Punicorum Libri Septemdecim 5

Punicorum Libri Septemdecim 5

419. Cædes δεινῶς, depingitur.     --_cæde_, sanguine, ut φόνος pro αἷμα.     --_Perfusæ cæde_, adspersæ sanguine. Ern., exponit, mixtæ et     confusæ cadaveribus, quod usui loquendi minus convenit.       417. _Iarba_, non _Hyarba_ Col. ut II, 58, al. vid. Intpp. ad       Virg. Æn. IV, 36 et 196. _Hiarba_ cum adspirat. Cell. et more suo       Drak.       418. _En, jam_ tacite edidit Lefeb.       419. _Confusæque_ ed. Junt. et inde expressæ Nut. al. prob. Dausq.       Male! _fumabant_, non _fumabat_, vel _fervebat_, scripti et       pleræque melioris notæ edd.   Tum ductorem avido clamore in prælia poscit                      420   Fulmineus ceu Spartanis latratibus actus,   Quum silvam occursu venantum perdidit, hirto   Horrescit sætis dorso, et postrema capessit   Prælia, canentem mandens aper ore cruorem,   Jamque gemit geminans contra venabula dentem.                    425     420. _ductorem_ Hannibalem _poscit_ Murrus _in prælia_, ad singulare     certamen provocat, more heroum.     421. Splendida comparatio, concinnata ad exemplum Virg. Æ. X, 707,     718, ubi vid. Heyne.     --_Fulmineus_ solemne apri et inpr. ejus dentium epitheton, quod     nonnulli ab exertis utrimque dentibus, fulminis cuspides     referentibus, repetunt; alii, qui ad Ovid. Met. VIII, 289,     provocant, ab ardente et calido oris adflatu; alii vero inde, quod,     ut fulmina non in rectum, sed in obliquum feruntur, sic et aper     _obliquo latrantes dissipat ictu_, ut utar verbis Ovid. Met. VIII,     344; unde σῦς δοχμὸς et λικριφὸς αΐξας apud Hom. Il. μ, 148 et     Odyss. τ, 451. Sed poetis _fulminea_ potius dicuntur, quæcumque     instar fulminis cum impetu ruunt, et tam terrorem incutiunt, quam     omnia contundunt et necant, v.c. _ira_, XI, 99; _juvenis_, IX, 393;     _ductor_, XVII, 549; _Scipiadæ fulmina gentis_ et _belli_, VII, 106;     Lucret. III, 1049; Virg. Æn. VI, 843; IX, 812; _fulmen Carthaginis     Hannibal_, XV, 667; _fulmina belli_ milites Pœnorum, VII, 223;     _patria fulmina_, XV, 408; _fulmen linguæ_, VIII, 412; _f. verborum_     Cic. ad Div. IX, 21, quo teste Orat. c. 9, Periclem fulgere et     tonare dixit Aristoph. Conf. Virg. Ge. IV, 561; ἀστεροπῇ ἐναλίγκιος     Hom. Il. ν, 242; πρηστὴρ κεραύνιος al.  [“XV, 408” recte XV, 404]     --_Spartani canes_ præstantius genus. Conf. II, 689; III, 295, et     Heyne ad Virg. Ge. III, 345 et 405.     422. _perdidit silvam_, h. securitatem et latebras in silva,     spemque in ea positam; vel viam et reditum in silvam. Sic _perdere     terga_, XIII, 171; _p. fugam_, viam fugæ amittere Martial. de Spect.     XI, 2. 423. _Horrescit sætis dorso_; nam aprorum sætæ erigi solent,     si ad pugnam se expediunt. Φρίξας εὖ λοφίην Hom. Od. τ, 446. Conf.     Stat. Th. II, 129, XI, 531; Virg. Æn. X, 711, ubi vid. Heyne.     _Horrere_ autem, ut semel moneamus, poetis dicuntur, quæ erecta     sunt, seu eminent v.c. segetes, arma, pili ac sætæ, (quæ in subito     frigore et pavore, vel in ira vehementiore eriguntur) omniaque ea,     quibus aspera est et squalida superficies, non lævor ac nitor. Sic     et φρίσσειν, v.c. κάπρος φρίσσει τρίχας, seu ἐθείραις, λήϊον, vel     ἄρουρα φρίσσει σταχύεσσιν, μάχη ἐγχείῃσι, etc. ap. Hesiod. Scut.     171, 391; Hom. Il. ν, 339, 473, ψ, 599 al. Conf. Heyne ad Virg. Æn.     X, 237; nostræ Collect. Vol. IV, p. 122. et VII, 86. _Ed._       421. _latrantibus_ etiam legi posse monet N. Heins. Sed vulgata       exquisitior, quam Drak. ex Virg. Ge. III, 412. Ovid. Metam. XIII,       806, et Fast. II, 231 firmat.       423. _sætis_, non _sævus_, Col. prob. N. Heins. nisi quod _sætas_       maluerit.       424. _canentem_ Col., h. spuma _cana_ mixtum et mandendo in eam       mutatum, ut _cana aqua_, πολιὴ ἅλς, seu θάλασσα. _Spumas       cruentas_ inversa loquendi forma dixit Virg. Ge. III, 203. Drak.       conf. IV, 252, et Claud. laud. Stil. II, 350, ubi vid. Heins.       _spumantem_ R. 3. Parm. Med. ex interpr. _tenentem_ Ox. et Put.       Vulgg. _candentem_, et quidam _ferventem_.       425. _Jamque gemet geminum c. ven. dentem_ Col. Sic et Oxon. nisi       quod vitiose in eo _decem_ pro _dentem_. Vulgg. _J. gemens geminum       c. v. torquet_; sed τὸ _torquet_, quod nec scripti, nec meliores       editi agnoscunt, grammatici potius acumen sapit, quam _dentem_,       cujus ellipsis dura est. _J. gemens geminum v. c. fertur_ Put. et       R. 3. quam lectionem ex verbis Virg. Æ. IX, 553 margini adscriptis       ortam suspicor. Ad hæc corrigenda viri docti certatim operam suam       contulere. _J. acuens geminum c. v. torquet_ conj. Barth. Adv.       VII, 15. _J. ciet geminum c. v. dentem_, vel _J. fremens genuino       intra v. fertur_, vel _J. fremens genuinum intra v. torquet_, vel       denique, quod ipsi et Drak. præ reliquis placebat, _J. fremens       genuino intrat v. dente_, tentabat N. Heins. _Fremere_ voc. propr.       de feris iratis; _dentes_ vero _genuini_ sunt posteriores et       novissimi in extrema gena, seu gingiva, κραντῆρες et       σωφρονιστῆρες. conf. X, 298 et vid. Fest. h.v., Cic. N. D. II,       54; Plin. XI, 37. _J. gemens gemituque intra v. fertur_, vel       _geminum cornu in. v. torquet_, vel _gemino cornu in v. fertur_       invita Minerva emend. Ulit. ad Grat. 109. _J. gemens genuinum       intra v. torquet_ Scalig. in marg. libri sui. Mea qualicumque       sententia, quam tamen ex VV. DD. judicio, vel stare jubebo, vel       cadere patiar levissima, quam propterea in textum recepi,       mutatione lectionis vetustiss. codd. Col. et Ox. locus haud dubie       corruptus, optime ita reconcinnari potest: _J. gemit geminans_, ut       _capessit mandens_ vs. sup. _gemit_ propter vulnera a venatoribus       canibusque inflicta, ut ap. Hom. in simili loco de leone saucio       Il. υ, 169, ἐν δὲ τέ οἱ κραδίῃ στένει ἄλκιμον ἦτορ, et Il. π, 489,       ὤλετο στενάχων taurus. cf. Avien. fab. 17, et Virg. Ge. III, 226;       ex quibus locis patet, hoc verbum immerito a Scalig. Poetic. V, 15       carpi, quod gemitus non sit iracundi et rabidi, sed mœrentis; quod       Drak. etiam refellit coll. Virg. Æn. VII, 15. Lucan. VI, 688.       Petron. Sat. 115, al. conf. Heins. ad Val. Fl. I, 768, qui tamen       h.l. in Scalig. sementiam discedit. Taceo, cujuscumque generis       sonum et strepitum verbo _gemere_ exprimi, (ut ap. Virg. Ge. III,       133, 183; IV, 173. Æn. V, 806; VI, 413; XI, 138, et Hor. Od. I,       14, 6) quia non video, cur gemitus a feris sauciis alienus sit.       _geminans dentem_, h. dentium ictus, ut ap. Virg. Æ. V, 434, 457;       XI, 698; XII, 714. Hor. Od. I, 16, 8. Hæc scripseram, quum deinde       animadverterem, in eandem fere conject. incidisse Cl. Lefeb., qui       coll. v. 168, 537; Virg. Æ. XI, 698, et Val. Fl. VI, 379, edidit.       _J. gemens geminat c. v. dentem_, quæ lectio probatur in Annal.       liter. Gœttingue., Additam. XVII, p. 262, a. 1782. Et sensu quidem       a nostra non differt, sed ab ea, quam antiquiss. MSS. exhibent,       paulo longius recedit, et perperam certe gall. vertitur, _de ses       broches il dechire a coups redoubles les filets des chasseurs_.       Cæterum non magnopere intercedo, quo minus tota cod. Col. lectio       servetur, excepto verbo _gemet_, in cujus locum varia substituere       possis, quæ tamen nemo præstare ausit, v.c. _terit_, aut _acuit_,       ut ap. Hor. Od. III, 20, 10. Virg. Ge. III, 255, et σῦς seu       Κάπριος θήγει ὀδόντας ap. Hom. Il. λ, 416; ν, 475, et ὑπαὶ δέ τε       κόμπος ὀδόντων Γίγνεται, Il. λ, 417; μ, 149, vel _premit_, ut       _dentes_ in vite premere dixit Ovid. Fast. I, 355, nisi malis       _fremit_, vel, ut ap. Virg. Æn. IX, 552, _furit contra v._ κατὰ       _geminum dentem_, qui in ore apri utrinque prominent, ut ap. Ovid.       Metam. VIII, 400.     At parte ex alia qua se insperata juventus   Extulerat portis, ceu spicula nulla manusque   Vim ferre exitiumve queant, permixtus utrisque   Hannibal agminibus passim furit et quatit ensem,   Cantato nuper senior quem fecerat igni                           430   Litore ab Hesperidum Temisus; qui carmine pollens   Fidebat magica ferrum crudescere lingua:     426. _insperata_, ex insperato, contra spem et opinionem.     430. _Cantato_, incantato, carmine incenso, magico, vid. ad v. 96,     et VIII, 497; conf. Prop. IV, 5, 13; Ovid. Am. II, 5, 38 et Met.     VII, 98.     431. _Litore ab Hesperidum_, ut sacerdos illa magici sacri, sup. v.     101, et ap. Virg. Æn. IV, 484. De Hesperidum hortis vid. Heyne ad     Virg. l.c. ad Apollod. p. 406 seq. et Comm. de Theog. Hes. in Cer.     v. 11, et Cl. Hermann. Mythol. T. I, p. 402. Conf. III, 282 sq. IV,     638, VI, 184.     432. _crudescere_, crudius, sævius, et hinc nocentius et efficacius     fieri.       427. _Expulerat_ Asc. et Nut.       431. _Temisus_ Col. _Remsus_ Parm. _Rhemisus_ Med. Ald. Gryph. al.       Hinc librariorum stupore in c. Oxon. irrepsit _remissus_, quod       quum in versus legem peccaret, plerique editores _missus_       reposuerunt, forte etiam obfensi locutione nostra, _Temisus ab       litore A._, quæ tamen passim obvia. cf. Liv. I, 50, pr. Virg. Ge.       III, 2, et, quæ loca Drak. ad V, 271, excitavit, inf. VI, 42; X,       174. Prop. IV, 6, 37, Val. Fl. I, 365, Liv. XXXI, 23. Plura       exempla desideranti satisfacient Intpp. ad Petron. c. 38, et       Heins. ad Ovid. Amor. II, 6, 1. ubi eodem modo etiam mox v. 433       _ab oris_ legendum putabat. Sed cave quidquam mutes.   Quantus Bistoniis late Gradivus in oris   Belligero rapitur curru, telumque coruscans,   Titanum quo pulsa cohors, flagrantia bella                       435   Cornipedum adflatu tonat, et stridoribus axis.     433. Comparatio desumta a Virg. Æn. XII, 331 seq. ubi vid. Heyne.     --_Quantus_, h. tantum furit H., quantum.     --_Bistoniis oris_, Thracia, (vid. Plin. IV, 11) propria sede     Martis. Conf. IV, 433; Hom. Od. θ, 361; Virg. Æn. III, 13, 35.     Claud. in Rufin. I, 334 sq. De _curru_ Martis conf. IV, 432 sq. et     Heyne ad Virg. Æn. VIII, 433.     434. _telum coruscans_, vibrans, πάλλων δοῦρα Hom. Il. γ, 19,     ε, 495. Ἄρης στιβαρὸν δόρυ κραδαίνων Anacr. XLV, 9.     [435.] _Titanum_ pro Gigantum, quos seriores inpr. poetæ confundere     solent. Conf. Claud. Gigantom. 75 sq.     --_bella flagrantia_, vehementia et acria, vel ardentia quæ cum     ardore geruntur, ut _flag. comitia_ dixit Plin. H. N. Præf.     436. _adflatu_, anhelitu.       436. _tonat_ R. 3. Parm. Med., h. tonare facit, cum strepitu edit.       cf. Martial. VIII, 2, 14, et Heins. ad Claud. in Cons. Olybr. et       Prob. v. 208. _Prospera vibrati tonuerunt omina nimbi_. Proprie       arma et _belli tonant_, ut XII, 300, vel heros _tonat armis_,       _tonat et fulminat bello_, ut IV, 254; XIV, 299. Virg. Ge. IV,       561. Justin. XXXII, 4. Vulgg. _domat_, quod Lef. cum aliis damnat,       cui tamen Scalig., qui idem fecerat, ineptire videtur. _donat_       Junt.   Jamque Hostum, Rutulumque Pholum, ingentemque Metiscum,   Jam Lygdum, Duriumque simul, flavumque Galæsum,   Et geminos, Chromin atque Gyan, demiserat umbris;     437. Notus est poetarum mos, non numerum, sed nomina occisorum     hostium recensendi, quod ad vim ornatumque narrationis, et ad animum     lectoris in eam intendendum plurimum facit.     [438.] _Flavus_, ut ξανθὸς, solenne epitheton virorum fortium et     heroum, quos et pulchritudo decebat, unde iis ξανθὸς τρίχας, seu     ξανθὴν κόμην tribui notum vel ex Hom. Il. α, 197; β, 642; γ, 284;     Od. ν, 399. _flavus Achilles_ dicitur Claud. Paneg. VIII, 556. Hinc     forte et _flaua coma Bellonæ_ inf. V, 220, ut ξανθὰ Γλαυκῶπις Pind.     Nem. X, 13. _Flavi_ autem _crines_ veteribus non minus ac nobis     placebant, unde _flava Phyllis et Chloe_, _flavus Ganymedes_ etc.     ap. Horat. Od. II, 4, 14; III, 9, 19; IV, 4, 4, ξανθὰς μὲν ἀνήψατο     χερσὶν ἐθείρας Medea ap. Apollon. VIII, 828. Conf. inf. III, 402,     IV, 200.     439. _demittere umbris_, _Orco_, et hinc doctius _neci_, vel _leto_,     ut X, 137; XI, 142; XII, 468; XIII, 459; poetis dicitur pro _d. ad     umbras_, vel _manes_, ut IV, 342; XV, 470, ψυχὰς ἄϊδι πρόϊαψεν Hom.     Il. α, 3, h. εἰς ἄϊδα, vel Ἄϊδος, Ἅδου δῶμα, οἶκον ἴαψε, seu     ἔπεμψε ut Il. φ, 48, h. ἐφόνευσε. Conf. Intpp. ad Virg. Æn. II, 85,     398; IX, 527; XII, 884.       437. _Ostum_ Col. unde _Oscum_ conj. N. Heins. ab Osca, colonia       Rom. in Hispania. Vulgg. _Hoscum_. Sed Hostum ex Oxon. Parm. et       Med. recepit Drak. propterea, quod _Hostus_, et inde _Hostius_ ac       _Hostilius_ nomina fuerint Romanis notissima, (prius avo et patri       Tulli Hostilii, aliisque fuisse, tradunt Macrob. I, 6, Liv. I, 12,       IV, 30) et _Hostus_, Hampsagoræ f., memoretur XII, 347, 403, 413,       qui _Hiostus_, Hampsicoræ f., dicitur Liv. XXIII, 40, conf.       Salmas. ad Solin. p. 24. _Rutilumque_ Dausq. Pessime _rutilumque_       Cell. conf. v. 261 sq. _Metiscum_ vid. Heins. et Heyne ad Virg.       Æn. XII, 469.       438. _Durium_, non _Dyrium_ vel _Dirium_, Col. Ox. Parm. Med.       conf. V, 323, et sup. ad v. 306. _Galæsum_ pro vulg. _Galesum_       reposuit N. Heins. Γαλαῖσος, hod. _Galaso_, Calabriæ fl. juxta       Tarentum. vid. Intpp. ad Virg. Ge. IV, 126. Æn. VII, 535, 575, et       Hor. Od. II, 6, 10.       439. _Chromin_ Col. _Chromim_ Put. _Chronim_ Oxon. Vulgo       _Chronum_. cf. Virg. Ecl. VI, 13, et Æn. XI, 675 ubi Heinsius non       _Chromin_, ut h.l., sed _Chromim_ scribendum putabat. Tantum       itaque abest, ut viri docti in ejusmodi nominibus inter se       consentiant, ut ne ipsi quidem satis sibi constent. _Gyan_, non       _Gyam_, Col. Put. et priscæ edd. conf. Intpp. ad Virg. Æn. I, 222,       612; V, 118, 152; X, 318. _dimiserat_ Put. et Med. quod, nescio       quare, concinnius videbatur N. Heins. ad XI, 142; qui tamen aliis       locis (vid. not.) recte damnavit.   Daunum etiam, grata quo non spectatior alter                     440   Voce movere fora, atque orando fingere mentes,   Nec legum custos sollertior, aspera telis   Dicta admiscentem: ≪Quænam te, Pœne, paternæ   Huc adigunt Furiæ? non hæc Sidonia tecta   Feminea fabricata manu, pretiove parata,                         445   Exsulibusve datum dimensis litus arenis;   Fundamenta Deum Romanaque fœdera cernis.≫     441. _movere fora_, judices.     --_orando_ causas, agendo, dicendo.     --_fingere_ ut πλάσσειν, propr. ex luto, vel cera aliquid formare;     hinc id. qd. _formare_, docere, et h.l. flectere, movere _mentes_,     ut ap. Cic. Brut. 38 et inpr. Legg. III, 40. Cf. Burm. ad Petron.     117, et, quos N. Heins. et Drak. laudarunt, Virg. Æn. VI, 80; Grat.     105; Stat. Silv. V, 3, 192, et Val. Fl. V, 534 ubi Burm. hærebat.     Sic et _formare_, XI, 452, ubi Drak. contulit Hor. Od. I, 10, 3, ej.     Sat. I, 4, 122, et Epist. II, i, 128 al. Vid. Græv. ad Justin.     XX, 4.  [“XI, 452” recte XI, 449]     443. Imitat. Virg. Æn. IX, 601 sq.     444. _non hæc Sidonia tecta_, etc., hæc urbs, quam obpugnas, non est     Carthago, a femina, Didone, condita. Conf. sup. v. 24 sq.     445. _pretio parata_, conf. I, 24.     447. _Fundamenta Deum_, urbem, cujus fundam. Deus, Hercules, jecit.     Vid ad v. 273.     --_Romana fœdera_ urbem fœderatam Romanorum.       441. _figere_ malebat Modius. Male!       443. _Quænam_, non _quonam_, scripti, R. 3. Parm. Med. Forte       _quianam_, h. cur, præstiterit h.l. et II, 645; IV, 647 al.       444. _furiæ_, h. furor, insania, non _Furiæ_ cum Drak. scribendum       videtur, ne de Furiis propr. sic dictis h.l. cogitetur. _Quæ vos       dementia adegit_ ap. Virg. Æn. IX, 601. conf. inf. II, 645; IV,       648; X, 117.       446. _dimensæ litus arenæ_ malebat N. Heins.   Ast illum, toto jactantem talia campo,   Ingenti raptum nisu, medioque virorum   Avulsum inter tela globo, et post terga revinctum,               450   Hannibal ad pœnam lentæ mandaverat iræ.   Increpitansque suos inferri signa jubebat;   Perque ipsos cædis cumulos, stragemque jacentum   Monstrabat furibundus iter, cunctosque ciebat   Nomine, et in prædas stantem dabat inprobus urbem.               455     451. _lentæ iræ mandaverat_, ut _lonqa morte necabat_ ap. Virg. Æn.     VIII, 488.     452. _Increpitans_ vid. ad v. 181.     453. _cædis_, occisorum, ut VI, 603; VII, 614.     454, 455. _cunctos ciebat nomine_, nam quod Drak. jam monuit, magnum     habet momentum ad animos militum duci conciliandos eosque ad     virtutem incitandos, si quisque se duci, qui pro meritis omnes, vel     præmiis, vel pœnis adficere potest, notum videt et ab eo nominatim     adpellatur. Conf. IX, 245 seq. Lucan. VII, 286 sq. Heyne et Cerda ad     Virg. Æn. XI, 731; XII, 758. Heins. ad Claud. Cons. Hon. VI, 255, et     Burm. ad Val. Fl. IV, 649.     455. _stantem_, adhuc salvam, _urbem_ militibus ad prædam proposuit.     Conf. Liv. XXI, 11.       454. _cuneosque_ emend. idem h.l. cf. ad IV, 144. Sed vid. not.       455. _prædam_ Tell. a m. pr. quod recepit Lefeb., qui verba nostra       e Cic. Phil. IV, 9, c. 4, petita putat. Sed vulgata doctior.     Sed postquam a trepidis adlatum, fervere partem   Diversam Marte infausto, Murroque secundos   Hunc Superos tribuisse diem, ruit ocius amens   Lymphato cursu, atque ingentes deserit actus.     456. Similis locus est Virg, Æn. IX, 691 sq.     --_adlatum_, nuncius adlatus, nunciatum, ut, XII, 338.     --_a trepidis_, ab iis, qui formidinis pleni festinabant.     --_fervere Marte_, ut ap. Virg. Æn. VIII, 676.     457, 458. _secundos_, faventes.     459. _ruit ocius amens Lymphato cursu_, oratio turget. Conf. VII,     357; VIII, 153; XII, 545; Virg. Æn. VII, 377.     --_Lymphatus_, νυμφόληπτος, h. ὁ τῇ Νύμφῃ λαμβάνεται, qui ob     Nympham et quodcumque aliud numen, sive conspectum, sive iratum,     furore conripitur; hinc terrore aliquo divinitus     injecto perturbatus, vel simpl. perterritus, et, ut h.l., insanus.     Cf. Cuper. Obss. III, 12, et Burm. ad Val. Fl. III, 46.     459. _ingentes actus_, res alia parte gestas et v. 426, 455     memoratas.   Letiferum nutant fulgentes vertice cristæ:                       460   Crine ut flammifero terret fera regna cometes,   Sanguineum spargens ignem; vomit atra rubentes   Fax cælo radios, ac sæva luce coruscum   Scintillat sidus, terrisque extrema minatur.     460. Δεινὸν δὲ λόφος καθύπερθεν ἔνευεν, Hom. Il. γ, 337 et al.     --_Letiferum_ conf. ad v. 398.     --Vim comparationis, quam Silius sublegit Maroni, Æn. X, 270, 275,     nonnulli in cursu, propensione, aut prolapsione, alii vero (quibus     favet locus Virg. ubi vid. Heyne) in fulgore cristarum ac cometæ,     et Drak. denique in eo positam putat, quod, quemadmodum cometæ     adparitio pestem, famem aliaque mala humano generi portendere atque     inmittere credebatur, ita quoque terribilis adspectus Hannibalis     cristarumque in capite ejus nutantium, quæ ipso motu impetum ejus     iramque declarabant, letiferum Saguntinis terrorem incuteret. Confer     VIII, 636; Virg. Ge. I, 488; Plin. II, 25; Sueton. Ner. c. 36, et     Claud. 46; Tibull. II, 5, 71; Cic. de N. D. II, 5; Lucan. I, 526 sq.     Tac. Ann. XIV, 22; XV, 47; Val. Fl. V, 370 sq. ubi vid. Burm.     [461.] _Crine_, vid. sup. ad v. 358.     --_fera regna_, h. barbaros incultosque populos, physicæ rationis     ignaros.     462. _vomit_, emittit.     --_atra_, tristis, perniciosa, terribilis, ut mox _sæva luce_ et     _dirum lumen_.     463. _Fax_ poetis dicitur ignis, inpr. cometæ et stellarum, v.c.     Virg. Æn. II, 694; Val. Fl. l.c. Sen. Octav. 232.     464. _extrema_ sc. mala.       460. _Letiferum nutant_ Col. probb. N. Heins. et Drak. coll. v.       501, 524; II, 399; IV, 353; XVII, 397. Stat. Th. VII, 528; XII,       410. Claud. Cons. Olyb. et Prob. 4, 119 (ubi vid. Heins.) et in       Rufin. II, 355. Hom. Il. ν, 115; ο, 481; π, 138. Vulgg.       _Letiferumque micant_; sed sane satis erat, _fulgentes cristas_       dixisse, monente N. Heins. _Letiferumque nutant_ tacite et vitiose       edidit Lefeb. _Letifero nutant surgentes_ Parm. _Letiferæ_ alii.       463. _læva luce_ suspicari possis, coll. Virg. Æn. X, 275.   Præcipiti dant tela viam, dant signa, virique;                   465   Atque ambæ trepidant acies: jacit igneus hastæ   Dirum lumen apex, ac late fulgurat umbo.   Talis ubi Ægæo surgente ad sidera ponto   Per longum vasto Cori cum murmure fluctus   Suspensum in terras portat mare, frigida nautis                  470   Corda tremunt: sonat ille procul, flatuque tumescens   Curvatis pavidas transmittit Cycladas undis.     467. _apex_, eminentia, summa pars v.c. galeæ, λοφός, conus ap.     Virg. Æn. X, 270; XII, 492, h.l. hastæ, h. cuspis, αἰχμὴ,     ἐπιδορατὶς, ἀκωκή.     468. Quemadmodum fluctus, _per longum_, in alto, procul a litore,     ubi frangitur, vento tumescens (qui nautis _Hulle_ vel _Surf._     dicitur), ingenti cura impetu sonituque in litus fertur; sic     Hannibal magno armorum strepitu, procul audito, præceps in hostes     ruit. Conf. Lichtenberg. V. Cl. _Magasin fur d. physik_ T. II,     P. III, p. 38. Egregia comparatio, repetita inf. IV, 243 seqq. et     VIII, 428, 429, quam tamen Silius non minus debet Virg. Ge. III, 236     seqq. coll. Æn. VII, 528 sq. XII, 365 sqq. hic autem Hom. Il. δ, 422     seqq. (ubi vid. Koppen) coll. ν, 795, 799. Possis etiam vim ejus in     terrore militum et nautarum quærere; sed ornatus tum minus placet.     --_Ægæum mare_ cum dilectu positum, quoniam tam propter insulas,     _Cycladas_ inprimis, et interjecta vada, scopulos ac promontoria     periculosissimum, quam ob aquilones, vehementer in eo spirantes,     procellosissimum est. Conf. Heyne ad Virg. Æn. XII, 366.     469. _Corus_, seu caurus, ἀργέστης, _Nordwest_, ventus vehementior.     vid. Heyne ad Virg. Ge. III, 278; Plin. XVIII, 34.     470. _Suspensum mare_ id. qd. mox _unda curvata_, alias _sinuata_,     h. tumida, in altum sublata, ut XV, 154, κῦμα κυρτωθὲν Hom. Od. λ,     243, vel κυρτὸν Il. δ, 426, et ν, 799. Conf. VV. DD. ad Virg. Ge.     IV, 361, et Æn. III, 564; Burm. ad Val. Fl. I, 615, et Drak. ad h.l.     ubi laudat Nonn. Dion. VI, 127 (Βορείοθεν ἀγκύλον ὕδωρ); Ovid. Met.     XI, 505; XV, 508; Stat. Th. V, 384; XI, 437, et Avien. Descr. Orb.     v. 296.     471. _sonat ille procul_, sæpe si plura milliara abest.     --_flatuque tumescens_, nonnunquam ad altitudinem XX pedum.     472. _pavidas_, quarum incolæ pavidi sunt ob æstum maris.     --_transmittit_, transit, ut IV, 345; VIII, 551 al. Conf. Virg. Æn.     IV, 154.       466. _Æque ambæ_ R. 3, et Parm. Non male.       468. _Talis_, non _Qualis_, scripti. _Egeo_ Dausq. Male! Est       Ἀιγαῖον, cui αἶγες h. τὰ κύματα, fluctus et procellæ nomen       dederunt, monente D. Heins.       472. _Turbatis gravidas_ emend. D. Heins. coll. XIII, 494. Male!   Non cuncta e muris unum incessentia tela,   Fumantesque ante ora faces, non saxa per artem   Tormentis excussa tenent: ut tegmina primum                      475   Fulgentis galeæ conspexit, et arma cruento   Inter solem auro rutilantia, turbidus infit:     475. _tenent_, retinent.     --_tegmina galeæ_, propr. capitis, ipsa Murri galea.     476. _cruento_, cruore adsperso, vel rubro, ut ap. Virg. Ge. I, 306.     477. _turbidus infit_, verba Maroniana Æn. XII, 10.     --_turbidus_, ταραχθεὶς, seu τεταραγμένος, turbatus, commotus, ira     furens. Conf. Heyne ad Virg. Æn. IX, 57; X, 648, 763; XI, 742, et     inf. II, 529.   ≪En, qui res Libycas, inceptaque tanta retardet,   Romani Murrus belli mora! Fœdera, faxo,   Jam noscas, quid vana queant, et vester Iberus.                  480     478. Amara irrisio Murri et fœderis, a Romanis cum Hasdrubale     renovati, quo libertas Saguntinorum pacta, et _Iberus_ finis     utriusque imperii constitutus. Vid. Duker. ad Flor. II, 6, et sup.     ad v. 294.     479. _belli mora_ (quæ verba vs. præc. explicantur) ut ap. Virg. Æn.     X, 428, ubi vid. Heyne. _Mora_, is qui moratur, ut _principium_,     princeps, vel is, unde quid principium ducit; _spes_ is, qui sperat;     _palma_ is, de quo victoria restat reportanda; _imperium_ imperator,     quæ comparavit Drak. ad VIII, 33; XV, 749; XVI, 504, 507. Conf.     Intpp. ad Val. Fl. I, 23.     480. _quid queant_, quantum apud me valeant, quam vim habeant.     --_vester Iberus_, qui vobis favet, quoniam nobis per pacta non     licet, eum transire. Conf. ad I, 118 et IV, 648; Barthius Adv. VII,     15, hæc notat: ≪Quomodo _vester_, qui ab iis contemnebatur? an     _Iberum_ dicit modo a Murro in pugna occisum, ut _vester_ sit, quem     ad urbem vestrum concidi posse speratis?≫ Sed vid. Gronov. Obss.     IV, 18.   Fer tecum castamque fidem servataque jura:   Deceptos mihi linque Deos.≫ Cui talia Murrus:   ≪Exoptatus ades! mens olim prælia poscit,   Speque tui flagrat capitis: fer debita fraudum   Præmia, et Italiam tellure inquire sub ima.                      485   Longum in Dardanios fines iter, atque nivalem   Pyrenen, Alpesque tibi mea dextera donat.≫     481. _Castus_, purus a vitiis, sanctus, inviolabilis, ut ἁγνὸς pro     ὅσιος, unde _fides casta_, quæ _sancta_ dicitur, II, 479; _sacra_,     XIII, 281, et _alma_, h. venerabilis, Cic. Off. III, 29. Hinc     _castus_ etiam est fidus, qui fidem servat, III, 1, et XVII, 131 ubi     Drak. monet, _castum_ obponi perfido, vel perjuro, v.c. apud Cic.     pro Rosc. Com. c. 7. Conf. Ernesti Clav. Cic. et ad Tac. Germ.     c. 40.     --_Fer tecum_, tibi habe.     --_servata jura_, religionem in pacis legibus servandis. Inpia     verba, sed ab heroum et Hannibalis animo (vid. sup. v. 56, 58) non     aliena.     482. _Deceptos Deos_, per quos pejeravimus, ut VI, 693, unde mox     _fraudum_ pro perjurio.     483. _olim_, jamdudum.     484. _Spe tui capitis_, h. te occidendi.     485. Conf. Virg. Æneid. lib. X, v. 650, p. 164, T. IV, nost. edit.     _Ed._     486. Similis sarcasmus in Homero et Marone passim obvius. Conf. II,     325.     487. _donat_, h. condonat, remittit, (_erspart_) laborem hos montes     transeundi, et per eos in _fines Dardanios_, h. Italiæ contendendi.     Vid. Ind. et cfr. II, 325; Gronov. Obss. III, 23; Jani ad Horat. Od.     III, 3, 33; Heins. ad Ovid. A. A. III, 85; Burm. ad Val. Flacc. I,     473; quosque Drak. ad h.l. et ad XV, 603, citavit; Sen. Œd. 1001;     Lucan. IV, 764; VI, 58; IX, 1091. Val. Flacc. II, 473; Stat. Th.     VII, 557; Ovid. ex Ponto II, 7, 51; Liv. VIII, 35; Græv. ad Cic. Ep.     ad Div. V, 4; Gronov. ad Sen. Med. 1015, et Phœniss. 235, 456.       481. _Fert equum_ scripti, unde _Fer tecum_ ingeniose reposuit       D. Heins. Cf. loca a N. Heins. et Drak. adscripta, Avien. fab.       XLII. Senec. Med. 270. Juven. Sat. III, 276. Quintil. Declam. III,       p. 38. Vulgg. _Ferto equum_, et _Fer æquum_ Parm. _cassamque_,       h. inanem, nil profuturam Saguntinis, ut III, 17; X, 116, malebat       N. Heins.     Hæc inter cernens subeuntem comminus hostem,   Præruptumque loci fidum sibi, conripit ingens   Aggere convulso saxum, et nitentis in ora                        490   Devolvit, pronoque silex ruit incitus ictu.   Subsedit duro concussus fragmine muri.   Tum pudor adcendit mentem, nec conscia fallit   Virtus pressa loco; frendens luctatur, et ægro   Scandit in adversam per saxa vetantia nisu.                      495     488. _subeuntem_ ex loco inferiori.     489. _fidum_ v. ad IV, 24.     490. _nitentis_, enitentis Hannibalis, conantis adscendere.     491. _prono ictu_, ex loco superiore.     492. _Subsedit_, ὑφιζάνει, delitui sub clipeo; vel potius decidit,     delapsus est. Id non memorant historici.     493. Sunt fere verba Virg. Æn. V, 455, et XII, 666 seqq.     --_conscia Virtus_, conscientia virtutis.     --_fallit_, destituit eum.     494. _pressa loco_, obpressa, victa iniquitate loci.     --_ægro_, ob vulnus     495. _vetantia_, obstantia, adscensu difficilia.       489. Vulgo post _loci_ distinguunt; sed sensus verborum est:       altitudinem loci sibi favere. _Per prærupta loci_ et v. 491,       _actu_ conj. N. Heins.       495. _vetantia_ Col. quod coll. IX, 262. Claud. in Ruffin. II, 184       et Gronov. Diatr. Stat. c. 45, tuetur N. Heins. etsi _negantia_       quoque scribi posse monet. Vulgg. _minantia_; alii _mutantia_,       _micantia_, _nutantia_. _nisu_, non _nixu_, Col. Parm. Med., ut       ubivis scribendum præcipiunt N. Heins. et Drak.   Sed postquam propior vicino lumine fulsit,   Et tota se mole tulit, velut incita clausum   Agmina Pœnorum cingant, et cuncta paventem   Castra premant, lato Murrus caligat in hoste.     496. Subita animi perturbatio ingensque terror, propiore hostis     adcessu, Murro injectus omnia in Hannibale augent, ut fortior subito     majorque adpareat, et Murrus caligat, ἀμβλυώττει, occæcatur, tantam     repente oculis caliginem pavore obfusum sentit, ut universo Pænorum     exercitu cinctus sibi videatur. _Caligant_ oculi _vicini luminis_     fulgore. Conf. XIV, 89, et ad II, 299.     --_lumine_, splendore armorum. Sed cf. Virg. Æn. I, 588.     497. _tota se mole tulit_, ut ap. Virg. Æn. III, 655; V, 373 et     inpr. VIII, 199 ad quæ loca vid. Heyne, et Burm. ad Val. Flacc. VI,     104.     499. _hostis latus_, πλατύνωτος, ευρύνωτος, cujus humeri sunt lati,     ὤμοι εὐρέες, quales decent heroem, qui ἀνὴρ πελώριος ἠΰς τε μέγας     τε esse solet. Vid. Ind. v. _latus_ et _ingens_, Intpp. ad Virg. Æn.     I, 589; VI, 413; Clark. ad Hom. Il. γ, 226 et Drak. ad h.l. Sed h.l.     potest etiam _hostis latus_ esse, qui Murro paventi geminatus quasi     videbatur. Conf. Virg. Æn. IV, 470, ibique Heyne. Quod proprie ad     insaniam spectat, poeta ad terrorem transtulit.       496. _propior_, non _propius_, scripti R. 3. Parm. Med.       499. _læto_ corrig. Dausq. Male!   Mille simul dextræ, densusque micare videtur                     500   Ensis, et innumeræ nutare in casside cristæ.   Conclamant utrimque acies, ceu tota Saguntos   Igne micet: trahit instanti languentia leto   Membra pavens Murrus, supremaque vota capessit:   ≪Conditor Alcide, cujus vestigia sacra                           505   Incolimus, terræ minitantem averte procellam,   Si tua non segni defenso mœnia dextra.≫     503. Conf. Virg. Æn. III, 140.     505. _Conditor_ Sagunti. Vid. sup. ad v. 273.     --_vestigia_, locum, in quo ejus vestigia sunt.     --_sacra_, divina, Dei. Cf. ad VII, 9.     506. _terræ minitantem averte procellam_, ut ap. Virg. Æn. III, 620.       501. _innumera_ conj. N. Heins.       503. _ingenti_ pro _instanti_ Tell. unde _urgenti_ reposuit Lefeb.       coll. Virg. Æn. II, 653. Non male, sed frustra.       506. _sacra terra_, vel _terræ huic_ suspic. N. Heins.       507. _defendo_ Col.     Dumque orat cæloque adtollit lumina supplex;   ≪Cerne, ait, an nostris longe Tirynthius ausis   Justius adfuerit: ni displicet æmula virtus,                     510   Haud me dissimilem, Alcide, primoribus annis   Agnosces, invicte, tuis: fer numen amicum;   Et, Trojæ quondam primis memorate ruinis,   Dexter ades Phrygiæ delenti stirpis alumnos.≫     509. _ait_ scil. Hannibal, per ludibrium ejusdem Herculis auxilium     implorans, cui se comparare solebat. Vid. Liv. XXI, 41, inf. II,     356; IV, 4 al.     512. _fer numen_, h. auxilium, ut ap. Virg. Æn. I, 666 (conf. V.L.     ad v. 93.), vel præsta te mihi propitium.     --_amicum_, benignum, ut contra _male amicum_ ap. Virg. Æn. II,     735.     513. _Trojæ quondam primis memorate ruinis_. Res satis nota, vel ex     Hom. Il. ε, 638 seqq. Ovid. Met. XI, 194 sq. et Apollod. II, 6, iv.     Conf. sup. ad v. 43.     514. _Dexter_, propitius, _ades_, fer opem mihi, populum Romanum     Trojana stirpe oriundum _delenti_, evertere conanti. Conf. ad v. 14.   Sic Pœnus, pressumque ira simul exigit ensem,                    515   Qua capuli statuere moræ; teloque relato   Horrida labentis perfunditur arma cruore.     [515.] _pressum_, _inpressum_, _exigit_, pro simpl. transadigit, sc.     in Murri corpus. Conf. ad v. 307 et 383.     516. _Qua_, quatenus, quousque, _moræ capuli_, (ut _m. loricæ_, et     _clipei_ ap. Virg. Æn. X, 485 et XII, 541)     --_statuere_, voluere, jussere, permisere. Conf. Burm. ad Grat.     110.     --_relato_, extracto ex vulnere.       515. _utero_, vel _humero_, pro _ira_, suspic. N. Heins., qui       tamen vulgatam lect. quodammodo ferri posse fatetur, coll. IX,       382.       516. _mora_ Parm. _Qua c. stant ære moræ_ conj. Livineius, et _Qua       capulus dat in ære moras_ N. Heins. coll. Stat. Th. IX, 104 et       327. Lenior forte medicina. _Qua c. voluere moræ_, vel _Qua       c. datur ob moras_.       517. _labentis_ sc. Murri, scripti et priscæ edd. Vulgo _labenti_,       probb. Barth. et Dausq.   Ilicet ingenti casu turbata juventus   Procurrit: nota arma viri corpusque superbo   Victori spoliare negant: coit aucta vicissim                     520   Hortando manus, et glomerata mole feruntur.     518. Si quem splendor quidam orationis et audacior spiritus     delectat, eum hic locus inprimis tenebit, quo singula instar     miraculorum aucta verbis, inpr. Junonis adparentis machinatio, quæ     in Hannibalis favorem facta est. Ern.     --_ingenti casu_, gravi malo, vel morte ingentis, magni viri.     520. _negant_, vetant, inpediunt.     521. _feruntur_, φέρονται, inruunt.     --_mole_, multitudine.   Hinc saxis galea, hinc clipeus sonat æreus hastis;   Incessunt sudibus, librataque pondera plumbi   Certatim jaciunt: decisæ vertice cristæ,   Dereptumque decus nutantum in cæde jubarum:                      525   Jamque agitur largus per membra fluentia sudor,   Et stant loricæ squamis horrentia tela;   Nec requies, tegimenve datur mutare sub ictu.   Genua labant, fessique humeri gestamina laxant.     522. Hæc adumbrata ex Marone, qui Turnum simili periculo exponit,     Æn. IX, 806 sqq. ubi vid. Heyne.     525. _cæde_, sanguine, ut φόνος.     [526.] _fluentia_, pro fluens. Cf. Virg. Æn. III, 626.     527. _horrentia_ vid. ad v. 422.  [recte 423]     528. _tegimen_ pectoris, h. loricam, telis ubique transfixam.     --_mutare_ cum alia adhuc integra, non _datur_, conceditur.     529. _gestamina_, θώρηκα, ὃν φορέεσκε. Conf. Virg. Æn. III, 286.       524. _decisæ vertice_ Col. Parm. Med. prob. N. Heins. qui tamen et       _decussæ_, vel _detersæ_, vel _præcisæ_ scribi posse observat. _et       dempsæ vertice_ Put. _et densæ v._ Ox. et R. 3. Vulgg. _decisæ in       v._       525. _Dereptumque_, pro _direptumque_, reposui cum Lefeb., qui id       in veteribus quibusdam, quos vellem nominasset, reperiri testatur.       _Deripere_ est deorsum rapere, detrahere sc. auferre per vim;       _diripere_ vero in partes et loca diversa rapere, distrahere,       discindere: cujus differentiæ N. Heins., quem h.l. vulgata lect.       non obfendisse videtur, rationem habuit ad IX, 29; X, 319, 599;       XI, 377; XII, 309; ad Virg. Æn. I, 211; X, 475; XI, 743, ad Ovid.       Amor. I, 5, 13, 14, 12, et Mett. III, 52; VI, 566; XI, 29.       527. _Extant_ corrig. N. Heins. Sed τὸ _stant_, h. hærent in       squamis, iis infixa, firmat Drak. ex. IV, 142. conf. ad II, 639.   Tum creber, penitusque trahens suspiria, sicco                   530   Fumat ab ore vapor, nisuque elisus anhelo   Auditur gemitus, fractumque in casside murmur.   Mente adversa domat, gaudetque nitescere duris   Virtutem, et decoris pretio discrimina pensat.     530. Non muliebriter suspirat et gemit Hannibal, quod putat Ern.,     sed immani labore, cui fortiter omnibusque animi viribus resistit,     obpressus, suspiria, anhelitum gemitumque de alto pectore ducit,     quod ab herois dignitate animique magnitudine non abhorret. Neque     tamen diffiteor hanc displicere mihi orationis luxuriem, qua Silius     exornavit verba Virg. Æn. IX, 812, 814.     --_creber_, crebro.     531. _ab ore sicco_, sitiente, ἀφ᾽ αὑαλέων στομάτων ap. Callim.     H. in Cer. v. 6. Conf. Virg. Æn. V, 199; IX, 812 sq.     --_nisu elisus anhelo_, vix et difficulter editus.     532. _fractum in casside murmur_, sonus cassidis fractæ, vel potius     sonitus non continuus, modo fortior, modo remissior. Conf. Heyne ad     Virg. Ge. IV, 72, et Stat. Theb. X, 323.     533. _domat_, superat, fortiter ferendo.     --_gaudet_, animum recipit reputans etc.     534. _decoris pretio discrimina pensat_, ex gloriæ magnitudine     pericula æstimat; pericula laude, quæ inde redundare possit,     ponderat, et cum ea confert, ut _adversa secundis_, et _nova     maleficia veteribus pensare_ dixit Liv. XXVII, 40; et XXXVII, 1.     Huic mentis constantiæ et herois dignitati _gemitus_ male convenire     videtur. Sed cf. Hom. φ, 272 sqq. Val. Fl. V, 311 al.       533. _gaudetque_ scripti et R. 3. Parm. Med. _suadetque_ primus       edidit Marsus, qui exponit, suadetque sibi. Dausq. militibus,       inquit, exemplo suo suadet, et facit, ut duris enitescere ament,       quoniam efficacius res gestæ, quam verba suadent.     Hic subitus scisso densa inter nubila cælo                     535   Erupit quatiens terram fragor; et super ipsas   Bis Pater intonuit geminato fulmine pugnas.     535. Jupiter, fœderis rupti vindex, triste Pœnis dat augurium, et     _lanceam_, (_tragulam_ apud Liv. XXI, 7.) quasi de cælo missam, ita     dirigit, ut Hannibal ea saucietur. Egregium phantasma et commentum     poetæ, quod ad nobilitandum vulnus Hannibali inflictum, magnumque     hujus rei momentum declarandum, et hinc ad animos legentium     excitandos permultum valet. Conf. Liv. l.c.     --_scisso_ vid. ad I, 135. Sic _findi_ ap. Liv. XXI, 1, et in     sacris quoque libris σχιζόμενοι οὐρανοὶ Marc. I, 10, οὐρανοὶ     ἀνεῴχθησαν Matth. III, 26. Conf. Hard. ad Plin. lib. II, 26, et     Heins. ad Ovid. Fast. III, 371.     --_densa inter nubila_, triste augurium, ut lætum, cælo sereno.     Cf. Virg. Æn. VII, 141. Αἴσιον δ᾽ ἐπί οἱ Κρονίων Ζεὺς πατὴρ ἔκλαγξε     βροντὰν; Pind. Pyth. IV, 40 sqq. 343 sq.   Inde inter nubes ventorum turbine cœco   Ultrix injusti vibravit lancea belli,   Ac femine adverso librata cuspide sedit.                         540     538. _turbine cœco_ Conf. V, 401, et Virg. Æn. XII, 320.     [539.] _lancea vibravit_ scil. se, h. vibrata est, passive, absolute     et intransit. ut passim. vid. Ind. Sic et _advertere_ sup. v. 288,     ubi vid. V.L. _convertit_, IX, 645, ubi Drak. monet, similiter dici     _vertit_ Liv. II, 62; V, 18, 49. Claud. in Eutrop. I, 251:     _præcipitavere_ Liv. V, 18: _mutans_ Tac. Ann. XII, 29: _effringet_     inf. I, 647. Ita quoque μεταβάλλειν ap. Aristot. παρακινήσαντα ap.     Aristoph. in Βατραχ. et κεύθει ap. Sophocl. in Œd: Tyr. quos     laudavit D. Heins. ad h.l. ut ναίω, ναιετάω aliaque omittam. Conf.     Duker. ad Liv. III, 6. Cortii Exc. VI, ad Sallust. b. Jug. c. 85;     Ernesti clav. Cic. vid. _vibrare_ et _convertere_, Heins. et Heyne     ad Virg. Æn. I, 104; II, 208; X, 857. VV. DD. ad Hor. Od. IV, 10, 5,     et Burm. ad Petron. c. 47.     540. _sedit_ hasta, vulnus, etc. vid. Ind. et Heins. ad Ovid. Met.     lib. XV, vers. 162. Burman. ad Lucanum lib. I, vers. 31.       540. _femine_, non _femore_, Col. vid. Heins. ad Virg. Æ. X, 788,       et, quos Drak. laudat, Gell. VII, 12. Plaut. Mil. II, 2, 48. Varr.       R. R. III, 9. Plin. XXVIII, 2. Gron. ad Liv. XXX, 18. Broukh. ad       Tibull. I, 9, 26 al.     Tarpeiæ rupes, Superisque habitabile saxum;   Et vos, virginea lucentes semper in ara,   Laomedonteæ Trojana altaria flammæ;   Heu! quantum vobis fallacis imagine teli   Promisere Dei? propius si pressa furenti                         545   Hasta foret, clausæ starent mortalibus Alpes,   Nec, Trasymene, tuis nunc Allia cederet undis.     541. Vobis, o Romani, quanta nunc spes adfulgebat, evitandi clades,     a Pœno olim adcipiendas?     541. _Tarpeiæ rupes_, plur. pro sing. ut II, 33; VII, 56; VIII, 341;     XI, 267.     --_Superis_, a Jove, Junone et Minerva, _habitabile_, dignum quod     habitetur, vel habitatum: _saxum_ Tarpeium, scilicet mons     Capitolinus.     542. _ara virginea_, virginis, Vestæ.     543. _flammæ Laomedonteæ_, Trojanæ, ignis et sacra Vestæ, quæ Æneas,     capta Troja, secum in Italiam abduxisse credebatur. Cf. V, 82; XIII,     620, et Heyne Exc. IX, Virg. Æn. II.     --En insignem tautologiam luxuriamque poetæ, qui _Laomedonteæ_ et     _Trojana_, _aram_ et _altaria_ jungit.     544. _fallacis_, quod Saguntinorum spes fefellit, quia Pœnum non     necavit.     545. _propius_, altius; _pressa_, inpressa, infixa.     546. _starent_, essent, seu forent.     --_Alpes_, via per A., quam post Herculem primus hominum munivit.     547. Nec Trasymenus lacus nobilior clade Romanorum factus esset,     quam _Allia_, parvus fl. de quo vid. Heyne Exc. VIII, ad Virg. Æ.     VII, 717. Clades Alliensis satis nota vel ex Liv. V, 37 sq.     Sed Juno, adspectans Pyrenes vertice celsæ   Nava rudimenta, et primos in Marte calores,   Ut videt impressum conjecta cuspide vulnus,                      550   Advolat, obscura circumdata nube, per auras,   Et validam duris evellit ab ossibus hastam.     548. In hunc locum omnino transferri possunt, quæ disputavit Heyne     ad Virg. Æn. IX, 802; XII, 134, et inpr. in Exc. ad Æn. IX, 638,     unde adparebit, Silium etiam vitia Maronis imitari.     549. _calores_, ardorem bellandi, primos conatus juvenis ferventis     animo.       549. _Nava_, h. strenua (unde _navare_), fortia, Col. cf. ad v.       560, IV, 485; V, 412; VII, 350; XVII, 126. Heins. ad Ovid. ex       P. I, 10, 12, et Trist. V, 3, 37. Vulgg. _Vana_, prob. Dausq.,       qui primos inritosque conatus Hannib. in Sagunto expugnanda       intelligit.  [“v. 560 ... XVII, 126” recte v. 561 ... XVII, 125]       550, 551. Hos versus, vulgo omissos, e c. Coll. restituit Modius,       qui recte monet, a Junone, quæ in vertice Pyrenes stare fingitur,       hastam ex H. corpore non potuisse evelli. Præterea v. 552. _Et       validam_ in omnibus scriptis et edd. Med. Marsi et Martini       Herbipol. legitur, unde nonnulla hic excidisse adparet. Hinc       Nicander primus in Juntina _Invalidam hastam_ dedit, quam nonnulli       explicant valde validam, ut _incana menta_ ap. Virg. Ge. III,       311, Dausq. autem, quæ, licet duris ossibus inpacta, tamen Pœnum       non necare valuerit, ut _fallax telum_ v. 544. _Evalidam_ R. 3, et       Parm. prob. Gesnero in Thes. philol. qui non satis validam       exponit, ut _edurus_, _egelidus_, _exalbidus_. _Et calidam_,       sanguine tepefactam, malebat Burm.   Ille tegit clipeo fusum per membra cruorem,   Tardaque paulatim et dubio vestigia nisu   Alternata trahens, aversus ab aggere cedit.                      555     554. _vestigia_, pedem, _Alternata trahens_, ὀλίγον γόνυ γουνὸς     ἀμείβων, Hom. Il. Λ, 546. Conf. Virg. Æn. IX, 797, XII, 386 et Val.     Fl. II, 93 ubi vid. Burm. --_nisu_, vi. Cf. Ind.