Willem Roda 11

Willem Roda 11

"Heb je toen hard geloopen, of ben je langzaam op hem toegestapt?"

 

"Dat weet ik niet meer, mijnheer!"

 

"Welnu, dat zullen de getuigen nog wel weten. 't Is goed, je kunt op

dat bankje gaan zitten."

 

Nu werden de getuigen gehoord. Hun gezamenlijke verklaringen vormden

een volledig verslag van het gebeurde.

 

De rector en een leeraar legden een gunstig getuigenis af van Willems

gedrag op school.

 

De geneesheer verklaarde, dat de toestand van den gewonde voor het

oogenblik geen levensgevaar meer opleverde, doch zeer ernstig bleef

en van dien aard was, dat lange verpleging noodig kon zijn. Willems

vader werd niet als getuige gehoord, hem werd alleen gevraagd, of

zijn zoon dikwijls aanvallen van zulk een waanzinnige drift had.

 

Walling, de vader van den gewonde, beweerde, dat er altijd een wrok

tusschen de beide jongens had bestaan; dat hij zijn zoon die anders

de zachtzinnigheid zelf was, dikwijls had hooren spreken over de

minachting, waarmede sommige jongens hem behandelden, en van die

jongens was Willem Roda gewoonlijk de aanvoerder. Zonder twijfel

piepte het jong, zooals de oude bromde. Hij, Walling, geloofde wel

degelijk aan een beraamd plan of aan opstokerij. Het was geen kunst

voor een geslepen advocaat, den jongen zijn lesje van buiten te laten

leeren, en den onnoozele te doen spelen. Hij zag het al vooruit; het

zou wel op vrijspraak uitdraaien, maar het zou toch wat moois zijn,

als zoo'n straatbengel maar ongestraft mocht moorden en doodslaan, net

als zijn vader hem, Walling, ongestraft had mogen uitkleeden, om zich

zelf vet te mesten.--Walling zou in steeds toenemende opwinding zijn

voortgegaan, indien de voorzitter hem niet in de reden ware gevallen:

 

"Mijnheer! u vergeet, waar u staat. U is hier geroepen om als

getuige antwoord te geven op de vragen, die u gedaan worden. Dit

is afgeloopen. U kunt uwe plaats op de getuigenbank weer innemen,

of indien u het verkiest, naar huis gaan!"

 

Bevend van woede gehoorzaamde Walling met een boosaardigen,

minachtenden blik op Roda.

 

Nu stond de rechter, die het openbaar ministerie als aanklager

vertegenwoordigde, op. Hij hield een lange rede, waarin hij de feiten

herhaalde; en daarna beweerde hij dat, al was de misdaad in blinde

drift gepleegd, dergelijke daad niet ongestraft mocht blijven, evenmin

als een strafbaar feit in dronkenschap gepleegd. De jeugdige leeftijd

van den beklaagde als verzachtende omstandigheid in aanmerking nemende,

eischte hij wegens moedwillige, zware verwonding, toegebracht zonder

wapen, gevangenisstraf voor den tijd van één jaar.

 

Na Willem gevraagd te nebben, of hij nog iets had aan te

merken,--waarop deze hoofdschuddend antwoordde,--gaf de voorzitter

het woord aan den verdediger.

 

Omens trok de wijde schepmouwen van zijne toga wat omhoog, legde de

eene hand op zijne aanteekeningen, kuchte even en ving toen onder

diepe stilte zijn pleidooi aan.

 

Hij begon met te zeggen, dat zijne vriendschap voor den zwaarbeproefden

vader van den beklaagde hem noopte, na jarenlange rust weer als

advocaat op te treden. Hij schetste het huiselijk leven van Roda,

na het verlies van zijn vermogen, en zijn handelwijze jegens zijn

minvermogende schuldeischers. Daarna weersprak en weerlegde hij,

dat een misdaad, in drift gepleegd en uitgelokt door den verslagene,

gelijk zou staan met eene in dronkenschap begaan.

 

"En was het wel drift, waarin de beklaagde op den zoon van den heer

Walling aanviel; was het niet eerder een aanval van krankzinnigheid,

van razernij, een zielstoestand waarin niemand mag toegerekend worden,

wat hij doet? En die aanval was na lang tergen uitgelokt, door een

gemeenen, boosaardigen zet van den overwonnene, die, zijn nederlaag

niet kunnende verkroppen, scherper wapen zoekt dan voeten en vuisten;

het was de bijtende spot met zijn vader gedreven, met een vader,

zelf vol opofferende liefde, dien de zoon boven alles hoogachtte,

dien hij in tijden van druk en tegenspoed had leeren begrijpen,

en liefhebben, zooals zelden een zoon zijn vader liefheeft.

 

Denk u terug in de dagen uwer jeugd, heeren rechters, wanneer het

bloed, als een bergstroom over eene rotsige bedding, onstuimig door de

aderen golft; denk u zelf als opgeschoten knaap, gesard, "getreiterd",

gedwongen tot een worsteling, die het bloed nog meer verhit; denkt u

dan uw vader of uwe moeder, of 't liefste dat ge op aarde bezit, in het

openbaar gelasterd, bespot, gehoond door uwen terger, en ge hebt een

flauw begrip van den gemoedstoestand, waarin de misdaad werd gepleegd.

 

De wet noemt het een misdaad, het valt, helaas! niet te ontkennen, maar

de dader is geen misdadiger; was het niet bijna zelfverdediging? Is

spot ook niet een wapen dat wondt, dat dooden kan?"

 

Zoo ging Omens voort en trachtte het hart der rechters tot medelijden

te roeren, gelijk hij reeds had gedaan met de overige aanwezigen,

behalve misschien met den heer Walling.

 

De oude advocaat, wiens wangen van inspanning gloeiden, wees er

vervolgens op, dat de rechtbank bij een veroordeeling meer deed dan

gevangenisstraf opleggen; dat ze het leven verwoestte van één nog

niet ten volle de kinderschoenen ontwassene; dat ze eene familie

schandvlekte, die jarenlang ieders achting had genoten.

 

Daarna beriep hij zich op het getuigenis van Willem's onderwijzers. De

beschuldiging van samenspanning met den beklaagde wierp hij in edele

verontwaardiging verre van zich.

 

"Zie," zeide hij ten slotte, "mijn haren zijn wit en mijn hand beeft

van ouderdom; de kronkelpaden der rechtspraak zijn mij door lange

onthouding een doolhof geworden. Ik heb tot u gesproken minder tot den

rechter, dan tot den mensch in u, die ook in den strengsten rechter

mag en moet wonen.

 

Laat de ijzeren wet en uw geweten geen vrijspraak toe, weest dan mijn

armen cliënt genadig.

 

Heeft de beschuldigde straf verdiend, hij heeft ze reeds ondergaan. Ik

heb getracht u te overtuigen, dat hij gehandeld heeft, zonder te

weten wat hij deed, zonder de gevolgen te kennen, zonder oordeel des

onderscheids. Heeren rechters, neemt zijne jeugd in aanmerking! Ik

vraag, neen, ik smeek u vrijspraak voor hem af, voor hem en voor

zijne ouders."

 

Omens ging zitten en wischte de droppels weg, die op zijn voorhoofd

parelden.

 

De voorzitter stond op en vroeg Willem, die luid snikte, of hij nog

iets te voegen had bij de woorden van zijn advocaat. En zonder het

antwoord af te wachten, liet hij er op volgen:

 

"Dan zal de rechtbank heden over acht dagen, 's morgens te tien uren,

uitspraak doen. De zitting is gesloten. Getuigen kunnen gaan. Publiek

buiten!"

 

 

 

Acht dagen van kwellende onrust en angstige spanning voor Willem en

zijn ouders volgden. Acht dagen van twistgesprek over de kansen van

vrijspraak of veroordeeling voor hen, die de familie kenden.

 

Doch ook die tijd verstreek. Het publiek was in nog grooter getal

opgekomen. Enkele nieuwe getuigen werden ondervraagd; daarna sprak

de voorzitter, terwijl het Willem duizelde, het vonnis uit, dat luidde:

 

"De rechtbank spreekt den beklaagde vrij van het hem ten laste gelegde

feit, als hebbende gehandeld zonder oordeel des onderscheids, maar

gelast opzending naar en verblijf in het Rijksopvoedingsgesticht voor

jongens op De Kruisberg voor den tijd van twee jaar."

 

 

 

 

 

 

 

HOOFDSTUK V.

 

 

Een half uur gaans benoorden Doetinchem staat, te midden van

dennenbosschen en bouwland, een fraai heerenhuis. De sierlijke gevel,

met zachte, heldere kleuren beschilderd en gepleisterd, en een goed

aangelegd plantsoen, dat bijna tot onder de hooge vensters reikt,

geven het huis een vriendelijk voorkomen.

 

De aangename indruk, dien vorm en tinten geven, wordt echter

grootendeels bedorven door twee smakelooze gebouwen, tusschen welker

zijwanden het heerenhuis beklemd is.

 

Deze gebouwen zijn hooger en grooter dan het huis zelf, en elk is

van een dubbele rij kleine vensters voorzien.

 

Zóó hoog en zóó groot en zonder eenige versiering, zóó regelmatig,

zóó stevig zijn de kazerneachtige reuzen, en zóózeer verschillen ze

in bouwtrant met het vriendelijk huis, dat het geheel doet denken

aan eene sierlijk bewerkte Venetiaansche bloemvaas, tot brekens toe

bekneld tusschen twee groote grauwe Keulsche potten.

 

Rechthoekig op elk der beide kazernes staat eene rij lage baksteenen

huisjes, van allerlei vorm en grootte. Deze vormen met de drie

eerstgenoemde gebouwen, welker gevels nagenoeg in een lijn liggen,

de drie zijden van een rechthoekig plein.

 

Het midden van deze ruimte wordt ingenomen door het cirkelvormig

plantsoen, waarin 's zomers in- en uitheemsche planten in kleurige

bloemen- en bladertooi prijken.

 

Het plein is aan de vierde, open zijde afgesloten door eene gracht

of liever door een breede sloot, waarover een houten brugje ligt,

dat door een ontzaglijk ijzeren hek wordt versperd.

 

Een dubbele rij statige dennen begrenst den straatweg, die naar het

hek voert, en een gedeelte uitmaakt van een uitgestrekt, dichtbewassen

park met eeuwenoude boomen, met slingerpaden en rustbanken.

 

Zoo was indertijd de aanblik van De Kruisberg, de voormalige straf

gevangenis voor jongens, waarheen Willem Roda verwezen werd, en

die hij op een kouden wintermorgen naderde, met lood in de schoenen

en tusschen twee veldwachters. Hij zag er bleek en ontdaan uit. De

rijksveldwachters, in blauwe uniform met witte tressen en kwasten,

stapten zoo dicht naast hem voort, dat er voor Willem nauwelijks

ruimte om te loopen overbleef; een voorzorg, die onnoodig scheen,

daar de geladen geweren, die de geleiders over den rug droegen,