceras raptare carinas;   Una omnes dextraque cadunt iraque peremti.                       410     407. Imitat. Virg. Æn. VII, 792. In Bagradæ clipeo expressus sui     nominis fluvius (vel urna potius, ejus emblema), ubi forte patria     ejus, vel unde originem duxit; ut in heroum scutis, eorum origo et     imago, vel historia majorum rerumque ab his et a toto olim populo     præclare gestarum, adumbrari solebat. Conf. II, 158; IV, 153; VIII,     385 sq. (ubi Drak. hæc exempla jam excitavit), X, 175; XIV, 212;     XVII, 397. De Bagrada fl. vid. ad VI, 140 seq.     --_cœlatus parmam urna fluminea_, durior formula pro, parmam     gerens, in qua urna, fluvii emblema, sculpta erat; Ern.     408. _Nasamones_, adcolæ _Syrtis vastæ_ h. majoris, ex navium     captarum spoliis ditescentes. Vid. Plin. V, 5; VII, 2; Lucan. IX,     438 sq., 891; Herodot. II, 32; IV, 172, 183.     409. _Audax raptare_, θρασὺς ἁρπάζειν.       407. _Bagrada_, non _Bragrada_, Col. R. 3. Parm. Med. vid. ad VI,       141.   Nec non serpentem diro exarmare veneno   Doctus Athyr, tactuque graves sopire chelydros,   Ac dubiam admoto sobolem explorare ceraste.     411. _exarmare veneno_, ut contra _armare v._ dixit Virg. Æn. IX,     773.     412. _chelydros graves_, h. gravi fœtore, ut ap. Virg. Ge. III, 415,     ubi lectio vulgaris ex h.l. firmari potest. Vid. ibi Heyne.     --_tactu sopire_; nam præter carmina, etiam manuum tactu serpentes     domare et sopire solebant ἐπῳδοὶ, vel ἀσπιδοθῆραι et ὀφιοδιῶκται.     Conf. III, 302; V, 354; VIII, 498 sq. Heyne ad Virg. Æn. VII, 753     seq. et de utroque modo angues domandi, ut de arte ὀφιοδήκτοις     medendi, Plin. VII, 2; Cels. XXVII, 5; Lucan. IX, 891 sq. 922 sq.     (ubi de Marmaridarum Psyllis, ut inf. III, 302, agitur) Strab. XIII,     p. 588; Gell. IX, 2; XVI, 11; Gronov. Obss. II, 1; Heins. ad Ovid.     A. A. II, 102.     413. Afri et inpr. Psylli, genuinam sobolem ab adulterina, admotis     anguibus, dignoscere et _explorare_, δοκιμάζειν, solent. ≪Mos     _Psyllis_ liberos genitos protinus objiciendi sævissimis     serpentibus, eoque genere pudicitiam conjugum experiendi, non     profugientibus adulterino sanguine natos serpentibus,≫ Plin. VII, 2.     ≪Psylli quum arbitrantur, suppositum aliquem esse in stirpe, ei     admovent, ut pungat, colubram. Quum pupugerit, si de genere sit,     vivere: si non sit, mori.≫ Varro ap. Priscian. VII, 2; Cf. Lucan.     IX, 891 sq. inpr. 906 sq. Solin. c. 27, p. 52; Tzetz. Chil. IV,     hist. 135, v. 339; Ælian. Hist. Anim. I, 57, et Dio. LI, p. 453,     qui posterior præter alia memorat, serpentes veste puerorum tacta     continuo marcescere. Poetam h.l. agnoscas in variandis serpentum     nominibus.       411. _serpentem_, non _serpentes_, scripti.       412. _Athyr_, non _Atyr_, Col.   Tu quoque fatidicis Garamanticus adcola lucis,   Insignis flexo galeam per tempora cornu,                         415   Heu! frustra reditum sortes tibi sæpe locutas   Mentitumque Jovem increpitans, occumbis, Iarbas.   Et jam corporibus cumulatus creverat agger,   Perfusæque atra fumabant cæde ruinæ.     414. Ad Iarbam militem traducta, quæ de Iarba, rege Numidiæ, Jovis     Hammonis f., nota sunt vel ex II, 59 sq. VIII, 54 sq.; Virg. Æ. IV,     36, 196 seq.; Justin. XVIII, 6. al.     --_fatidicis lucis_, in quibus oraculum Jovis Hammonis, de quo vid.     III, 10, 673 sq.     --_Garamanticus_, Libycus; vel Silio, ut aliis, laxior est     geographia. Nam Garamantes longe ab hoc oraculo in Marmarica remoti     erant, et vel inter Æthiopiam et Gætuliam, vel in extrema Africæ     parte ultra Gætuliam, colebant. Septemtrionales autem diversi ab     australibus, qui non nisi 20 dierum iter ab Ammoniis aberant. Vid.     Plin. V, 4. Herodot. IV, 174, 183. Cl. Schlichthorst. Geogr. Afric.     Herod. p. 7, 140, 155. _Garamanticus_ pro Garamantice, ut     _ditissimus_ V, 260 al.     415. Galeam cornibus arietinis, insigni Jovis Hammonis, ornatam     habebat, ut ipse ille deus, IX, 298; et ap. Diod. III, 73; et Nabis,     ejus sacerdos, inf. XV, 682; regesque Macedonum post Alexandrum M.,     qui ejusdem dei filius haberi cupiebat, de quo vid. Spanhem. de Usu     et P. Num. Diss. V, p. 346 sqq. Notus enim veterum mos, vel patriam     et originem, vel illustria majorum facta exprimendi ejusmodi     ornamentis, seu clipei, ut sup. v. 407 (ubi vid. not.), seu galeæ,     ut II, 157; V, 79; Liv. XXVII, 33; Stat. Th. VII, 279; Herodian.     I, 14, quæ loca Drak. ad XV, 682 excitavit. Nec minus nota res est,     Jovi Hammoni, ut et Baccho, Pani aliisque, fluviorum inprimis,     numinibus cornua, ad vim majestatemque declarandam apta, tribui:     quæ idea priscis temporibus, quibus homines pelle serina vestium     loco utebantur, orta et a Macedonum regibus renovata est. Vid.     Lessing. Laoc. c. 8, p. 95, c. 9, p. 103; Broukh. ad Prop. III, 15,     19, 30, ad Tibull. II, 1, 3; Jani ad Horat. Od. II, 19, 30.     416. Oraculum mendax frustra incusabat.     --_sortes_, κλῆρος, oraculum, quoniam oracula olim etiam per  sortes, ψήφους, edebantur.